Mamy rekomendacje ekspertów na temat kształcenia podyplomowego!

"Menedżer Zdrowia" dotarł do dokumentu, który kompleksowo przedstawia zmiany w kształceniu podyplomowym. Pierwsi przedstawiamy 31-stronicowe raport końcowy stanowiący podsumowanie pracy zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów!

Prace zespołu ekspertów skupiały się na przygotowaniu rekomendacji kompleksowych zmian systemowych w kształceniu podyplomowym lekarzy i lekarzy dentystów, w szczególności opracowaniu zmian zasad odbywania specjalizacji w poszczególnych dziedzinach medycyny w taki sposób, by uczynić je bardziej dostępne dla wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów, bez uszczerbku dla jakości samego kształcenia specjalizacyjnego. Z uwagi na to, że prezentowane były różne stanowiska członków zespołu określone ostatecznie w zdaniach odrębnych, rekomendacje zawarte w raporcie końcowym dotyczące organizacji kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów stanowić mogą wyłącznie materiał pomocniczy, który zostanie wykorzystany w trakcie prac nad „dużą nowelizacją” ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Należy podkreślić, że materiał ten nie może być postrzegany jako jedyny przyjęty kierunek zmian, bowiem „dużej nowelizacji” wyżej wymienionej ustawy towarzyszyć będą jeszcze konsultacje międzyresortowe i konsultacje publiczne w trakcie, których będzie można zgłosić uwagi do projektu.

"Raport końcowy w sprawie zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów":
- Raport końcowy przygotowany został przez zespół powołany zarządzeniem ministra zdrowia z 30 marca 2016 roku w sprawie powołania zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów (Dz. Urz. Min. Zdrow. poz. 38, z późn. zm.) i stanowi materiał opiniodawczo-doradczy.

I. PREAMBUŁA

W opinii członków zespołu - proces szkolenia specjalizacyjnego powinien być podporządkowany następującym zasadom:

1. Zasada równości – gwarantująca lekarzom niezależnie od trybu i sposobu odbywania specjalizacji:
1) równy i nieskrępowany dostęp do tych samych zasobów systemu szkolenia specjalizacyjnego (miejsc szkoleniowych, stażowych, kursów), z zastrzeżeniem odrębności szkolenia lekarzy w ramach służb mundurowych i penitencjarnych;
2) jednakowe warunki formalne odbywania i zaliczania elementów programu specjalizacyjnego (zasady egzaminów, kolokwiów, itp. – z zastrzeżeniem odrębności wynikających ze specyfiki poszczególnych dziedzin medycyny)

2. Zasada przejrzystości – gwarantująca lekarzom w trakcie kursów specjalizacyjnych przekazywanie wiedzy medycznej opartej na obiektywnych źródłach naukowych (EBM), wyłącznie przez publiczne podmioty upoważnione do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego na podstawie ustawy i po uzyskaniu przez nie akredytacji, z zachowaniem przejrzystości finansowania szkolenia specjalizacyjnego opartego wyłącznie o środki publiczne.

3. Zasada jawności – gwarantująca lekarzom swobodny dostęp do:
1) informacji na temat każdego etapu, zasad, wyników postępowania kwalifikacyjnego oraz innych postępowań i decyzji w trakcie specjalizacji;
2) obowiązującego w danej jednostce „zakładowego planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…”, stanowiącego zarówno element wniosku akredytacyjnego, jak i przewodnik po oferowanych przez jednostkę możliwościach odbywania indywidualnych planów szkolenia specjalizacyjnego (określonych w art. 16m ust. 6) (miejsca staży, rodzaje kursów, dostęp do ekspertów, procedur, zasobów jednostki, itp.).

II. ZAŁOŻENIA OGÓLNE SYSTEMU KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
DOTYCZĄCE INDYWIDUALNEGO ROZWOJU ZAWODOWEGO I DOSKONALENIA ZAWODOWEGO LEKARZY I LEKARZY DENTYSTÓW (PROFESSIONAL INDIVIDUAL DEVELOPMENT, CONTINUING MEDICAL EDUCATION)

1. Obywatelom, niezależnie od sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (art. 68 ust. 2 Konstytucji RP).

2. Lekarz, lekarz dentysta posiadający prawo wykonywania zawodu ma prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego (specjalizacje, węższe zakresy dziedzin medycyny i umiejętności oraz stopnie i tytuł naukowy) i obowiązek doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia podyplomowego (art. 18 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).

3. Ze względu na konstytucyjny obowiązek państwa zapewnienia obywatelom Rzeczpospolitej Polskiej prawa do ochrony zdrowia, system kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów powinien opierać się na współdziałaniu administracji publicznej, samorządu zawodowego lekarzy, szkół wyższych, instytutów badawczych, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Centrum Egzaminów Medycznych i innych podmiotów zobowiązanych ustawowo do realizacji uprawnienia lekarza i lekarza dentysty do indywidualnego rozwoju zawodowego i doskonalenia zawodowego, w celu zapewnienia obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej odpowiedniego poziomu udzielanych świadczeń zdrowotnych.

4. Przepisy rangi ustawowej powinny określać realizację praw i obowiązków lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie indywidualnego rozwoju zawodowego oraz doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, poprzez utworzony w tym celu system kształcenia podyplomowego.

5. System kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów powinien być oparty na ustawowo określonych zasadach i źródłach finansowania zapewniających właściwą realizację publicznych zadań w zakresie kształcenia podyplomowego oraz przeprowadzania egzaminów państwowych lekarzy i lekarzy dentystów.

6. System kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów powinien uwzględniać unikanie konfliktów prawno-organizacyjnych w zakresie akredytacji, kształcenia, egzaminowania i nadzoru w jednostkach realizujących odpowiednio: szkolenie w zakresie indywidualnego rozwoju zawodowego i doskonalenie zawodowe, według ich właściwości.

7.Minister właściwy do spraw zdrowia powinien koordynować zadania związane z kształceniem podyplomowym lekarzy i lekarzy dentystów poprzez wytyczenie polityki zdrowotnej państwa, w tym jej celów w zakresie określenia liczby i rozmieszczenia lekarzy specjalistów w społecznie istotnych i uzasadnionych dziedzinach medycyny oraz poprzez tworzenie narzędzi służących realizacji tych celów.

8. Kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów obejmuje indywidualny rozwój zawodowy oraz doskonalenie zawodowe, które są realizowane przez lekarzy i lekarzy dentystów indywidualnie w różnorodnych formach aktywności edukacyjnej, przez cały okres aktywności zawodowej.

9. Kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów jest realizowane w następujących formach:
1) dotyczących indywidualnego rozwoju zawodowego:
a) szkolenie specjalizacyjne,
b) uzyskiwanie stopni i tytułu naukowego w zakresie nauk medycznych,
c) szkolenie z zakresu węższych dziedzin medycyny i umiejętności,
2) dotyczących doskonalenia zawodowego
a) staż podyplomowy,
b) zorganizowane formy doskonalenia zawodowego zakończone sprawdzianem wiedzy w zakresie odbytego szkolenia,
c) zorganizowane formy spotkań zawodowych, mających na celu wymianę informacji i formułowania stanowisk, określających aktualny stan wiedzy medycznej i zalecane standardy postępowania, w tym konferencje, zjazdy, sympozja,
d) samokształcenie.

10. Uznaje się za zasadne wydzielić następujące postacie podyplomowego szkolenia specjalizacyjnego:
1) specjalizacje,
2) specjalizacje w węższych dziedzinach medycyny (podspecjalności),
3) umiejętności.

11. Prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego i obowiązek doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów obejmuje również:
1) uprawnienie do płatnych lub wolnych dni roboczych oraz uprawnienie do ustalenia czasu przeznaczonego na samokształcenie w ramach czasu pracy lub służby,
2) uprawnienie do odliczenia wydatków poniesionych przez lekarza na realizację obowiązku doskonalenia zawodowego na zasadach określonych w ustawach.

12. Dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez lekarzy i lekarzy dentystów podlega kontroli prowadzonej przez samorząd lekarski w formie zorganizowanej rejestracji punktów edukacyjnych, rozliczanych w ustalonym okresie.

13.Wysoki poziom wiedzy i umiejętności praktycznych zgodny ze stanem współczesnej wiedzy medycznej i przyjętymi standardami postępowania w określonej dziedzinie medycyny, lekarz, lekarz dentysta potwierdza zdanym egzaminem państwowym.

14. Lekarz, lekarz dentysta odbywający szkolenie specjalizacyjne realizuje program specjalizacji wykonując zawód pod kierunkiem lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje, który organizuje, nadzoruje, prowadzi szkolenie i potwierdza uzyskanie wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych oraz kieruje lekarza na egzamin. Lekarz nadzorujący specjalizację, zwany dalej „kierownikiem specjalizacji” powinien otrzymywać za powyższe czynności gratyfikację.

15. Zasadniczym trybem odbywania specjalizacji przez lekarza i lekarza dentystę powinna być „rezydentura” tj. zatrudnienie na postawie umowy o pracę zawartej na czas określony z podmiotem uprawnionym do prowadzenia specjalizacji, w celu realizacji programu specjalizacji w ramach prawa do indywidualnego rozwoju zawodowego.

16. Szczególne kwalifikacje z zakresu węższych dziedzin medycyny może uzyskać w ramach indywidualnego rozwoju zawodowego lekarz, lekarz dentysta posiadający specjalizację.

17. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, jako jednostka organizacyjna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia planuje, organizuje i prowadzi szkolenie specjalizacyjne w określonej dziedzinie medycyny oraz szkolenie z zakresu węższych dziedzin medycyny, a także prowadzi akredytację podmiotów uprawnionych do prowadzenia szkolenia w zakresie specjalizacji i szkolenia w zakresie węższych dziedzin medycyny.

18. Nadzór nad określoną formą kształcenia podyplomowego sprawują odpowiednio: [pkt 9.1] CMKP oraz organy administracji rządowej (kursy specjalizacyjne, staże kierunkowe, staże specjalizacyjne); [pkt 9.2] samorząd lekarski – na warunkach określonych w ustawie.

19. Państwową jednostką organizacyjną powołaną do organizowania i przeprowadzenia egzaminów państwowych dla lekarzy i lekarzy dentystów jest Centrum Egzaminów Medycznych.

20. Określone formy indywidualnego rozwoju zawodowego oraz doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów mogą prowadzić wyłącznie podmioty uprawnione do tego przepisami prawa rangi ustawowej, przy założeniu, że podmioty prowadzące szkolenie specjalizacyjne mogą również prowadzić kształcenie w ramach doskonalenia zawodowego, natomiast uprawnienie do prowadzenia doskonalenia zawodowego nie oznacza możliwości prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego.

21. Samorząd lekarski potwierdza spełnianie warunków do prowadzenia działalności w obszarze doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów przez podmioty nieuprawnione do prowadzenia tej działalności na podstawie obowiązujących przepisów prawnych oraz prowadzi rejestr tych podmiotów i nadzór nad prowadzonym przez nie szkoleniem, a także potwierdza spełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez swoich członków poprzez rejestrację punktów edukacyjnych.

22. Samorząd lekarski oraz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, odpowiednio według swoich właściwości, zapewniają powszechną dostępność do informacji lekarzom i lekarzom dentystom o wszystkich formach kształcenia podyplomowego umożliwiających realizację obowiązku indywidualnego rozwoju zawodowego i doskonalenia zawodowego.

23. Budżet państwa, administracja samorządowa, podmioty lecznicze oraz NFZ lub inny podmiot finansujący udzielanie świadczeń zdrowotnych – zapewniają finansowanie systemu kształcenia podyplomowego w zakresie szkolenia specjalizacyjnego, z tym, że system powinien gwarantować finansowanie materiałów niezbędnych do wykonania świadczeń i procedur wymaganych programem specjalizacji, które nie są finansowane przez NFZ (grant/bon edukacyjny).

24. Finansowanie różnych form doskonalenia zawodowego może pokrywać lekarz, lekarz dentysta lub jego pracodawca.

25. Przepisy prawne dotyczące kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów powinny uwzględniać specyfikę funkcjonowania służb mundurowych, w tym, penitencjarnych.

III. STAŻ PODYPLOMOWY

1. Rekomenduje się modyfikację programu stażu podyplomowego, której celem ma być lepsze przygotowanie lekarza do pracy w zawodzie i bardziej świadome podejmowanie decyzji dotyczących przyszłego miejsca pracy.

2. Staż podyplomowy lekarza dentysty powinien wynosić 52 tygodnie (pozostaje bez zmian). Program stażu podyplomowego powinien obejmować staż w zakresie chirurgii stomatologicznej, stomatologii dziecięcej, ortodoncji, periodontologii, protetyki, stomatologii zachowawczej z endodoncją i w dziedzinie medycyny ratunkowej (bez zmian).

3. Staż podyplomowy lekarza powinien wynosić 56 tygodni. Program stażu podyplomowego powinien obejmować staż w zakresie chorób wewnętrznych (8 tygodni), chirurgii ogólnej (8 tygodni), pediatrii (8 tygodni), położnictwa (4 tygodnie), medycyny rodzinnej (4 tygodnie) i medycyny ratunkowej (4 tygodnie).

4. Dodatkowo w programie stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty przewidziane powinno być odbycie kursów z orzecznictwa medycznego (24 godziny/3 dni), zdrowia publicznego (5 dni/40h) prawa medycznego (24 godziny/3 dni), kursu ALS/BLS (5 dni/40h), transfuzjologii (5 dni/40h) oraz obowiązkowe wprowadzenie warsztatów z kompetencji miękkich (20 godzin/3 dni) i profilaktyki onkologicznej (1 dzień/8 h).

5. W przypadku lekarzy odbycie pozostałych 15 tygodni stażu podyplomowego powinno mieć miejsce w jednym lub dwóch wybranych przez lekarza stażystę oddziałach lub poradniach w ramach szpitala, po uzyskaniu zgody koordynatora stażu, kierownika wybranej jednostki oraz zawarciu porozumienia między szpitalami.

6. Opisywane zmiany programu stażu umożliwią lepsze przygotowanie praktyczne stażysty do wykonywania zawodu (poprzez ograniczenie krótkotrwałych staży, które nie dają szans na zdobycie umiejętności praktycznych). 15 tygodni, w trakcie których lekarz stażysta pracuje w wybranych przez siebie jednostkach pozwalają na rozwinięcie umiejętności praktycznych w dziedzinach, które lekarz chciałby dalej kontynuować po zakończeniu stażu . Dają również szanse na poznanie jednostek, w których lekarz planuje odbywać specjalizacje, co zmniejszy ryzyko późniejszych prób zmiany rezydentury.

7. Możliwość odbycia części kursów (orzecznictwo, prawo medyczne, bioetyka) w formie e-learningu.

8. Koordynator stażu wyznaczony przez dyrektora podmiotu, w porozumieniu z okręgową radą lekarską, odpowiada za realizację programu stażu przez nie więcej niż 6-10 lekarzy stażystów, nadzoruje i koordynuje pracę lekarza stażysty i zalicza staż podyplomowy. Koordynator powinien być powołany również w podmiotach prowadzących wyłącznie staż cząstkowy (np. położnictwo, pediatria). Koordynator otrzymuje wynagrodzenie wg. dotychczasowych zasad.

9. Wprowadzenie wynagrodzenia dla opiekunów stażystów – np. 10% miesięcznego wynagrodzenia lekarza stażysty.

10. Opiekun jest odpowiedzialny za realizacje przez lekarza stażystę programu stażu cząstkowego, lub części stażu cząstkowego, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, przepisami prawa, oraz zasadami etyki i deontologii lekarskiej. Zniesienie wymogu 5-letniej pracy zawodowej dla opiekuna stażysty.

11. Miesięczne wynagrodzenie dla lekarza stażysty powinno wynosić 100 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ubiegły rok, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”.

12. Lekarz stażysta odbywający dyżur medyczny otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 150 procent stawki godzinowej zasadniczego wynagrodzenia.

13. Staż mogą prowadzić podmioty lecznicze lub indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie/lekarsko-dentystyczne, które uzyskały akredytację do prowadzenia stażu lub stażu cząstkowego. Akredytacja powinna uwzględniać możliwość realizacji programu stażu cząstkowego, pod opieką jednego kierownika stażu przez nie więcej niż 3 lekarzy jednocześnie.

14. Organizacja, finansowanie oraz zapewnienie warunków odbywania stażu podyplomowego przez absolwentów studiów lekarskich i lekarsko-dentystycznych będących obywatelami polskimi lub obywatelami innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej, mających stałe miejsce zamieszkania na obszarze województwa lub zamierzających odbywać staż na obszarze tego województwa jest zadaniem marszałka województwa.

15. Właściwa okręgowa izba lekarska kieruje do odbycia stażu na obszarze swojego działania i potwierdza odbycie i zaliczenie stażu.

16. Należy umożliwić rozpoczynanie procedury przyznania bezterminowego PWZ z dniem potwierdzenia realizacji programu stażu, nawet przed upływem urlopu.

17. Uprawomocnienie decyzji ORL o przyznaniu bezterminowego PWZ z dniem zakończenia stażu. Pozwoli to na ograniczenie okresu niemożliwości podjęcia pracy w zawodzie po zakończeniu stażu podyplomowego (obecnie wszyscy stażyści po zakończeniu stażu z tego powodu na ok. 1-2 miesiące rejestrują się jako bezrobotni).

IV. AKREDYTACJA

1. W zakresie wskazania podmiotów uprawnionych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego (w art. 19f ust. 1) zespół rekomenduje:
1) szkolenie specjalizacyjne, o którym mowa w art. 19f ust. 1 powinno być prowadzone wyłącznie przez jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 19 ust. 1 punkt 1 i 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
2) w związku z tym art. 19f ust 1 powinien się odwoływać do art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2
Propozycja nowego brzmienia przepisu: Art. 19f. 1. Szkolenie specjalizacyjne może być prowadzone wyłącznie przez jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2, które spełniają warunki określone w ust. 2 i uzyskały akredytację do szkolenia specjalizacyjnego. Potwierdzeniem akredytacji jest wpis na listę jednostek akredytowanych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w danej dziedzinie.”

2. W zakresie:
1) zmiany kryteriów uprawniających podmioty (pkt1) do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w tym prowadzenia staży kierunkowych – Zespół rekomenduje nie dokonywanie zmian, z zastrzeżeniem, że akredytacja przyznawana jest na czas określony i musi podlegać kontroli CMKP.
2) akredytacji do kursów szkoleniowych objętych programami specjalizacji – Zespół rekomenduje, aby kursy te były organizowane wyłącznie przez jednostki wymienione w art. 19 ust 1 punkt 1 i 2 tj. uprawnione do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego oraz jednostki dydaktyczne i naukowe (CMKP, uczelnie medyczne i medyczne instytuty badawcze). Decyzja ostateczna dotycząca akredytacji kursu powinna należeć do Dyrektora CMKP po obligatoryjnym zasięgnięciu opinii konsultanta krajowego o wyłącznie konsultacyjnym charakterze. Od strony redakcyjnej zmiana powinna polegać na nadaniu innego brzmienia art. 19g ust. 1 – poprzez odwołanie się nie do „art. 19 ust. 1”, a do „art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2”, oraz skreśleniu wyrazu „pozytywnej”.
3) Propozycja nowego brzmienia art. 19g: „Art. 19g. 1. Kursy szkoleniowe objęte programem danej specjalizacji mogą być prowadzone przez jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 19 ust. 1, pkt 1 i 2, po uzyskaniu opinii konsultanta krajowego w danej dziedzinie medycyny, a w przypadku jego braku - właściwego konsultanta wojewódzkiego w danej dziedzinie medycyny oraz po wpisaniu na listę prowadzoną przez CMKP, o której mowa w ust. 5.”

3. W zakresie procedury oceny podmiotów ubiegających się o akredytację – Zespół rekomenduje pozostawienie jej w obecnej formie, z możliwością uproszczenia trybu pracy zespołów ekspertów (np. tryb obiegowy, elektroniczny, itp.)

4. W opinii zespołu:
1) w Polsce nie występuje systemowy problem zbyt małej liczby jednostek szkolących i miejsc szkoleniowych (poza specjalizacjami dentystycznymi). Zespół podziela pogląd, że problemem jest niedoskonały mechanizm obsadzania i wykorzystania miejsc szkoleniowych w ramach rezydentur. Koniecznym jest wypracowanie mechanizmu bardziej precyzyjnego.
2) należy poszerzyć warunki akredytacji jednostek do prowadzenia modułu podstawowego lub jednolitego o warunek posiadania określonego procentu udzielanych przez jednostkę świadczeń zdrowotnych/procedur medycznych wynikającego ze średniej z 3 ostatnich lat liczby wykonywanych procedur medycznych wchodzących w skład danej specjalizacji.

5. Jeżeli chodzi o zabezpieczenie dostępności kursów objętych programami specjalizacji konieczne jest:
1) wprowadzenie narzędzi prawnych i finansowych do egzekwowania przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego organizacji kursów potrzebnych do ukończenia specjalizacji w poszczególnych dziedzinach, od podmiotów, które otrzymują na ten cel środki finansowe (obowiązek prowadzenia kursów we wszystkich akredytowanych ośrodkach akademickich),
2) nadanie procesowi szkolenia specjalizacyjnego lekarzy charakteru bardziej uporządkowanego lub wręcz studiów podyplomowych
3) wprowadzenie ogólnopolskiej ankiety ewaluacyjnej, bowiem istotnym problemem jest brak narzędzi do monitorowania przebiegu procesu specjalizacji i jego obiektywnej oceny ewaluacyjnej.

6. Konieczne jest opracowanie i wdrożenie mechanizmów zachęcających jednostki do akredytowania się i specjalizowania lekarzy.

7. Niezbędnej jest wprowadzenie, jako obowiązkowego warunku uzyskania akredytacji – opracowania przez jednostkę „zakładowego planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…” (dokument sporządzałby kierownik jednostki akredytowanej (ordynator/kierownik oddziału), a za zgodność przebiegu procesu szkolenia z tym planem przez poszczególnych szkolących się odpowiadałby kierownik specjalizacji). Zakładowy plan realizacji szkolenia stanowiłby transkrypcję programu specjalizacji i jego uszczegółowienie dla wszystkich specjalizujących się w danej dziedzinie w danym ośrodku.

8. Zasadnym jest wprowadzenie przelicznika o minimalnej wartości 1.1(110%) dla kontraktu z NFZ (lub innym płatnikiem) w przypadku jednostek uzyskujących akredytację do szkolenia specjalizacyjnego i zatrudniających lekarzy w trakcie szkolenia specjalizacyjnego.

V. DZIEDZINY MEDYCYNY, W KTÓRYCH LEKARZ MOŻE UZYSKAĆ SPECJALIZACJĘ (art. 16g)

1. Przedkłada się listę rekomendowanych dziedzin medycyny, w których powinno być prowadzone szkolenie specjalizacyjne (specjalizacje) – Tabela 1 (rekrutacja po stażu podyplomowym) oraz tzw. podspecjalizacji – uzyskiwanych wyłącznie po określonych pełnych specjalizacjach – Tabela 2, a także utrzymanie możliwości uzyskiwania przez lekarzy niezależnie od szkolenia specjalizacyjnego, we właściwie akredytowanym trybie i formach tzw. „umiejętności”.

2. W zakresie ustalenia list specjalizacji, a także węższych dziedzin (podspecjalizacji) Zespół rekomenduje przyjęcie zasady, że:
1) definicja specjalizacji brzmi: Specjalizacja to szeroka dziedzina medycyny, ważna ze względów epidemiologicznych i w ujęciu zdrowia publicznego zajmująca się określonym zakresem medycyny. Do odbywania specjalizacji może zostać zakwalifikowany każdy lekarz/lekarz dentysta po uzyskaniu dyplomu ukończenia uczelni medycznej na kierunku lekarskim/lekarsko-dentystycznym, który zdał LEK/LDEK i zaliczył staż podyplomowy [patrz tabela numer 1; pod raportem].
2) definicja podspecjalizacji brzmi: Podspecjalizacja to wąska dziedzina medycyny świadczona przez lekarzy specjalistów, którzy ukończyli dodatkowe szkolenie w ramach podspecjalizacji, na tyle ważna ze względów epidemiologicznych i w ujęciu zdrowia publicznego oraz odrębna od dziedziny, z której się wywodzi, że została z niej wydzielona. Do odbywania podspecjalizacji może zostać zakwalifikowany tylko lekarz/lekarz dentysta, który uzyskał tytuł specjalisty w minimum jednej specjalizacji - listę podspecjalizacji stanowi [patrz tabela numer 2; pod raportem].

3. Zatrudnianie lekarza z tytułem „podspecjalisty” (lub posiadającego „umiejętność”) nie powinno być warunkiem bezwzględnym kontraktowania odpowiednich świadczeń przez płatnika.

4. Uzyskiwanie tytułu specjalisty w węższej dziedzinie (rekrutacja, staże, kursy, program szkolenia, weryfikacja wiedzy i umiejętności) podlega tym samym regułom, co uzyskiwanie tytułu specjalisty.

5. Definicja „umiejętność lekarska”- to biegła praktyczna znajomość przeprowadzania określonych procedur diagnostycznych i terapeutycznych wykorzystujących jednolitą technikę (USG, rtg, radioterapia, afereza, dializa). Umiejętność może składać się z pojedynczych (echokardiografia, endoskopia przewodu pokarmowego) lub mnogich (rehabilitacja neurologiczna) – czynności przypisanych do niej w zakresie diagnostyki lub terapii. Wykaz proponowanych umiejętności – [patrz tabela numer 3; pod raportem]. (wymaga dopracowania w ramach uzgodnień z Konsultantami Krajowymi).

6. Potwierdzeniem zdobycia umiejętności powinien być „Certyfikat Umiejętności” wydawany przez CEM na podstawie opinii powołanej przez CEM komisji certyfikującej, składającej się z konsultanta krajowego w danej dziedzinie, oraz członków Izb Lekarskich, Towarzystw Medycznych i CMKP oraz na podstawie zdanego egzaminu.

7. Rekomenduje się wprowadzenie zasad uzyskiwania umiejętności oraz ich listę, która powinna być weryfikowana i modyfikowana przez Ministra Zdrowia zależnie od potrzeb.

8. Należy określić tryb (same zasady bez tabel) przystąpienia do szkolenia w zakresie „umiejętności” i prowadzenia kształcenia z zakresu umiejętności. Zespół rekomenduje przyjąć (po nieznacznej weryfikacji) wg wzoru nieobowiązującego rozporządzenia z dnia 27 czerwca 2007 r. w sprawie umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych (Dz.U.2007.124.867).

9. Posiadanie certyfikatu umiejętności powinno być potwierdzeniem wysokiej kwalifikacji wykonywanych świadczeń, ale nie może być warunkiem uzależniającym udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie obejmującym daną umiejętność (np. specjalista w danej dziedzinie może wykonywać tę czynność, gdyż wynika to z programu jego specjalizacji oraz udzielanych świadczeń zdrowotnych i z zasady tę czynność umie np. pulmonolog wykonuje bronchoskopię).

10. Wprowadzenie obowiązku doskonalenia zawodowego (obecnie „martwego przepisu”) obligującego każdego lekarza do odbycia odpowiednich kursów, szkoleń i ich zamienników (praca naukowa, publikacje naukowe, prowadzenie kursów, szkoleń, itp.) i zdobycia wymaganej liczby punktów naukowych w odpowiednim okresie rozliczeniowym.

11. Sposób punktacji podlegać powinien weryfikacji, należy ustalić zasady punktowania, jednostkę akredytującą, itp.

12. Nie uzyskanie i nie sprawozdawanie wymaganej liczby punktów w określonym czasie skutkować powinno sankcjami, np. w postaci konieczności powtórzenia egzaminu lekarskiego lub specjalizacyjnego.

13. W zakresie dotyczącym modułów podstawowych właściwych dla danego szkolenia specjalizacyjnego – rekomenduje się:
1) utrzymanie podziału części specjalizacji na moduły:
a) internistyczny,
b) pediatryczny,
c) chirurgiczny;
2) uzależnić akredytację jednostek do prowadzenia modułu podstawowego lub jednolitego od określonego procentu udzielanych przez jednostkę świadczeń zdrowotnych/procedur medycznych (np. w przypadku chirurgii procent udzielania świadczeń „ogólnochirurgicznych” wynosi co najmniej X%, - np. 60%; w przypadku interny i pediatrii ogólny procent chorych przyjmowanych z izby przyjęć/SOR w trybie ostrodyżurowym w stosunku do wszystkich przyjęć przekracza X% - np. 70% do decyzji Konsultantów Krajowych),
3) likwidację modułów podstawowych w zakresie otorynolaryngologii i patomorfologii oraz przekształcenie ich w specjalizacje jednolite,
4) wprowadzenie jednolitego programu specjalizacji z audiologii i foniatrii oraz przekształcenie w specjalizację jednolitą, umieszczenie audiologii i foniatrii w specjalizacjach podstawowych,
5) przeniesienie neuropatologii na listę podspecjalizacji,
6) przekształcenie specjalizacji w chorobach wewnętrznych, chirurgii ogólnej i pediatrii w specjalizacje jednolite, równocześnie moduły podstawowe w tych dziedzinach w dalszym ciągu stanowić będą pierwszy etap szkolenia w innych specjalizacjach (pierwsze trzy lata tych specjalizacji muszą pokrywać się z modułem podstawowym w tych dziedzinach).

VI. SCHEMAT PRZEBIEGU SZKOLENIA SPECJALIZACYJNEGO

1. Rezydentura jest przyznawana na specjalizację (tabela numer 1) w zależności od trybu - na moduł podstawowy i szczegółowy [docelowy] lub moduł jednolity. Między ostatnim rokiem modułu podstawowego, a najpóźniej na rok przed PES, lekarz/lekarz dentysta zobligowany jest do zaliczenia pisemnego Państwowego Egzaminu Modułowego (PEM), organizowanego przez CEM (rycina poniżej).

2. Rezydentura jest przyznawana w trybie postepowania kwalifikacyjnego po złożeniu wniosku na specjalizację (moduł podstawowy i szczegółowy [docelowy]) lub moduł jednolity (schemat poniżej).

3. Możliwość dwukrotnego powtórzenia egzaminu PEM (łącznie 3 egzaminy) w przypadku jego niezaliczenia, z zastrzeżeniem, że ostatnia próba jest na co najmniej rok przed PES (jak w punkcie 1).

4. Niezależnie od wyniku egzaminu PEM lekarz/lekarz dentysta kontynuuje specjalizację w module szczegółowym (brak opóźnień i przerw w szkoleniu), ale końcowe zdanie egzaminu PEM jest podstawą do zakwalifikowania lekarza/lekarza dentysty do egzaminu specjalizacyjnego PES.

5. Ewentualnie po zaliczeniu egzaminu modułowego PEM lekarz uzyskuje uprawnienie do samodzielnej realizacji wybranych świadczeń zdrowotnych (które należy uszczegółowić jeszcze na posiedzeniu Zespołu) określonych w przepisach prawnych.

6. Przywrócenie możliwości jednokrotnej zmiany rezydentury bez podawania przyczyny.

7. W przypadku zmiany specjalizacji w obrębie różnych modułów/specjalizacji jednolitych możliwość zmiany specjalizacji dotyczy pierwszych 12 miesięcy szkolenia specjalizacyjnego.

8. W przypadku zmiany specjalizacji w obrębie tego samego modułu podstawowego, możliwość zmiany obowiązuje do ukończenia modułu podstawowego.

9. Osobę zmieniającą specjalizację, obowiązuje konieczność przystąpienia do rekrutacji i uzyskania kwalifikacji do odbywania wybranej specjalizacji.

10. W przypadku braku uzyskania kwalifikacji do wybranej specjalizacji,(zarówno po raz pierwszy jak i kolejny) odwołanie się od decyzji i ew. zmiana specjalizacji może nastąpić tylko w obrębie specjalizacji niewykorzystanych w danym naborze

11. Należy znieść przepis art. 16ea ust. 3 uniemożliwiający ubieganie się o rezydenturę po raz kolejny. Szczególnie ważne, aby lekarz, który zakwalifikował się na rezydenturę, także w dziedzinach podstawowych, ale nie przystąpił do jej realizacji nie tracił możliwości kolejnej aplikacji o miejsce rezydenckie w przyszłości.

12. Należy umożliwić uzyskanie przez lekarza kolejnej rezydentury w przypadku szkolenia w dziedzinie zawartej w Tab.2 (podspecjalizacje) jeśli zapotrzebowanie na tę specjalność, wg Ministra Zdrowia jest priorytetowe i podejmuje on formalną decyzję o jej przyznaniu.

13. Rekomenduje się zdefiniowanie pojęcia „REZYDENTURA”. Z uwagi na to, że jest to szczególna forma prawa pracy, rekomendowana definicja powinna brzmieć: „Etat rezydencki to szczególny stosunek pracy uwzględniający dodatkowe obowiązki kształcenia się obok świadczenia pracy na rzecz określonego podmiotu”. (UWAGA - podczas wielu staży może to nie być praca świadczona na rzecz pracodawcy!)

14. Należy przyjąć, że rezydentura jest formą wykonywania realnej pracy na rzecz pracodawcy, a zatem nie może być mowy o „odpracowaniu” rezydentury (umowy lojalnościowe, itp.). Jest to należna pensja za wykonywaną pracę, a wynagrodzenie pokrywa państwo w związku z zapotrzebowaniem obywateli na świadczenia, które w tym przypadku wykonywane są samodzielnie przez rezydentów.

VII. PROPOZYCJE ZMIAN PROGRAMÓW SPECJALIZACJI (art. 16f)

1. Odnośnie ewentualnych zmian w zakresie wymaganej wiedzy teoretycznej i wymaganych umiejętności praktycznych w poszczególnych programach specjalizacji – rekomenduje się – zrewidowanie, szczególnie wymagań dotyczących umiejętności praktycznych (pod kątem realności ich wykonania), programów specjalizacji, z zastrzeżeniem koniecznych modyfikacji w ramach dostosowania do wymagań Dyrektywy Unijnej i uznawania polskich specjalizacji za zgodne z UE.

2. Proponuje się nowelizację „ramowego programu specjalizacji” (art. 16f ust 3)
1) przeniesienie kursów jednolitych do programu stażu podyplomowego,
2) uproszczenie pojęcia kursu wprowadzającego.

3. Postuluje się, obok bieżącej modyfikacji treści programów z tytułu aktualizacji wiedzy medycznej, wprowadzenie obowiązkowej całościowej weryfikacji i nowelizacji poszczególnych programów nie rzadziej niż co pięć lat (lub co cztery lata).

4. Postuluje się wprowadzenie obowiązku częstej (np. co roku, a maksymalnie co dwa lata) weryfikacji i aktualizacji źródeł wiedzy obowiązujących do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Państwowego Egzaminu Modułowego przez konsultantów krajowych w danej dziedzinie medycyny.

5. Co do zmiany zakresu, form i metod pogłębiania i uzupełniania wiedzy teoretycznej oraz nabywania i doskonalenia umiejętności praktycznych - rekomenduje się pozostawienie ich w dotychczasowym zakresie.

6. W zakresie zmiany okresu trwania szkolenia specjalizacyjnego - rekomenduje się zweryfikowanie okresów specjalizacji pod kątem dostosowania do wymogów Dyrektywy UE – szczególnie nieprzedłużania okresu szkolenia ponad standardy europejskie.

7. Odnośnie form i metod kontroli wraz z oceną wiedzy teoretycznej i nabytych umiejętności praktycznych określonych programem specjalizacji – konieczne jest wprowadzenie ustawowego wymogu rzetelnego egzekwowania wiedzy i umiejętności w trakcie odbywania szkolenia specjalizacyjnego - każdy kurs i każdy staż powinien kończyć się kolokwium lub egzaminem.

8. Należy zrewidować obecne programy specjalizacji, w tym w specjalizacjach zabiegowych pod kątem realizmu i wykonalności w jednostkach, które powinny prowadzić szkolenie.

9. Rodzaj i liczba procedur medycznych zostały w obecnych programach w systemie modułowym wnikliwie przeanalizowane przez Zespoły Ekspertów ds. programów specjalizacji i uznane za wykonalne niezbędne minimum pod kątem zbieżności z wymaganiami UE. Należy jednak urealnić liczbę procedur medycznych o małej dostępności dla osób specjalizujących się (w skali kraju).

10. Zasadnym jest dopracowanie i urealnienie przez konsultantów krajowych/zespoły ekspertów programów szkolenia specjalizacyjnego pod kątem nabycia przez lekarzy specjalizujących się właściwych umiejętności praktycznych.

11. Należy rozważyć uzupełnienie programów specjalizacyjnych o zagadnienia tematycznie określone jako „blok medycyny penitencjarnej”. Znajomość specyfiki penitencjarnej ochrony zdrowia powinna stanowić element kształcenia podyplomowego (zachowania suicydalne, agrawacja choroby, zachowania instrumentalne i manipulacyjne).

VIII. ORGANIZACJA I FINANSOWANIE PROCESU SPECJALIZACJI

1. Rekomenduje się, aby znieść postępowanie kwalifikacyjne w poszczególnych województwach i wprowadzić centralny, ogólnopolski system naboru na specjalizacje:
1) należy odejść od obecnego, wojewódzkiego systemu naboru na specjalizacje (w opinii Zespołu jest to system krzywdzący, powodujący dysproporcje w dostępie do miejsc szkoleniowych z nierównomiernym rozkładem sił),
2) organem koordynującym postępowanie kwalifikacyjne powinno być CMKP (prowadzenie naboru całkowicie elektronicznie za pomocą systemu SMK)
3) Minister Zdrowia powinien dysponować systemem przyznawania „aktywnych miejsc szkoleniowych” (rezydenckich i pozarezydenckich w oparciu o jednostki akredytowane do szkolenia - zasięgnięte z CMKP),
4) „aktywne miejsce szkoleniowe” oznacza miejsce w jednostce akredytowanej, które może zostać obsadzone w konkretnym naborze. Wśród puli „aktywnych miejsc szkoleniowych” Minister wydziela rezydentury, ewentualne pozostałe miejsca przypadają na etaty pozarezydenckie (system „aktywnych miejsc szkoleniowych” spowoduje racjonalizację przyznawania etatów szkoleniowych na bardziej płynny i uporządkowany charakter – dziś w jednym roku jest 20 miejsc wolnych i wszystkie zostają wykorzystane, a w kolejnym nie ma żadnego – w pewnym momencie szkolenia 20 osób musi zacząć realizować staże specjalizacyjne. Dzięki limitowaniu miejsc i wprowadzeniu miejsc „aktywnych” można by rozłożyć te 20 miejsc na 4 lata).

2. Rekomenduje się, aby w postępowaniu konkursowym rozstrzygającym przyznawanie miejsc szkoleniowych (rezydenckich i pozarezydenckich) było jednolite i obejmowało wszystkie osoby kandydujące o szkolenie specjalizacyjne.

3. Postępowanie konkursowe powinno odbywać się w oparciu o wyniki Lekarskiego Egzaminu Końcowego (lub Lekarskiego Egzaminu Państwowego – dla osób zdających starym trybem) z uwzględnieniem w procesie kwalifikacji do specjalizacji dodatkowych punktów (publikacje, IF, studia doktoranckie, koła naukowe, itp.) wyrównujących szanse ze startującymi w trybie pozarezydenckim.

4. Rekomenduje się przyjęcie następującego schematu postępowania przy ustalaniu rezydentur:
1) przyznawanie miejsc rezydenckich powinno odbywać się w oparciu o system „zapotrzebowania zdrowotnego obywateli”, tzn. Minister Zdrowia w oparciu o zapotrzebowanie na „specjalistów” zgłoszone przez wojewodów, konsultantów wojewódzkich i krajowych, izby lekarskie, NFZ oraz fundacje i urzędy zajmujące się monitorowaniem kolejek do specjalistów, a także w oparciu o „mapy potrzeb zdrowotnych” przyznaje pulę „aktywnych miejsc szkoleniowych” oraz wskazuje procentowy udział rezydentur w poszczególnych, pożądanych specjalności w ogólnej puli „aktywnych miejsc szkoleniowych”,
2) lekarz - aplikant (lekarz aplikujący o rezydenturę/miejsce pozarezydenckie) powinien mieć możliwość złożenia kilku wniosków – zarówno w tej samej dziedzinie w różnych ośrodkach akredytowanych, jak i w różnych dziedzinach (np. max. 3 wniosków) i wskazać poziomy ich preferencji (1. najwyższy). Do każdej dziedziny lekarz powinien mieć możliwość podania 3 wybranych miejsc szkoleniowych, w których chce odbywać szkolenie ze wskazaniem poziomu ich preferencji (1. najwyższy) – do włączenia danego miejsca szkoleniowego na preferowana listę konieczne będzie przedłożenie zaświadczenia o odbyciu rozmowy z kierownikiem danej jednostki,
3) Minister Zdrowia w oparciu o zdiagnozowaną sytuację publikuje rozdział „aktywnych miejsc szkoleniowych” (nie mylić z akredytowanymi) najpóźniej na rok przed każdym postępowaniem kwalifikacyjnym w oparciu o 5-cio letni plan zapotrzebowania na specjalistów,
4) dopuszcza się czasową rezerwację miejsca szkoleniowego (na dane postępowanie kwalifikacyjne) dla pracownika danej jednostki, przez kierownika tej jednostki (kierownik wnioskuje do organu rekrutującego o rezerwację miejsca dla swojego pracownika). Lekarz na którego czeka zarezerwowane miejsce będzie do niego przydzielony tylko pod warunkiem zakwalifikowania się na rezydenturę,
5) pracownik danej jednostki, który nie dostał się na wybraną specjalizację będzie mógł ją otworzyć również w przypadku nie wykorzystania wszystkich miejsc szkoleniowych w tej jednostce, pod warunkiem, że lekarz wykaże minimum 3-letni okres zatrudnienia w tej jednostce,
6) w postępowaniu kwalifikacyjnym i przyznawaniu miejsca odbywania specjalizacji należy także uwzględnić sytuacje szczególne (np. małżeństwo, opieka nad dzieckiem, choroba osoby będącej pod opieką). W opisanym przypadku lekarz występuje do organu prowadzącego postępowanie o uznanie wskazanego miejsca za priorytetowe (jak w przypadku osób zatrudnionych w danej jednostce) i po wydaniu pozytywnej decyzji przez organ nadzorujący i uzyskaniu kwalifikacji do odbywania danej specjalizacji zostaje automatycznie przydzielony do wskazanego miejsca.

5. Z założenia liczba rezydentur powinna być co najmniej równa z liczbą absolwentów kończących staż podyplomowy w danym roku (zasada „rezydentura dla każdego absolwenta”) w związku z niedoborem lekarzy w Polsce i zbliżającą się luką pokoleniową.

6. Rekomenduje się wydzielenie miejsc specjalizacyjnych dedykowanych dla lekarzy służby więziennej (np. 1-2 miejsc w roku w ogólnej puli miejsc).

7. Środki z niewykorzystanych rezydentur powinny wracać do budżetu „rezydenckiego” i stanowić podstawę zwiększania uposażenia w specjalnościach deficytowych (ewentualna coroczna aktualizacja wynagrodzeń, stwarzanie zachęt do specjalizowania się w dziedzinach priorytetowych). Nie należy regionalizować budżetów.

8. W zakresie dokumentowania przebiegu specjalizacji i zabiegów rekomenduje się jak najszybsze i najpełniejsze wykorzystanie w tym względzie elektronicznego systemu SMK.

9. Należy uprościć dokumentowanie wykonania procedur i zabiegów określonych programem specjalizacji (jedno potwierdzenie za pośrednictwem pieczątki bądź potwierdzenia w systemie SMK). Powinno dotyczyć przynajmniej zespołu tych samych czynności (a nie każdej procedury z osobna), tzn. kierownik specjalizacji potwierdza, że ma udokumentowane procedury wykonane przez lekarza specjalizującego się.

10. Odnośnie zapisu w art. 16j (finansowanie rezydentury) - Zespół rekomenduje, aby przychylić się do powtarzanych wielokrotnie apeli całego środowiska medycznego, w tym przez Naczelną Radę Lekarską, Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Lekarzy, Okręgowe Izby Lekarskie, Związki Zawodowe, Koła Młodych Lekarzy przy Okręgowych Izbach Lekarskich, Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny IFMSA-Poland o wzrost wynagrodzeń dla lekarzy w trakcie specjalizacji. Zespół rekomenduje, aby poniższe współczynniki płacy wpisywały się w procedowaną ustawę o minimalnym wynagrodzeniu w ochronie zdrowia oraz zostały w trybie pilnym przyjęte i uchwalone, a także były nie niższe niż:
1) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module podstawowym oraz lekarz/lekarz dentysta do połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej - 2 „średnie krajowe”,
2) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module podstawowym, po zdaniu Państwowego Egzaminu Międzymodułowego (PEM), lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module specjalistycznym oraz lekarz/lekarz dentysta od połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej – 2.5 „średniej krajowej”,
3) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację „deficytową” w module podstawowym oraz lekarz/lekarz dentysta do połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej „deficytowej” – 2.25 „średniej krajowej”,
4) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację „deficytową” w module podstawowym, po zdaniu Państwowego Egzaminu Międzymodułowego (PEM), lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację „deficytową” w module specjalistycznym oraz lekarz/lekarz dentysta od połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej „deficytowej” – 2.75 „średniej krajowej”,

11. Proponuje się, by jednocześnie lekarz specjalista otrzymywał wynagrodzenie w wysokości minimum 3 „średnie krajowe” (W opinii zespołu powyższa propozycja wynagrodzeń spowoduje racjonalizację pensji w zależności od kwalifikacji i odpowiedzialności, zahamuje odpływ kadry za granicę, podniesie prestiż uprawianego zawodu, znacznie poprawi jakość szkolenia specjalizacyjnego i jednocześnie pozwoli zachować ramy zdrowego rozsądku i sprawiedliwości społecznej, hierarchizując płace wśród zawodów, w szczególności opłacanych z budżetu państwa, nie podlegających mechanizmom rynkowym. Środki przeznaczone na powyższe wynagrodzenia są zdecydowanie osiągalne i do zrealizowania, nie wymagają dużego nakładu z budżetu państwa (docelowe pensje dla lekarzy rezydentów to ok. 0,15% PKB, dla lekarzy ogółem do 0,5% PKB).

12. Rekomenduje się utrzymanie:
1) wszystkich dotychczasowych form odbywania szkolenia specjalizacyjnego, w tym wolontariatu,
2) w całości przepisów art. 16l ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty określające możliwość przedłużenia okresu szkolenia specjalizacyjnego.

13. Rekomenduje się wprowadzenie jednolitego dla kraju wzoru umowy o pracę w trybie rezydenckim, co ograniczy nadużycia w kwestii wynagradzania i ureguluje kwestię praw i obowiązków rezydenta.

14. W przypadku umów innych niż „rezydenckie”, tj. umowy o pracę z podmiotem prowadzącym szkolenie w trybie pozarezydenckim oraz umowy cywilno-prawnej (rekomenduje się zniesienie tej formy, a przy jej dopuszczeniu, tylko z wynagrodzeniem nie niższym niż wynikającym z etatu; tryb pozarezydencki) należy wprowadzić obligatoryjne aneksy wyłączające prerogatywy dyrektora placówki (np. możliwość oddelegowania na SOR, Izbę przyjęć, do innej jednostki). Podstawą zakresu i warunków pracy w przypadku osoby odbywającej szkolenie specjalizacyjne powinien być program specjalizacji.

15. W odniesieniu do zakresu obowiązków i odpowiedzialności kierownika specjalizacji za realizację programu specjalizacji (art. 16m) – Zespół rekomenduje:
1) kierownik specjalizacji –tak jak dotychczas (art. 16m ust.7) – sprawuje bezpośredni nadzór nad lekarzem specjalizującym się,
2) ustalanie przez kierownika specjalizacji z lekarzem specjalizującym się szczegółowych terminów staży i kursów oraz miejsca ich odbywania,
3) konieczność uzyskiwania zgody kierownika specjalizacji na wszelkie odstępstwa od planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego,
4) potwierdzanie przez kierownika specjalizacji „za zgodność przebiegu procesu szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…”, opracowanego w jednostce „zakładowego planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…”,
5) przyznanie kierownikom specjalizacji oraz kierownikom staży specjalizacyjnych gratyfikacji w formie wynagrodzenia (lub alternatywne rozwiązanie w postaci zmniejszenia wymiaru świadczeń w ramach zatrudnienia lub innych formach),

16. CMKP do miesiąca od rozpoczęcia szkolenia specjalizacyjnego określa terminy poszczególnych kursów specjalizacyjnych oraz ustala /przyporządkowuje/ do nich listę lekarzy specjalizujących się.

17. Warunkiem przygotowania ww. zbiorczej list lekarzy odbywających poszczególne kursy specjalizacyjne jest zobligowanie do prowadzenia tych kursów wszystkich jednostek akademickich akredytowanych do szkolenia specjalizacyjnego.

18. Ewentualne zmiany lekarz ustala z kierownikiem specjalizacji, a w przypadku zmiany kursów kontaktuje się drogą elektroniczną lub osobiście z CMKP.

19. Rekomenduje się, aby - tak jak dotychczas - nadzór nad realizacją szkolenia specjalizacyjnego lekarza (art. 19h) realizował Minister Zdrowia.

20. W przypadku staży kierunkowych nadzór powinien sprawować kierownik jednostki akredytowanej (ordynator/kierownik oddziału) lub osoba przez niego wyznaczona (art. 16m ust 3).

21. W zakresie zmiany w obszarze nadzoru nad realizacją szkolenia specjalizacyjnego, w tym przeprowadzania kontroli (art. 19i) i monitorowania realizacji szkolenia specjalizacyjnego (art. 19j) – Zespół rekomenduje:
1) objąć zakresem kontroli spełnianie przez jednostki kryteriów akredytacyjnych (czyli dopisanie punktu 19h.2.4. „spełnianie warunków określonych w art. 19f ust 2 i 3 ponieważ obecnie kontrola dotyczy wyłącznie przebiegu szkolenia) oraz umożliwić CMKP uzyskiwanie dokumentów i wyjaśnień pisemnych na żądanie CMKP.
2) w przypadku ustawowego rozszerzenia listy wymogów, które musi spełnić jednostka akredytowana, jednostka nie spełniająca tych wymogów po ustawowym okresie dostosowawczym jest wykreślana przez CMKP z urzędu z listy jednostek akredytowanych.
3) włączyć w proces kontroli CMKP dodatkowo przedstawicieli OIL i przedstawicieli OIL w osobach specjalizujących się np. rezydentów. (W przepisach należy uwzględnić rekomendację powyżej z modyfikacją uproszczenia dokumentowania procedur koniecznych do wykonania podczas kształcenia specjalizacyjnego).

22. Rekomenduje się zmianę w zasadach przystępowania do PES:
1) wprowadzenie możliwości podejścia do PES w ostatnim roku trwania szkolenia specjalizacyjnego (lub wydłużenie rezydentury do czasu ogłoszenia wyników najbliższego egzaminu PES). Tytuł specjalisty w przypadku zdania PES na ostatnim roku szkolenia specjalizacyjnego nadawany będzie po ukończeniu szkolenia i wypełnieniu wszystkich obowiązków z tym związanych (w przypadku wydłużenia rezydentury spowoduje to brak przerwy w zatrudnieniu i oczekiwaniu na uzyskanie tytułu specjalisty).
2) wprowadzenie możliwości wydłużenie rezydentury do czasu ogłoszenia wyników najbliższego egzaminu PES.

23. Rekomenduje się wprowadzenie obowiązku przedstawiania literatury obowiązującej do PES. Zakres merytoryczny PES powinien być zgodny z podaną literaturą do każdej dziedziny.

24. Literatura ta – podręcznik(i) wiodący(e), zakres wytycznych, publikacji powinien być corocznie (maksimum co dwa lata) aktualizowany przez konsultantów krajowych i umieszczany na stronach internetowych (częste aktualizacje podręczników, zmieniające się wytyczne, itp.).

25. Ogólnodostępne wytyczne i publikacje powinny być również zamieszczone na stronie internetowej CEM.

26. Rekomenduje się, aby wprowadzić w życie ostatni wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego jawności pytań egzaminacyjnych (LEK, LDEK, PES i innych) i przychylić się do wielu próśb i apeli wszelkich środowisk medycznych. Zdaniem Zespołu niejawność pytań, poza merytorycznymi argumentami (słusznymi) budzi także niepotrzebne emocje, wątpliwości i powoduje niepotrzebne napięcia na linii lekarze/inne zawody medyczne, a CEM.

27. Odnośnie możliwości uznania, za równoważny z PES, „egzaminu specjalizacyjnego” organizowanego przez europejskie towarzystwo naukowe, rekomenduje się taką możliwość.

28. Proponuje się, aby w całości uznawać egzaminy organizowane przez europejskie towarzystwa naukowe, o ile są one zgodne z wymogami i dyrektywami UE, i znacząco nie odbiegają od egzaminów krajowych.

IX. INNE ZAGADNIENIA - DYŻURY MEDYCZNE

Należy w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości zdefiniować ustawowo „dyżury medyczne i specjalizacyjne” będące nieodzownym elementem szkolenia specjalizacyjnego, w szczególności mając na uwadze:
1) uregulowanie ustawowe kwestii dyżurów medycznych i modyfikację pojęcia „dyżuru medycznego” zawartego w ustawie o działalności leczniczej oraz innych ustawach
2) w obowiązujących przepisach, w zależności od formy pełnienia dyżuru medycznego i zgody na przekroczenie normatywnego, 48h tygodnia pracy (klauzula „opt out”) może on wynosić 5h 25min, 10h 5min, 12h, 13h, 16h 25 min lub 24h,
3) za każdą godzinę dyżuru medycznego przekraczającą 7h 35 min i/lub 37h 55 min tygodniowo należy się wynagrodzenie jak za nadgodziny,
4) rekomenduje się, by tzw. „zejście po dyżurze medycznym” nie było odliczane od podstawy wymiaru lub godzin nadliczbowych,
5) w przypadku lekarzy/lekarzy dentystów nie posiadających tytułu specjalisty, będących w trakcie szkolenia specjalizacyjnego rekomenduje się wydłużenie okresu rozliczeniowego, dotyczącego obowiązkowej liczby pełnionych dyżurów medycznych (specjalizacyjnych) wynikających z programu specjalizacji (np. do 6 miesięcy -do dyskusji okres wydłużenia); dzięki takiemu zabiegowi osoby nie dopuszczone lub nie gotowe do pełnienia samodzielnych dyżurów w związku ze specyfiką jednostki, koniecznością poznania sposobu pracy będą mogły odroczyć rozpoczęcie dyżurowania (np. max. do 6 miesięcy),
6) zgodnie z dyrektywą UE o czasie pracy i należnym odpoczynku podpisanie klauzuli opt out, pozwalającej na przekroczenie tygodniowego czasu pracy wynoszącego 48h rekomenduje się, by powyższe nie stanowiło podstawy do odliczania wynagrodzenia (zarówno podstawowego jak i dodatkowego) po tzw. „zejściu po dyżurze” wynoszącym 16h 25 min i/lub 24h.

X. Tabela numer 1. Lista specjalizacji (Specjalizacje lekarskie wymienione w Dyrektywie UE)

Specjalizacje lekarskie; dyrektywa UE:
1. Choroby wewnętrzne; Tak; Jednolita,
2. Alergologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
3. Choroby płuc; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
4. Choroby zakaźne; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
5. Edokrynologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
6. Gastroenterologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
7. Geriatria; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
8. Hematologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
9. Immunologia kliniczna; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
10. Kardiologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
11. Medycyna pracy; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
12. Nefrologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
13. Onkologia kliniczna; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
14. Reumatologia; Tak; Po module podstawowym choroby wewnętrzne,
15. Chirurgia ogólna; Tak; jednolita,
16. Chirurgia klatki piersiowej; Tak; Po module podstawowym chirurgia ogólna,
17. Chirurgia naczyniowa; Tak; Po module podstawowym chirurgia ogólna,
18. Chirurgia plastyczna; Tak; Po module podstawowym chirurgia ogólna,
19. Pediatria; Tak; jednolita,
20. Anestezjologia i intensywna terapia; Tak; jednolita,
21. Audiologia i foniatria; Nie; jednolita,
22. Chirurgia dziecięca; Tak, jednolita,
23. Chirurgia szczękowo-twarzowa, Tak, jednolita,
24. Dermatologia i wenerologia, Tak, jednolita,
25. Diagnostyka laboratoryjna, Tak, jednolita,
26. Farmakologia kliniczna, Tak, jednolita,
27. Genetyka kliniczna, Tak, jednolita,
28. Kardiochirurgia, Nie, jednolita,
29. Medycyna nuklearna, Tak, jednolita,
30. Medycyna ratunkowa, Tak, jednolita,
31. Medycyna rodzinna, Tak, jednolita,
32. Medycyna sądowa, Nie, jednolita,
33. Mikrobiologia lekarska, Tak, jednolita,
34. Neurochirurgia, Tak, jednolita,
35. Neurologia, Tak, jednolita,
36. Neurologia dziecięca, Nie, jednolita,
37. Okulistyka, Tak, jednolita,
38. Ortopedia i traumatologia narządu ruchu, Tak, jednolita,
39. Otorynolaryngologia, Tak, jednolita,
40. Patomorfologia, Tak, jednolita,
41. Położnictwo i ginekologia, Tak, jednolita,
42. Psychiatria, Tak, jednolita,
43. Psychiatria dzieci i młodzieży, Tak, jednolita,
44. Radiologia i diagnostyka obrazowa, Tak, jednolita,
45. Radioterapia onkologiczna, Tak, jednolita,
46. Rehabilitacja medyczna, Tak, jednolita,
47. Urologia, Tak, jednolita,
48. Zdrowie publiczne, Tak, jednolita.

SPECJALIZACJE lekarsko-dentystyczne (specjalizacje podstawowe/moduł jednolity):
- Chirurgia stomatologiczna (0781)
- Chirurgia szczękowo-twarzowa (0704-D)
- Ortodoncja (0782)
- Periodontologia (0783)
- Protetyka stomatologiczna (0784)
- Stomatologia dziecięca (0785)
- Stomatologia zachowawcza z endodoncją (0786)
- Epidemiologia (0710-D)
- Zdrowie publiczne (0730-D)

XI. Tabela numer 2. Lista węższych dziedzin (podspecjalizacji)- realizowanych po uzyskaniu odpowiedniej specjalizacji.

Podspecjalności; Po pełnej specjalizacji
1. Angiologia; Po specjalizacji choroby wewnętrzne
2. Balneologia i medycyna fizykalna; Po specjalizacji choroby wewnętrzne
3. Diabetologia; Po specjalizacji choroby wewnętrzne
4. Medycyna morska i tropikalna; Po specjalizacji choroby wewnętrzne po CHOROBY ZAKAŹNE
5. Chirurgia onkologiczna; Po specjalizacji chirurgia ogólna
6. Transplantologia kliniczna; Po specjalizacji interna, pediatria, hematologia
6a. Chirurgia transplantacyjna; Po specjalizacji chirurgia ogólna, chirurgia dziecięca,
7. Choroby płuc dzieci; Po specjalizacji pediatria
8. Endokrynologia i diabetologia dziecięca; Po specjalizacji pediatria
9. Gastroenterologia dziecięca; Po specjalizacji pediatria
10. Kardiologia dziecięca; Po specjalizacji pediatria
11. Nefrologia dziecięca; Po specjalizacji pediatria
12. Neonatologia; Po specjalizacji pediatria
13. Onkologia i hematologia dziecięca; Po specjalizacji pediatria
14. Pediatria metaboliczna; Po specjalizacji pediatria
15. Endokrynologia ginekologiczna i rozrodczość; Po specjalizacji położnictwo i ginekologia
16. Ginekologia onkologiczna; Po specjalizacji położnictwo i ginekologia
17. Perinatologia; Po specjalizacji położnictwo i ginekologia
18. Medycyna lotnicza; Po specjalizacji medycyna pracy
19. Neuropatologia; Po specjalizacji patomorfologia
20. Otorynolaryngologia dziecięca; Po specjalizacji otorynolaryngologia
21. Seksuologia; Po specjalizacji psychiatria
22. Urologia dziecięca; Po specjalizacji urologia
23. Epidemiologia; Po pełnej specjalizacji
24. Hipertensjologia; Po pełnej specjalizacji
25. Intensywna terapia; Po pełnej specjalizacji
26. Medycyna paliatywna; Po pełnej specjalizacji
27. Medycyna sportowa; Po pełnej specjalizacji
28. Toksykologia kliniczna; Po pełnej specjalizacji
29. Transfuzjologia kliniczna; Po pełnej specjalizacji
30. Angiologia inwazyjna; Chirurgia naczyniowa, chirurgia ogólna, kardiologia, nefrologia, radiologia
31. Chirurgia jelita grubego; Chirurgia ogólna
32. Chirurgia ręki; Chirurgia ogólna
33. Chirurgiczne leczenie otyłości; Chirurgia ogólna
34. Diagnostyka i terapia płodu; Ginekologia, neonatologia
35. Epidemiologia szpitalna; Pełna specjalizacja
36. Ginekologia dziewczęca; Ginekologia
37. Genetyka onkologiczna; Genetyka kliniczna, onkologia kliniczna
38. Laparoskopia urologiczna; Ginekologia
39. Leczenie oparzeń; Chirurgia ogólna
40. Leczenie żywieniowe; Chirurgia Ogólna, choroby wewnętrzne, pediatria, anestjologia, medycyna intensywna
41. Mikrochirurgia; Chirurgii ogólna, chirurgia naczyniowa
42. Medycyna bólu; Pełna specjalizacja
43. Medycyna hiperbaryczna; Pełna specjalizacja
44. Medycyna lotnicza; Pełna specjalizacja
45. Medycyna prewencyjna i przeciwstarzeniowa; Pełna specjalizacja
46. Medycyna rozrodu; Ginekologia, urologia, endokrynologia
47. Neurofizjologia kliniczna; Neurologia
48. Onkologia urologiczna; Urologia, onkologia kliniczna
49. Organizacja ochrony zdrowia wojsk; Pełna specjalizacja
50. Orzecznictwo lekarskie; Pełna specjalizacja
51. Orzecznictwo sportowo-lekarskie; Pełna specjalizacja
52. Pediatria metaboliczna; Pediatria
53. Pediatryczna medycyna paliatywna; Pediatria
54. Psychiatria sądowa; Psychiatria
55. Radiologia szczękowo-twarzowa; Radiologia
56. Uroginekologia; Ginekologia

XII. Tabela numer 3 – Lista umiejętności lekarskich:
- Anatomia kliniczna
- Bankowanie tkanek i komórek
-Bronchoskopia
- Cytologia ginekologiczna i kolposkopia
- Diagnostyka mikrokrążenia
- Echokardiografia
- Echokardiografia prenatalna
- Endoskopia przewodu pokarmowego
- Endoskopia w położnictwie i ginekologii
- Kardiologia interwencyjna
- Implantologia stomatologiczna
- Inwazyjna Elektrofizjologia i Elektroterapia Kardiologiczna
- Kardiologia inwazyjna
- Koordynacja pobierania i przeszczepiania narządów
- Medycyna manualna
- Neuroultrasonografia
- Ogólna diagnostyka ultrasonograficzna
- Radiologia zabiegowa
- Radiologia stomatologiczna
- Rehabilitacja narządu ruchu
- Rehabilitacja neurologiczna
- Rehabilitacja w chorobach wewnętrznych
- Rehabilitacja wieku rozwojowego
- Rehabilitacja narządów zmysłu
- Ultrasonografia ginekologiczno-położnicza
- Uroultrasonografia

Do rozważenia przez ministra zdrowia w porozumieniu z Radą Naukową oraz konsultantami krajowymi rozszerzenie wyżej wymienionej listy o dalsze umiejętności:
- Replantacja kończyn,
- Chirurgia urazowa (w rozumieniu procedur medycznych realizowanych w centrach urazowych),
- Itp.

Zachęcamy do polubienia profilu "Menedżera Zdrowia" na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia/ i obserwowania konta na Twitterze: www.twitter.com/MenedzerZdrowia.