123RF
Dziesiątki tysięcy dodatkowych zgonów
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 03.02.2021
Źródło: Witold Zatoński i Kinga Janik-Koncewicz
W czwartym kwartale w 2020 roku gwałtownie zwiększyła się liczba zgonów w Polsce. W 2020 roku zanotowano ich ponad 76 tys. więcej niż w poprzednich latach – 2017, 2018 i 2019. Prawdopodobnie przyczyną tego gwałtownego wzrostu są przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, przypadki śmierci spowodowane koronawirusem.
Artykuł prof. Witolda Zatońskiego, dyrektora Instytutu-Europejskiego Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Akademii Kaliskiej i prezesa Fundacji „Promocja Zdrowia” oraz Kingi Janik-Koncewicz z Instytutu-Europejskiego Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Akademii Kaliskiej i Fundacji „Promocja Zdrowia”:
– Z raportu Rejestru Stanu Cywilnego opublikowanego przed Ministerstwo Cyfryzacji wynika, że w czwartym kwartale w 2020 roku gwałtownie zwiększyła się liczba zgonów w Polsce. W 2020 roku zanotowano ponad 76 tys. zgonów więcej niż w poprzednich latach1, 2. Wydaje się, że przyczyną tego gwałtownego skoku są przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, zgony spowodowane koronawirusem. Niestety, dokładne informacje za 2020 rok nie są jeszcze dostępne. Zdecydowanie jednak za tym przemawia analiza rozkładu czasowego przyrostu współczynników umieralności i liczby zgonów w układzie tygodniowym oraz rozwój pandemii SARS-COV-2 w kraju3.
Rysunek 1. Roczna liczba bezwzględna zgonów ogółem od zakończenia II wojny światowej [za „Gazetą Wyborczą”]
Rysunek 2. Współczynniki umieralności ogółem na tysiąc mieszkańców Polski – w 2020 r. dane za 51 tygodni [za „Gazetą Wyborczą”]
W Polsce od 2003 r. obserwuje się przyrost zgonów ogółem zarówno mierzonych współczynnikiem umieralności na 1000 mieszkańców – z 9,56 w 2003 r., 10,67 w 2019 r., do 12,67 w 2020 r., jak i liczbą bezwzględną – od 365 230 w 2003 r. do 409 709 w 2019 r.4. Zjawisko przyrostu współczynników umieralności w latach 2003-2019 zostało dokładnie opisane, a jego podstawową przyczyną jest wzrost zgonów z powodu chorób alkoholowych, a przede wszystkim alkoholowej marskości wątroby, spowodowanych gwałtownym wzrostem/podwojeniem konsumpcji alkoholu5, 6, 7.
W 2020 r. doszło do całkowitej zmiany wzoru przyrostu umieralności.
Przez pierwsze trzy kwartały rozkład w czasie kalendarzowym zgonów był bardzo podobny do rozkładu z tego samego okresu 2019 roku. Mniej więcej do końca sierpnia 2020 roku liczba zgonów utrzymywała się na tym samym poziomie – ok. 7 500 tygodniowo. Następnie zaczęła nagle rosnąć, osiągając najwyższą wartość od 2 do 11 listopada (16256 zgonów), po czym zaczęła się zmniejszać, ale pozostała nadal na wysokim poziomie – ok. 11-13 tys. zgonów na tydzień do końca roku.
Rysunek 3. Liczba zgonów w Polsce według tygodni w 2020 r.
Urzędowe statystyki wskazują, że w Polsce od początku pandemii umarło na COVID-19 około 36 tys. osób, co miałoby plasować Polskę w połowie rankingu krajów europejskich ze współczynnikiem umieralności 93,9/100 tys.8. Nagły przyrost zgonów w czwartym kwartale 2020 roku wydaje się jednak wskazywać na to, że umieralność na COVID-19 w Polsce jest o wiele wyższa niż wynika z oficjalnych statystyk i może osiągać jedną z najwyższych wartości w Europie. Wymaga to natychmiastowych pogłębionych badań naukowych.
Niewątpliwie epidemia koronawirusa doprowadzi do tego, że Polska stanie się krajem o jednym z najwyższych poziomów umieralności w Europie. Bez natychmiastowej interwencji państwa nieuchronnie staniemy się krajem o najniższej długości życia w Unii Europejskiej.
Z jednej strony, należy doprowadzić do opanowania pandemii. Jednym z najlepszych przykładów skutecznego dążenia do kontroli nad koronawirusem jest Izrael, gdzie zgodnie z ostatnimi doniesieniami zaszczepiono przeciw koronawirusowi ok. 25 proc. populacji, co zaowocowało zmniejszeniem zachorowalności z powodu SARS-CoV-29.
Z drugiej strony, państwo nie powinno skupiać uwagi tylko na pandemii, ale pilnie doprowadzić do przywrócenia działań polityki zdrowia publicznego wobec alkoholu, papierosów i innych podstawowych czynników ryzyka zdrowia.
Piśmiennictwo:
1. Liczba zgonów zarejestrowanych w Rejestrze Stanu Cywilnego. Dostępne na: https://dane.gov.pl/pl/dataset/1953,liczba-zgonow-zarejestrowanych-w-rejestrze-stanu-cywilnego (dostęp: 1.02.2021).
2. Pawłowska D. Zgony. Niestety, 2020 r. zapisze się w naszej powojennej historii jako rekordowy. Dostępne na: https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,26642808,zgony-niestety-2020-r-zapisze-sie-w-naszej-powojennej-histori.html (dostęp: 29.01.2021).
3. McKee M. Martin McKee o międzynarodowych doświadczeniach z COVID-19. Menedżer Zdrowia 2020; 9-10: 22-26.
4. GUS. Wyniki badań bieżących. Dostępne na: http://demografia.stat.gov.pl/BazaDemografia/Tables.aspx (dostep: 2.02.2021).
5. Zatoński WA, Zatoński MZ, Janik-Koncewicz K, McKee M. Alcohol-related liver cirrhosis in Poland: the reservoir effect. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020; 5(12): 1035.
6. Zatoński WA, Janik-Koncewicz K, Zatoński M, Wojtyła A. Pogorszenie stanu zdrowia Polaków po 2002 r. Epidemia zgonów alkoholowych. Menedżer Zdrowia 2020; 7-8: 118-123.
7. Zatoński WA. One hundred years of health in Poland. J Health Inequal 2019; 5(1): 11-19.
8. Mortality analyses. Dostępne na: https://coronavirus.jhu.edu/data/mortality (dostęp: 29.01.2021).
9. Covid: Israel's vaccine rollout linked to infection fall. Dostepne na: https://www.bbc.com/news/health-55706855 (dostep: 3.02.2021).
Przeczytaj także: „Martin McKee o niewyobrażalnych konsekwencjach COVID-19”.
– Z raportu Rejestru Stanu Cywilnego opublikowanego przed Ministerstwo Cyfryzacji wynika, że w czwartym kwartale w 2020 roku gwałtownie zwiększyła się liczba zgonów w Polsce. W 2020 roku zanotowano ponad 76 tys. zgonów więcej niż w poprzednich latach1, 2. Wydaje się, że przyczyną tego gwałtownego skoku są przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, zgony spowodowane koronawirusem. Niestety, dokładne informacje za 2020 rok nie są jeszcze dostępne. Zdecydowanie jednak za tym przemawia analiza rozkładu czasowego przyrostu współczynników umieralności i liczby zgonów w układzie tygodniowym oraz rozwój pandemii SARS-COV-2 w kraju3.
Rysunek 1. Roczna liczba bezwzględna zgonów ogółem od zakończenia II wojny światowej [za „Gazetą Wyborczą”]
Rysunek 2. Współczynniki umieralności ogółem na tysiąc mieszkańców Polski – w 2020 r. dane za 51 tygodni [za „Gazetą Wyborczą”]
W Polsce od 2003 r. obserwuje się przyrost zgonów ogółem zarówno mierzonych współczynnikiem umieralności na 1000 mieszkańców – z 9,56 w 2003 r., 10,67 w 2019 r., do 12,67 w 2020 r., jak i liczbą bezwzględną – od 365 230 w 2003 r. do 409 709 w 2019 r.4. Zjawisko przyrostu współczynników umieralności w latach 2003-2019 zostało dokładnie opisane, a jego podstawową przyczyną jest wzrost zgonów z powodu chorób alkoholowych, a przede wszystkim alkoholowej marskości wątroby, spowodowanych gwałtownym wzrostem/podwojeniem konsumpcji alkoholu5, 6, 7.
W 2020 r. doszło do całkowitej zmiany wzoru przyrostu umieralności.
Przez pierwsze trzy kwartały rozkład w czasie kalendarzowym zgonów był bardzo podobny do rozkładu z tego samego okresu 2019 roku. Mniej więcej do końca sierpnia 2020 roku liczba zgonów utrzymywała się na tym samym poziomie – ok. 7 500 tygodniowo. Następnie zaczęła nagle rosnąć, osiągając najwyższą wartość od 2 do 11 listopada (16256 zgonów), po czym zaczęła się zmniejszać, ale pozostała nadal na wysokim poziomie – ok. 11-13 tys. zgonów na tydzień do końca roku.
Rysunek 3. Liczba zgonów w Polsce według tygodni w 2020 r.
Urzędowe statystyki wskazują, że w Polsce od początku pandemii umarło na COVID-19 około 36 tys. osób, co miałoby plasować Polskę w połowie rankingu krajów europejskich ze współczynnikiem umieralności 93,9/100 tys.8. Nagły przyrost zgonów w czwartym kwartale 2020 roku wydaje się jednak wskazywać na to, że umieralność na COVID-19 w Polsce jest o wiele wyższa niż wynika z oficjalnych statystyk i może osiągać jedną z najwyższych wartości w Europie. Wymaga to natychmiastowych pogłębionych badań naukowych.
Niewątpliwie epidemia koronawirusa doprowadzi do tego, że Polska stanie się krajem o jednym z najwyższych poziomów umieralności w Europie. Bez natychmiastowej interwencji państwa nieuchronnie staniemy się krajem o najniższej długości życia w Unii Europejskiej.
Z jednej strony, należy doprowadzić do opanowania pandemii. Jednym z najlepszych przykładów skutecznego dążenia do kontroli nad koronawirusem jest Izrael, gdzie zgodnie z ostatnimi doniesieniami zaszczepiono przeciw koronawirusowi ok. 25 proc. populacji, co zaowocowało zmniejszeniem zachorowalności z powodu SARS-CoV-29.
Z drugiej strony, państwo nie powinno skupiać uwagi tylko na pandemii, ale pilnie doprowadzić do przywrócenia działań polityki zdrowia publicznego wobec alkoholu, papierosów i innych podstawowych czynników ryzyka zdrowia.
Piśmiennictwo:
1. Liczba zgonów zarejestrowanych w Rejestrze Stanu Cywilnego. Dostępne na: https://dane.gov.pl/pl/dataset/1953,liczba-zgonow-zarejestrowanych-w-rejestrze-stanu-cywilnego (dostęp: 1.02.2021).
2. Pawłowska D. Zgony. Niestety, 2020 r. zapisze się w naszej powojennej historii jako rekordowy. Dostępne na: https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,26642808,zgony-niestety-2020-r-zapisze-sie-w-naszej-powojennej-histori.html (dostęp: 29.01.2021).
3. McKee M. Martin McKee o międzynarodowych doświadczeniach z COVID-19. Menedżer Zdrowia 2020; 9-10: 22-26.
4. GUS. Wyniki badań bieżących. Dostępne na: http://demografia.stat.gov.pl/BazaDemografia/Tables.aspx (dostep: 2.02.2021).
5. Zatoński WA, Zatoński MZ, Janik-Koncewicz K, McKee M. Alcohol-related liver cirrhosis in Poland: the reservoir effect. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020; 5(12): 1035.
6. Zatoński WA, Janik-Koncewicz K, Zatoński M, Wojtyła A. Pogorszenie stanu zdrowia Polaków po 2002 r. Epidemia zgonów alkoholowych. Menedżer Zdrowia 2020; 7-8: 118-123.
7. Zatoński WA. One hundred years of health in Poland. J Health Inequal 2019; 5(1): 11-19.
8. Mortality analyses. Dostępne na: https://coronavirus.jhu.edu/data/mortality (dostęp: 29.01.2021).
9. Covid: Israel's vaccine rollout linked to infection fall. Dostepne na: https://www.bbc.com/news/health-55706855 (dostep: 3.02.2021).
Przeczytaj także: „Martin McKee o niewyobrażalnych konsekwencjach COVID-19”.
