Aktualne zasady zapobiegania tężcowi

Tężec, pomimo powszechnej dostępności taniej szczepionki, pozostaje w naszym kraju realnym zagrożeniem. Każdego roku 20–30 osób demonstruje objawy choroby, która może stanowić śmiertelne zagrożenie. Decydujące znaczenie w jej zwalczaniu ma znajomość wśród pracowników ochrony zdrowia zasad profilaktyki tężca. W poniższym artykule przedstawiono aktualne zasady postępowania zapobiegawczego u chorych z ranami.


Epidemiologia


Od czasu wprowadzenia powszechnych szczepień ochronnych przeciwko tężcowi w latach 40. XX w., liczba zachorowań na tężec zdecydowanie spadła. W ostatnich dwóch latach zapadalność na tężec w Polsce wynosiła ok. 0,05 na 100 tys. mieszkańców. W 2002 r. zgłoszono 20 przypadków tężca, w 2001 r. – 21, natomiast kilka lat wcześniej liczba zachorowań była 2 razy wyższa – na przykład w 1997 r. odnotowano 37 przypadków, a w 1996 r. – 46 [1]. Także w roku bieżącym liczba chorych może być większa, gdyż do końca sierpnia zarejestrowano w naszym kraju 21 przypadków, podczas gdy w analogicznym okresie ubiegłego roku odnotowano tylko 12. Większość zachorowań dotyczy osób powyżej 50. roku życia. Śmiertelność wynosi ok. 30 proc. [2]. Nie notuje się w Polsce zachorowań na tężec wśród noworodków.

Nie wszystkie przypadki tężca można wiązać z widocznymi, zabrudzonymi ranami. Szacuje się, że ok. 4 proc. chorych na tężec nie podaje w wywiadzie żadnego uszkodzenia tkanek, natomiast u ok. 14 proc. przed zachorowaniem występowały jedynie przewlekłe owrzodzenia lub ropnie [3].


Charakterystyka kliniczna


Tężec jest wywołany przez beztlenowe pałeczki Clostridium tetani. Zarodniki tej bakterii mogą przetrwać w glebie przez wiele lat. W wyniku zanieczyszczenia rany, niekiedy bardzo drobnej, w warunkach beztlenowych bakterie namnażają się i produkują egzotoksynę – tetanospazminę, która zwiększa pobudliwość neuronów rdzenia kręgowego poprzez hamowanie presynaptycznych połączeń hamujących. Tetanospazmina zaburza także przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, co w konsekwencji powoduje uogólnione wzmożenie napięcia mięśniowego i występowanie tonicznych skurczów mięśni.

Po okresie wylęgania trwającym od 2 do 50 dni pojawiają się objawy kliniczne choroby – szczękościsk, zaburzenia połykania, niepokój, charakterystyczny uśmiech sardoniczny, a także wygięcie ciała w łuk (opisthotonus). Drobne nawet bodźce zewnętrzne wyzwalają uogólnione...


View full text...