Artykuł poglądowy
Podłoże neurobiologiczne zespołu stresu pourazowego

Stres jest zespołem reakcji biologicznych uruchamianych w organizmie po jego ekspozycji na działanie niekorzystnego czynnika – stresora, który może mieć różne natężenie. Po osobistym przeżyciu lub będąc świadkiem traumatycznego wydarzenia, w organizmie powstaje silna reakcja stresowa, która może się stać przyczyną rozwoju zespołu stresu pourazowego (post-traumatic stress dis order – PTSD), który został sklasyfikowany jako odrębna jednostka chorobowa. Następnie została ona wprowadzona do Podręcznika diagnostycznego i statystycznego zaburzeń psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM) w Stanach Zjednoczonych. Zespół ten diagnozowany jest najczęściej u weteranów wojennych, ofiar lub świadków wypadków komunikacyjnych i klęsk żywiołowych. Do charakterystycznych objawów należą: unikanie okoliczności, które przypominają przeżyte wcześniej traumatyczne wydarzenie, ich przypominanie w procesie niepodlegającym świadomej kontroli jednostki (tzw. flashbacks), koszmary senne, zaburzenia koncentracji oraz izolacja od społeczeństwa. Zespół stresu pourazowego może być przyczyną powstania znaczących zmian w tkance mózgowej o podłożu biochemicznym. Dochodzi wówczas do zaburzeń w funkcjonowaniu układów monoaminergicznych: noradrenergicznego, dopaminergicznego, serotoninergicznego oraz układu limbicznego. Zwiększone stężenie hormonów stresu syntetyzowanych w wyniku reakcji stresowej jest kluczowym czynnikiem w rozwoju PTSD. Zaburzenia poziomu neuroprzekaźników mózgowych mogą się utrzymywać przez długi czas po zdarzeniu, które było powodem wywołania traumy. Ponadto przedłużający się stres prowadzi do odczuwalnych zmian w funkcjonowaniu całego organizmu człowieka. Długotrwałe działanie stresora o intensywnym natężeniu powoduje aktywację w pierwszej kolejności układu sympatyczno-nadnerczowego (sympathetic-adrenomedullary – SAM), a następnie osi podwzgórze–przysadka-nadnercza (hypothalamic-pituitary-adrenal – HPA).

Stress is a set of biological reactions in the body. These reactions start when the body is exposed to the negative factor of a stressor, which can have different levels of intensity. After a personal experience or by witnessing a traumatic event, a strong stress response is formed in the body. That may cause the development of the post-traumatic stress disorder (PTSD). Post-traumatic stress disorder is classified as a separate disease entity, and has been introduced into the Diagnostic and Statistical Manual (DSM) in the United States. This syndrome is usually diagnosed in veterans, victims and witnesses of traffic accidents, or natural disasters. The characteristic symptoms are: returning to the trauma in memories (flashbacks), nightmares, poor concentration, and isolation from society. Post-traumatic stress disorder causes significant biochemical changes in brain tissue. This leads to disturbances in the functioning of monoaminergic systems: the noradrenergic, dopaminergic, serotonergic and limbic systems. Furthermore, prolonged stress can lead to changes in the body. Disturbances linked with neurotransmitter levels may last long after the event that triggered the fear. After the traumatic events, higher levels of hormones which are produced during the stress situation can be a vital factor toward the development of PTSD. The prolonged effect of an intensive stressor causes, at first, activation of the sympathetic–adrenomedullary system and then activation of the hypothalamic–pituitary–adrenal (HPA) axis.