Acyklowir w terapii przeciwwirusowej

Acyklowir jest pochodną deoksyguanozyny, w której zmodyfikowana została reszta cukrowa, tzn. w miejsce cyklicznej deoksyrybozy wprowadzono niecykliczny łańcuch boczny. Uzyskany w ten sposób analog nukleozydowy okazał się być mało toksycznym dla człowieka, specyficznym inhibitorem replikacji wirusów opryszczki: Herpes simplex 1 (HSV-1), Herpes simplex 2 (HSV-2) oraz wirusa ospy wietrznej i półpaśca Varicella – zoster (VZV) [1–3]. Skuteczność acyklowiru w walce z zakażeniami wywołanymi przez inne wirusy z rodziny Herpesviridae: cytomegalowirusem (CMV), czy wirusem Epstein-Barr (EBV) jest mniejsza [4, 5].




Genom herpeswirusów stanowi liniowy, dwuniciowy DNA. Jego replikacja odbywa się w jądrze zakażonej komórki gospodarza, przy współudziale licznych enzymów wirusowych. Wśród nich kluczową rolę odgrywa kodowana przez wirusa polimeraza DNA.
Acyklowir wprowadzany jest do komórek przez białko transportujące nukleozydy, w tym deoksyguanozynę [6]. Wewnątrz komórki zostaje przekształcony w biologicznie aktywną pochodną fosforanową. Za proces ten odpowiedzialna jest kodowana przez wirus kinaza tymidynowa [2, 7]. Fakt, że acyklowir nie jest odpowiednim substratem dla kinaz komórkowych powoduje, że lek zostaje zaktywowany głównie w komórkach zakażonych przez wirusa, co wpływa korzystnie na jego selektywność. W komórkach zakażonych HSV stwierdza się od 40 do 100 razy wyższy poziom aktywnych form fosforanowych acyklowiru, niż w komórkach niezakażonych [7–9].
Trójfosforan acyklowiru (ACVTP) hamuje syntezę DNA HSV, gdyż pozbawiony jest grupy 3’OH [10, 11]. Gdy polimeraza wirusowa wprowadzi zmodyfikowany nukleozyd do łańcucha DNA dalsze jego wydłużanie staje się niemożliwe. W trakcie replikacji genomu wirusowego ACVTP współzawodniczy z trójfosforanem deoksyguanozyny (dGTP) [2, 11]. 3’5’egzonukleaza, stanowiąca integralny składnik kompleksu replikacyjnego, odpowiedzialna za wycinanie z łańcucha DNA błędnie wprowadzonych nukleozydów, nie rozróżnia ACVTP i dGTP. W rezultacie synteza DNA zostaje zakończona [10, 12]. Porównując polimerazy HSV i VZV z komórkową polimerazą DNA wykazano, że ta ostatnia wykazuje zdecydowanie niższe powinowactwo do ACVTP, przez co lek znacznie rzadziej wprowadzany jest do genomu gospodarza niż do HSV DNA i VZV DNA [11].
Stwierdzono również, że acyklowir wykazuje różną zdolność do hamowania replikacji poszczególnych wirusów...


View full text...