Congress report
Sprawozdanie z XXI Sympozjum Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego Choroby alergiczne skóry
25–27 października 2007 r., Piła

Pod koniec polskiej złotej jesieni, 25–27 października 2007 r. w malowniczo położonej nad rzeką Gwdą Pile, w hotelu Rodło/Gromada odbyło się XXI Sympozjum Sekcji Alergologicznej Poznańskiego Towarzystwa Dermatologicznego Choroby alergiczne skóry. Organizatorami cyklicznie odbywających się sympozjów byli: Polskie Towarzystwo Dermatologiczne Sekcja Alergologiczna, Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu oraz wydawnictwo Termedia.
Wydarzenie naukowe, jakim niewątpliwie było to Sympozjum, objął patronatem honorowym Prezydent Miasta Piły – Zbigniew Kosmatka. Tematyka XXI Sympozjum obejmowała szeroką problematykę: patomechanizmu, kliniki, rozpoznawania i leczenia najczęściej spotykanych w praktyce alergologicznej chorób, takich jak atopowe zapalenie skóry, wyprysk, pokrzywka. Ponadto kilka sesji poświęcono bardzo interesującym, lecz niezmiernie trudnym pod względem diagnostycznym, zagadnieniom dotyczącym niepożądanych reakcji polekowych, aspektów psychoalergologicznych w dermatologii czy z zakresu aeropalinologii. Honorowym przewodniczącym Komitetu Naukowego był prof. Edward Rudzki, będący legendą alergologii w Polsce. Dzięki Jego staraniom w 1962 r. powołano Sekcję Alergologiczną Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przewodniczącym Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego był prof.Wojciech Silny, a wiceprzewodniczącą – prof. Magdalena Czarnecka-Operacz.
Sympozjum cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem lekarzy różnych specjalności. Wśród ponad 400 uczestników obecni byli nie tylko dermatolodzy i alergolodzy, ale także pulmonolodzy, pediatrzy, a nawet lekarze rodzinni. Nowością tegorocznego Sympozjum były prezentacje przez lekarzy, praktykujących w różnych ośrodkach, ciekawych przypadków klinicznych oraz zagadnień związanych z patomechanizmem, rozpoznawaniem i leczeniem chorób alergicznych z punktu widzenia różnych specjalności. Ważna była także możliwość dyskusji – zaplanowanej na koniec każdej sesji – i to zarówno z osobami przedstawiającymi przypadki kliniczne, jak i z ekspertami – przewodniczącymi danej sesji. Dyskusje, wielokrotnie żywiołowe, owocowały wymianą poglądów naukowych oraz praktycznych uwag przydatnych w codziennej praktyce lekarskiej.
Podczas Sympozjum wygłoszono ok. 60 wykładów, zróżnicowanych pod względem tematyki alergologicznej. Odbyło się 11 sesji tematycznych poświęconych m.in. pokrzywce i obrzękowi naczynioruchowemu, atopowemu zapaleniu skóry, wypryskowi, osutkom polekowym, aeropalinologii, aspektom psychoalergicznym w chorobach skóry oraz perspektywom leczenia chorób alergicznych skóry. Podczas Sympozjum zaprezentowano również 2 sesje sponsorowane, dotyczące zastosowania izotretinoiny w leczeniu trądziku pospolitego (prof. Ryszard Żaba, prof. Ewa Trznadel-Budźko) oraz leków biologicznych w leczeniu łuszczycy (prof. Wiesław Gliński, prof. Wojciech Silny).
Po uroczystym otwarciu XXI Sympozjum Choroby alergiczne skóry odbyła się ciekawa sesja plenarna z udziałem znanych postaci ze środowiska alergologii. Podczas sesji plenarnej prelegentami byli prof. Magdalena Czarnecka-Operacz, prof. Marek Jutel oraz prof. Tadeusz Płusa. Profesor Magdalena Czarnecka-Operacz przedstawiła bardzo interesujący wykład, poświęcony trudnym zagadnieniom związanym z zaburzeniami układu immunologicznego u chorych na atopowe zapalenie skóry. Zwróciła w nim szczególną uwagę na defekt funkcjonowania wrodzonego układu immunologicznego, stanowiącego pierwszą linię obrony przeciwko inwazji drobnoustrojów. Podkreśliła także rolę limfocytów T-regulatorowych w patogenezie atopowego zapalenia skóry oraz przybliżyła charakterystykę złożonego układu cytokin i chemokin zaangażowanych w rozwój objawów tej choroby. Profesor Marek Jutel zaprezentował ciekawy wykład, dotyczący bezpieczeństwa stosowania leków przeciwhistaminowych. Zaznaczył, że wpływ leków przeciwhistaminowych na serce jest niezależny od receptora H1 oraz klasy leku, a wynika z blokowania kanałów IKR w układzie bodźcoprzewodzącym serca. Podwyższone ryzyko kardiotoksycznego działania leków przeciwhistaminowych występuje u kobiet, pacjentów z organicznymi chorobami serca, zaburzeniami elektrolitowymi oraz rytmu, przy jednoczesnym stosowaniu innych leków blokujących kanały IKR oraz spożyciu pokarmów zmniejszających eliminację leków przeciwhistaminowych. Profesor Jutel podkreślił różnice w penetracji przez barierę krew-mózg leków I i II generacji, stwierdzając, że również wśród leków II generacji występują istotne różnice między poszczególnymi przedstawicielami.
Feksofenadyna na przykład nie penetruje do mózgu i nie blokuje receptorów histaminowych w jego obrębie, natomiast ceteryzyna blokuje nawet do 30% receptorów H1 w mózgu. Ponadto zwrócił uwagę na trudności w ocenie wpływu leków przeciwhistaminowych na wyższe funkcje poznawcze. Brak zgodności wyników poszczególnych testów oceniających efekt sedacyjny tych leków wynika m.in. z faktu, że większość testów wykonuje się w grupie kontrolnej złożonej ze zdrowych osób, a nie cierpiących na choroby alergiczne, których objawy wpływają znacząco na wyższe funkcje poznawcze. Z kolei prof. Tadeusz Płusa przedstawił interesującą i nadal budzącą wiele dyskusji teorię higieniczną powstawania chorób alergicznych. Powołując się na wiele badań naukowych, stwierdził, że najbardziej istotnym wydaje się być wzorzec odpowiedzi immunologicznej wytworzony we wczesnym dzieciństwie pod wpływem ekspozycji na różnorodne czynniki środowiskowe, w tym czynniki zakaźne, co wiąże się zaburzeniem równowagi między limfocytami Th1 i Th2. Nowa teoria higieniczna wskazuje na znaczenie zakażeń pokarmowych i pasożytniczych oraz naturalnych mechanizmów obronnych, zwłaszcza limfocytów T-regulatorowych oraz receptorów toll-like.
Dużym zainteresowaniem uczestników XXI Sympozjum cieszyła się sesja dotycząca – zawsze aktualnego problemu – odczynów i osutek polekowych. Podczas sesji zaprezentowano ciekawe i rzadkie przypadki reakcji polekowych wśród pacjentów leczonych i diagnozowanych m.in. w Klinice Dermatologii w Poznaniu (zespół pod kierownictwem prof. Silnego), Krakowie (dr hab. Wojas-Pelc), Wrocławiu (prof. Szepietowskiego) i Katowicach (prof. Brzezińskiej-Wcisło).
Ze względu na duże znaczenie nowych możliwości leczenia chorób alergicznych jedną z sesji tematycznych poświęcono tym właśnie zagadnieniom. W ostatnich latach pojawiły się nowe leki stosowane w terapii atopowego zapalenia skóry (inhibitory kalcyneuryny do stosowania zewnętrznego). Coraz więcej uwagi poświęca się też immunoterapii swoistej, do której wielu badaczy podchodziło dotychczas z rezerwą. Profesor Magdalena Czarnecka-Operacz w wykładzie udowodniła, że immunoterapia swoista jest obecnie jedyną dostępną metodą terapeutyczną, która ingeruje w podstawowe mechanizmy zaangażowane w rozwój atopowego zapalenia skóry. Podkreśliła, że efekt kliniczny immunoterapii swoistej zależy w dużej mierze od prawidłowej kwalifikacji pacjentów oraz systematycznego i przewlekłego (zalecany okres wynosi 5 lat) podawania szczepionek o właściwej kompozycji alergenowej. Kolejny wykład tej sesji, również wygłoszony przez profesor Magdalenę Czarnecką-Operacz, dotyczył bezpieczeństwa stosowania inhibitorów kalcyneuryny w leczeniu chorób alergicznych skóry. Ostatnio pojawił się komunikat Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA), który skutkował opublikowaniem ostrzeżenia o potencjalnym ryzyku rozwoju nowotworów związanym z miejscowym leczeniem inhibitorami kalcyneuryny. Profesor Magdalena Czarnecka-Operacz zaznaczyła, że na podstawie szczegółowej analizy wszystkich dostępnych danych nie potwierdzono obaw Pediatrycznego Komitetu Doradczego (Pediatric Advisory Committee – PAD) i FDA, a nawet dowiedziono, że częstość występowania chłoniaków skóry w populacji leczonej miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny jest niższa od częstości obserwowanej w ogólnej populacji.
Podczas XXI Sympozjum osobne sesje poświęcono zagadnieniom z pogranicza biologii i alergologii (aeropalinologia) oraz aspektom psychosomatycznym w przebiegu alergicznych chorób skóry. Magister Jolanta Fryc-Martyńska, psycholog od wielu lat współpracujący z Kliniką Dermatologii w Poznaniu, wyjaśniła, że współczesne podejście psychologiczne w terapii tej grupy chorych uwzględnia badanie behawioralnych następstw interakcji między różnymi czynnikami sprawczymi. Z terapeutycznego punktu widzenia szczególnie ważne wydaje się zaniechanie poszukiwania przyczyny, na rzecz odkrywania powtarzających się wzorców zachowań oraz cyrkularnej przyczynowości. Z kolei profesor Jacek Szepietowski podkreślił w swoim wykładzie praktyczne aspekty klinicznej charakterystyki świądu u dorosłych pacjentów, chorych na atopowe zapalenie skóry. W badaniach przeprowadzonych przez zespół prof. Szepietowskiego dowodzi się, że najbardziej intensywny świąd odczuwany był przez większość chorych wieczorem, przy czym intensywność świądu korelowała z nasileniem objawów atopowego zapalenia skóry i wiekiem badanych. Bardzo ciekawe były też wystąpienia dr Ewy Teresiak z Kliniki Dermatologii w Poznaniu, poświęcone roli neuropeptydów w rozwoju świądu u chorych na alergiczny i niealergiczny typ atopowego zapalenia skóry oraz wpływowi nasilenia stanu zapalnego skóry na jakość życia rodzinnego chorych na atopowe zapalenie skóry.
Podczas Sympozjum przedstawiono i omówiono problematykę wyprysku, któremu poświęcono 4 sesje tematyczne. Problem występowania alergii kontaktowej na chrom w grupie młodych mężczyzn przedstawił prof. Edward Rudzki, natomiast zespół prof. Bożeny Chodynickiej – problem występowania wyprysku kontaktowego u osób uczulonych na parafenylodwuaminę i inne aminy aromatyczne. Aspekty prawne w wyprysku zawodowym interesująco omówiła prof. Ligia Brzezińska-Wcisło, natomiast jej zespół przedstawił aktualne dane nt. występowania chorób zawodowych skóry wśród pracowników służby zdrowia. Dużym zainteresowaniem cieszył się również wykład dr med. Marii Żmudzińskiej z Kliniki Dermatologii w Poznaniu nt. paradoksu lanolinowego. Z kolei dr med. Olga Glińska z Kliniki Dermatologii w Warszawie przedstawiła ciekawy wykład, poświęcony uczulającym składnikom kosmetyków, podkreślając, że w dyrektywach Unii Europejskiej nie istnieje pojęcie kosmetyku hipoalergicznego. Natomiast dr hab. med. Radosław Śpiewak zaprezentował standardy postępowania w alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry.
Sesja dotycząca atopowego zapalenia skóry obfitowała w ciekawe wykłady poświęcone tej jednostce chorobowej. Profesor Zbigniew Samochocki dowiódł, że największe znaczenie kliniczne w rozpoznawaniu tej choroby mają kryteria podstawowe Hanifina i Rajki, w przeciwieństwie do kryteriów dodatkowych, spośród których występowanie wielu stwierdza się niezmiernie rzadko. Profesor Jacek Szepietowski w ciekawy sposób omówił rolę grzybów z rodzaju Malassezia w patomechanizmie atopowego zapalenia skóry, podkreślając, że mogą one stanowić jeden z elementów ingerujących w układ immunologiczny pacjenta z atopią.
W sesji poświęconej problematyce pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego zaprezentowano wykłady traktujące o różnych aspektach tej choroby. Profesor Wojciech Silny zreferował zasady szczegółowej diagnostyki i właściwego postępowania leczniczego w przypadku pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego. Z kolei dr med. Bogusław Nedoszytko i dr med. Magdalena Lange przedstawili ciekawe wykłady poświęcone mastocytozie skórnej i układowej. Według nowatorskich badań prowadzonych przez zespół dr. med. Bogusława Nedoszytko polimorfizm promotora -1112C/T genu interleukiny 13 może być ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju układowej mastocytozy. Natomiast zespół prof. Grażyny Chodorowskiej szczegółowo omówił epidemiologię pokrzywek.
Warto podkreślić, że XXI Sympozjum poprzedzały kursy szkoleniowe, dotyczące prawidłowych zasad prowadzenia immunoterapii swoistej u chorych na atopowe zapalenie skóry, pielęgnacji skóry atopowej i łojotokowej oraz diagnostyki i leczenia pokrzywki ostrej i przewlekłej. Kursy, zakończone rozdaniem certyfikatów, cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród lekarzy różnych specjalności. Uczestnicy kursów bardzo pozytywnie oceniali możliwość zadawania pytań wykładowcom i ekspertom przewodniczącym kursom, co sprzyjało wymianie poglądów, doświadczeń oraz wyjaśnianiu kontrowersji i obiegowo funkcjonujących opinii dotyczących immunoterapii swoistej, pielęgnacji i leczenia skóry u chorych na atopowe zapalenie skóry czy diagnostyki i leczenia pokrzywki przewlekłej.
Poza bogatym programem naukowym organizatorzy zadbali też o rozrywkę w czasie wolnym od obrad. Na wszystkich uczestników Sympozjum po zakończeniu części merytorycznej czekało wiele atrakcji, takich jak bankiet powitalny i biesiada leśna przy ognisku i muzyce.
Zapewne wszyscy uczestnicy XXI Sympozjum Choroby alergiczne skóry, zorganizowanego w Pile 25–27 października 2007 r. opuścili spotkanie bogaci w najnowszą wiedzę naukową i wskazówki praktyczne z zakresu profilaktyki, diagnostyki i leczenia alergicznych chorób skóry. Organizatorzy Sympozjum byli bardzo zadowoleni z wielkiego zainteresowania problematyką spotkania wśród alergologów o innej niż dermatologia specjalności podstawowej (internistów, pediatrów, laryngologów), a także lekarzy rodzinnych. Spotkanie w Pile stało się okazją do ciekawej wymiany poglądów, dyskusji, a także wyśmienitej zabawy. Zarówno uczestnicy, jak i organizatorzy Sympozjum przyznali, że duże zainteresowanie szerokiego grona lekarzy chorobami alergicznymi skóry skłania do organizacji spotkań w kolejnych latach.