Application of acupuncture in treating decreasing libido in the menopausal stage

Wstęp

Zbliżając się do granicy wieku 50 lat, kobiety wchodzą w okres menopauzy. W Polsce menopauza występuje średnio u kobiet w wieku 51 lat. Biorąc pod uwagę fakt, że w wyniku wydłużania się wieku życia kobiet, np. w Polsce w 2010 r. prognozowana przeciętna długość trwania życia wynosi dla kobiet 80,05 roku, 1/3 życia kobiety przypada na okres pomenopauzalny [1]. Ponieważ zmieniło się społeczne nastawienie do kobiet w okresie menopauzy i zmieniły się oczekiwania kobiet wchodzących w ten okres życia (kobiety chcą być aktywne zawodowo, społecznie), bardzo ważne stało się zapewnienie im jak najwyższej jakości życia. Problem zapewnienia oczekiwanej przez kobiety jakości życia w tym okresie będzie stanowił coraz to większe wyzwanie dla osób zajmujących się opieką menopauzalną.

Według wytycznych Północnoamerykańskiego Towa­rzystwa Menopauzy (The North American Menopause Society – NAMS), menopauzę rozpoznaje się w chwili ustania krwawienia miesiączkowego u kobiety przez okres kolejnych 12 miesięcy, przy jednoczesnym wykluczeniu innych przyczyn braku miesiączki [2].

Menopauza jest jednym z kolejnych etapów życia kobiet, a jednocześnie okresem, w którym występuje wiele schorzeń i dolegliwości mających negatywny wpływ na jakość ich życia. Należy wymienić wśród nich:

• objawy zespołu klimakterycznego (uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, bóle głowy);

• dolegliwości urogenitalne (suchość pochwy, nawraca­jące infekcje dróg moczowych, nietrzymanie moczu);

• zaburzenia libido;

• osteopenia i osteoporoza;

• zaburzenia sfery psychicznej (zmienność nastroju, ner­wowość, rozdrażnienie, przygnębienie, depresja, osła­biona koncentracja, zaburzenia snu);

• zmiany w tkance łącznej;

• zaburzenia cyklu miesiączkowego [3].

Najczęstszymi objawami zaburzeń seksualnych u kobiet w wieku menopauzalnym są, wg klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association) DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), zaburzenie lub brak pożądania seksualnego (libido), zaburzenia podniecenia seksualnego, zaburzenia orgazmu oraz dyspareunia [4].

Zaburzenia libido w okresie menopauzy charakteryzują się zmniejszeniem zainteresowania życiem płciowym, skróceniem czasu i zmniejszeniem intensywności orgazmu lub jego brakiem [5–9]. Przyczyny bywają bardzo różne, np. wpływ na aktywność seksualną kobiet w wieku około- i pomenopauzalnym może mieć śmierć albo choroba partnera lub występujące u niego zaburzenia erekcji. Obniżenie libido związane jest ze zmniejszeniem stężenia hormonów, głównie estrogenów i androgenów, oraz z zanikiem więzi z partnerem, wiekiem, zdrowiem psychicznym [10–12].

W łagodzeniu skutków zaburzeń okresu klimakterium podstawowym sposobem leczenia jest menopauzal­na terapia hormonalna (MHT). Trzeba jednak pamiętać o zaleceniach Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie stosowania MHT [13]. Ponadto stosuje się: fitoestrogeny, odpowiednią dietę, zaleca się aktywność fizyczną [3].

Jednak nie wszystkie kobiety, zgodnie z powyższymi zaleceniami, mogą stosować MHT. Część z nich sięga więc po metody alternatywne, takie jak akupunktura, która jest coraz szerzej stosowana w leczeniu okresu menopauzy [14–18].

Tradycyjna Medycyna Chińska objawy zespołu klimakterycznego tłumaczy jako nadmiar Yang w postaci uderzeń gorąca, zlewnych potów, przyspieszonego pulsu, suchości śluzówek i podwyższonej ciepłoty oraz symptomy niedoboru Yin w postaci braku koncentracji, depresji, obniżenia libido. Rolą akupunktury jest przywrócenie kobiecie w okresie menopauzalnym rozchwianej równowagi wewnętrznej za pomocą wyrównania przepływu energii Qi [19].

Zaburzenia libido uwzględniane są w skalach klima­kterycznych (Kuppermana i Greena), ale do ich oceny słu­żą gotowe skale: SFIW (Sexual Function Inventory for Women), SFS (Sexual Function Scale), ISS (Index of Sexual Satisfaction), FSFI (Female Sex Functioning Index), BSS (Body Satisfaction Scale), MS-TSQ (Menopause Symptoms Treatment Satisfaction Questionnaire) lub też opracowywane na potrzeby konkretnego badania [20–24].

Cel pracy

Celem pracy była ocena wpływu zabiegów akupunktury na obniżone libido u kobiet w okresie menopauzy.

Materiał i metody

Badaniami objęto 24 kobiety z rozpoznanym zespołem klimakterycznym, u których jednym z objawów było obniżone libido. Średni wiek w badanej grupie kobiet wynosił 54,99 +0,57 roku. Średni wiek wystąpienia ostatniej miesiączki wynosił 49,32 +4,66 roku.

U wszystkich pacjentek oceniono stopień nasilenia zespołu klimakterycznego wg skali Greena (tab. I).

Pacjentki kierowane były na zabiegi akupunktury przez lekarzy specjalistów ginekologii. Zabiegi odbywały się w Poradni Leczenia Bólu i Akupunktury Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Zabiegi i kwalifikację do nich przeprowadzał lekarz uprawniony do wykonywania zabiegów akupunktury (posiadający certyfikat Polskiego Towarzystwa Akupunktury). Przed zabiegami pacjentki informowane były o zasadach działania akupunktury, metodzie wykonywania zabiegów oraz wyrażały świadomą zgodę na ich przeprowadzenie.

Każda pacjentka w trakcie kwalifikacji określała stopień obniżenia libido za pomocą trzystopniowej skali opracowanej na potrzeby badania (brak obniżenia libido, lekkie obniżenie libido w niewielkim stopniu wpływające na jakość życia, znaczne obniżenie libido w dużym stopniu wpływające na jakość życia). Taką samą ocenę pacjentki przeprowadzały po zakończeniu całego cyklu zabiegów (dwóch serii).

Do zabiegów używano igieł „Ultra-smooth” firmy LUCASMED, stalowych, sterylnych, o wymiarach

0,25 × 40 mm. Czas trwania zabiegu wynosił 20 minut. Każda pacjentka miała wykonane dwie serie po 10 zabiegów, z częstotliwością 2 razy w tygodniu, z dwutygodniową przerwą pomiędzy seriami.

Nakłuwania wykonywano w następujących punktach: CV 1; CV 2; CV 3; CV 6; GV 4; GV 16; GV 20; BL 18; BL 23; BL 28; BL 32; SP 6; ST 30; KI 1; KI 3; HT 7.

Po wkłuciu igieł nie wykonywano nimi żadnych manipulacji do końca zabiegu.

Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Statistica firmy Statsoft.

Wyniki

W analizowanej grupie oceniano, wg zaproponowanej trzystopniowej skali, stopień obniżenia libido przed zabiegami akupunktury. Największą grupę 19 kobiet (79,2%) stanowiły pacjentki ze znacznym obniżeniem libido, lekkie obniżenie deklarowało 5 pacjentek (20,8%) (tab. II).

Po zabiegach akupunktury liczba kobiet ze znacznym obniżeniem libido uległa istotnemu zmniejszeniu do 4 pacjentek (16,7%), lekkie obniżenie libido obserwowano u 12 pacjentek (50%), natomiast u 8 kobiet (33,3%) zaburzenia libido ustąpiły (tab. III).

U badanych kobiet dokonano oceny wpływu zabiegów akupunktury na poziom libido. Zaobserwowano wyraźną poprawę poziomu libido po zabiegach akupunktury charakteryzującą się zmniejszeniem liczby pacjentek zgłaszających znaczne obniżenie libido z 79,2% do 16,7% oraz całkowite ustąpienie zaburzeń u 33,3% pacjentek w porównaniu z okresem przed zabiegami (ryc. 1.).

Ze względu na zgłaszaną przez pacjentki poprawę jakości życia wynikającą ze zmniejszenia się innych objawów zespołu klimakterycznego w trakcie przeprowadzania zabiegów akupunktury, poddano ponownej ocenie nasilenie zespołu wg skali Greena (tab. IV). Uzyskano wyniki potwierdzające zmniejszenie nasilenia objawów klimakterium. Zwiększyła się o 50% liczba kobiet w grupie ocenianej poniżej 21 pkt – z 7 do 14 pacjentek, zmniejszyła się grupa powyżej 21 pkt – z 17 do 10 pacjentek. Ponadto uległa zmniejszeniu średnia punktacja w tych grupach, co też potwierdza poprawę stanu zdrowia pacjentek.

Wnioski

W zaburzeniach libido u kobiet w okresie menopauzy zabiegi akupunktury są skuteczną metodą poprawy stanu zdrowia.

Akupunktura zmniejsza nasilenie objawów klimakterycznych u kobiet, poprawiając ich jakość życia.

Piśmiennictwo

1. Rocznik demograficzny 2010. Główny Urząd Statystyczny. Portal infor­ma­cyjny.

2. Clinical challenges of perimenopause: consensus opinion of The North American Menopause Society. Menopause 2000; 7: 1-2.

3. Pertyński T, Stetkiewicz T. Perimenopauza W: Pertyński T (red.). Dia­gnostyka i terapia wieku menopauzalnego. Urban & Partner, Wrocław 2004; 313-22.

4. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition – Text Revision (DSM-IV-TR). Wa­shington, DC: American Psychiatric Association; 2000.

5. Laumann EO, Paik A, Rosen RC. Sexual dysfunction in the United States: prevalence and predictors. JAMA 1999; 281: 537-44. Erratum in: JAMA 1999; 281: 1174.

6. Nicolosi A, Laumann EO, Glasser DB, et al.; Global Study of Sexual Attitudes and Behaviors Investigators' Group. Sexual behavior and sexual dysfunctions after age 40: the global study of sexual attitudes and behaviors. Urology 2004; 64: 991-7.

7. Dennerstein L, Koochaki P, Barton I, Graziottin A. Hypoactive sexual desire disorder in menopausal women: a survey of Western European women. J Sex Med; 3: 212-22.

8. Leiblum SR, Koochaki PE, Rodenberg CA, et al. Hypoactive sexual desire disorder in postmenopausal women: US results from the Women's International Study of Health and Sexuality (WISHeS). Menopause 2006; 13: 46-56.

9. Moyer P. Female sexual dysfunction. Diverse types, causes and therapies. Financial Times, Healhcare. London 1998.

10. Dennerstein L, Randolph J, Taffe J, et al. Hormones, mood, sexuality, and the menopausal transition. Fertil Steril 2002; 77 (Suppl 4): S42-8.

11. West SL, D’Aloisio AA, Agans RP, et al. Prevalence of low sexual desire and hypoactive sexual desire disorder in a nationally representative sample of US women. Arch Intern Med 2008; 168: 1441-9.

12. Wylie K, Daines B, Jannini EA, et al. Loss of sexual desire in the postmenopausal woman. J Sex Med 2007; 4: 395-405.

13. Rekomendacje Zarządu Głównego PTG w sprawie stosowania terapii hormonalnej wieku menopauzalnego. Problem profilaktyki HT wieku menopauzalnego. Ginekologia po Dyplomie 2006; 19-20.

14. Avis NE, Pian-Smith MC. Acupuncture for hot flashes. Menopause 2007; 14: 10-3.

15. Avis NE, Legault C, Coeytaux RR, et al. A randomized, controlled pilot study of acupuncture treatment for menopausal hot flashes. Menopause 2008; 15: 1070-8.

16. Kessel B, Kronenberg F. The role of complementary and alternative medicine in management of menopausal symptoms. Endocrinol Metab Clin North Am 2004; 33: 717-39.

17. Kronenberg F, Fugh-Berman A. Complementary and alternative medicine for menopausal symptoms: a review of randomized, controlled trials. Ann Intern Med 2002; 137: 805-13.

18. Tian H, Zhang C. The combined use of acupuncture and Chinese medicines for treatment of menopausal syndrome – a clinical report of 63 cases. J Tradit Chin Med 2008; 28: 3-4.

19. Gong D, Liang C, Lai X, Lai X. [Effects of different acupuncture manipulation on plasma estradiol, testosterone and cortisol in patients with kidney deficiency]. Zhen Ci Yan Jiu 1993; 18: 253-6.

20. McHorney CA, Rust J, Golombok S, et al. Profile of Female Sexual Function: a patient-based, international, psychometric instrument for the assessment of hypoactive sexual desire in oophorectomized women. Menopause 2004; 11: 474-83.

21. Derogatis L, Rust J, Golombok S, et al. Validation of the profile of female sexual function (PFSF) in surgically and naturally menopausal women.

J Sex Marital Ther 2004; 30: 25-36.

22. Mazer NA, Leiblum SR, Rosen RC. The brief index of sexual functioning for women (BISF-W): a new scoring algorithm and comparison of normative and surgically menopausal populations. Menopause 2000;

7: 350-63.

23. Skrzypulec V, Drosdzol A, Ferensowicz J, Nowosielski K. Ocena wybra­­nych aspektów życia psychicznego i seksualnego kobiet w okresie oko­ło­menopauzalnym. Gin Prakt 2003; 11: 26-34.

24. Hill CD, Fehnel SE, Bobula JD, et al. Development and preliminary validation of the Menopause Symptoms Treatment Satisfaction Ques­tionnaire (MS-TSQ). Menopause 2007; 14: 1047-55.