Artykuł poglądowy
Deficyt teorii umysłu w zaburzeniach psychicznych

Teoria umysłu (TU) zajmuje badaczy od ponad 30 lat. Współcześnie jej rozumienie poszerzają trzy nurty badań: metapoznawczy, w którym TU rozumiana jest jako reprezentacja poznawcza stanów umysłowych innych osób, nurt naiwnej teorii, koncentrujący się na mentalnych zdolnościach dziecka wykorzystywanych w konstruowaniu wiedzy o zjawiskach umysłowych, oraz nurt badań z zakresu poznania społecznego, który odnosi się do przetwarzania i przewidywania ludzkich zachowań. Deficyty TU potwierdzane są w wielu zaburzeniach psychicznych. W ostatnich dwóch dekadach obserwuje się zwrot w rozumieniu i leczeniu chorób psychicznych na rzecz uznania TU w obu obszarach badań. W niniejszym artykule TU zostanie omówiona w trzech aspektach: poznawczym, neurobiologicznym i psychiatrycznym. Niektórzy badacze przyjmują, że poznanie neuronalnych korelatów TU przyczyni się do większego zrozumienia mechanizmów poznawczych leżących u jej podstaw, stąd omówiona zostanie „sieć TU” oraz różnice w jej aktywacji wśród osób z różnymi rozpoznaniami psychiatrycznymi. Ponadto zaprezentowane zostaną badania z zakresu TU u osób z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, depresja nawracająca oraz zaburzenia odżywiania. Praca może być traktowana jako przegląd istotnych (choć niewyczerpujących zagadnienia) badań mogących wskazywać kierunek dalszych poszukiwań z zakresu funkcjonalnej architektury TU (rozumianej jako rodzaje reprezentacji umysłowych oraz procesy poznawcze zaangażowane w realizowanie tych reprezentacji, a także ich wzajemne relacje) wśród osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi.

Theory of mind (TOM) is a term which has interested many scientists for more than thirty years. Nowadays there are three streams of TOM research: metacognition, where TOM is defined as a representation of mental states of others; naive theory, focused on childish mentalistic abilities used to explain mental states of others; and social cognition, which refers to processing and making inferences about others’ actions. Deficits in TOM have been shown in many psychiatric disorders. The past two decades have witnessed a shift in understanding and treatment of many mental illnesses, in view of which TOM is gaining high importance. In this paper TOM will be discussed from the cognitive, neurobiological and psychiatric perspective. Some researchers suggest that understanding neural correlates of TOM will enhance our understanding of its cognitive mechanisms. Hence the “TOM network” and differences in its activation in psychiatric disorders will be presented. Moreover, I will discuss research in the area of TOM in schizophrenia, depression, bipolar disorder and eating disorders. The present paper should be treated as a review of important studies (not exhausting all issues) which indicate directions for further research in functional architecture of TOM (here understood as type of cognitive representation and cognitive processes involved in realizing these representations, as well as their interrelations) amongst people with different psychiatric disorders.