Artykuł oryginalny/Original paper
Aktywność choroby a niepełnosprawność u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów

Celem pracy była ocena korelacji pomiędzy aktywnością choroby a niepełnosprawnością oraz innymi składowymi jakości życia u pacjentów hospitalizowanych z powodu zaostrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów. Wśród 169 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Reumatologii, którzy zgodzili się wypełnić przygotowany kwestionariusz, 87% stanowiły kobiety. U każdego chorego jednorazowo oceniono liczbę bolesnych i obrzękniętych stawów (wg indeksu 28-stawowego), wartość OB, stężenie CRP, długość trwania sztywności porannej, ból i stan zdrowia w 100-mm skali VAS, następnie wyliczono wskaźnik DAS 28 (3 zmienne) jako sumaryczny wykładnik aktywności choroby. W ocenie stopnia niepełnosprawności wykorzystano kwestionariusz HAQ oraz skalę Likerta dla wydolności funkcjonalnej i zakresu wykonywanych zajęć domowych. Dane analizowano za pomocą systemu statystycznego SAS.
Mediany dla wieku i czasu trwania choroby wynosiły odpowiednio 56 i 6 lat. Badana grupa charakteryzowała się wysoką aktywnością choroby (mediana DAS 28=5,43) oraz wysokim poziomem niepełnosprawności (mediana HAQ=1,88). Stwierdzono korelację pomiędzy niepełnosprawnością (HAQ) a aktywnością reumatoidalnego zapalenia stawów wyrażoną współczynnikiem DAS 28 (r=0,44; p<0,0001), ogólnym stanem zdrowia (r=0,42; p<0,0001), aktywnością choroby w ciągu ostatnich 6 mies. (r=0,41; p<0,0001) i w dniu oceny (r=0,37; p<0,0001), czasem trwania sztywności porannej (r=0,40; p<0,0001), nasileniem bólu w skali VAS (r=0,33; p<0,0001), a także stężeniem CRP w surowicy (r=0,32; p<0,0001). Wskaźnik aktywności choroby DAS 28 był również znamiennie statystycznie skorelowany z wszystkimi powyższymi czynnikami, w szczególności z bólem (r=0,44; p<0,0001). Stwierdzono ponadto, że ryzyko znalezienia się w grupie chorych z wysokim poziomem niepełnosprawności (HAQ>2,25) najlepiej określały stężenie CRP i zaawansowanie zmian radiologicznych (okres radiologiczny) w podgrupie chorych przed 55. rokiem życia, DAS 28 i nasilenie bólu w VAS (ból) u chorych po 55. roku życia. Zwrócono uwagę, że szczególnie zagrożeni wysokim stopniem niepełnosprawności są pacjenci przed 55. rokiem życia z wartościami CRP w zakresie 10–40 mg/l (OR=1,04 dla CRP 10-40 mg/l vs. CRP ≤10 mg/l) oraz pacjenci po 55. roku życia z DAS 28 powyżej 4,5 (OR=1,83 dla DAS 28 >4,5 vs. DAS 28 ≤4,5) i bólem określanym w skali VAS (ból) na ponad 70 mm (OR=1,03 dla VAS >70 mm vs. VAS ≤70 mm). Niepełnosprawność u chorych hospitalizowanych z powodu zaostrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów była silnie związana z aktywnością procesu zapalnego. W kontekście prewencji niesprawności i poprawy jakości życia szczególnej uwagi wymagają chorzy przed 55. rokiem życia z CRP podwyższonym w zakresie 10–40 mg/l oraz po 55. roku życia z wartościami DAS 28 >4,5 i nasileniem bólu powyżej 70 mm na skali VAS. Ocena bólu wśród chorych po 55. roku życia wydaje się prostym do przeprowadzenia, a jednocześnie wiarygodnym testem określającym ryzyko wystąpienia niepełnosprawności.

The main objective of this study was to assess correlations between disease activity and functional disability (as a part of health related quality of life), in hospitalized patients with active RA. Of 169 patients hospitalized in 2001 and 2002 in Rheumatology Department, 87% were women. The following variables were assessed at one time point: 28-joint count, ESR, CRP, morning stiffness, RADAI (Rheumatoid Arthritis Disease Activity Index), pain and global health (VAS). Disease activity was expressed as the Disease Activity Score (DAS28). Physical disability was estimated by the Health Assessment Questionnaire (HAQ). Data were analyzed by Speamans’s coefficient of correlation and multiple logistic regressions. The median values for disease duration, DAS 28, HAQ, age in the study group were: 6 years, 5.43, 1.88, 56 years respectively, which suggest rather young population with high disease activity. Functional disability (HAQ) was significantly positively correlated with DAS 28 (r=0.44; p<0.0001), general health (r=0.42; p<0.0001), disease activity during the last 6 months (r=0.41; p<0.0001) and in the day of assessment (r=0.37; p<0.0001), morning stiffness (r=0.40; p<0.0001), pain measured by VAS (r=0.33; p<0.0001) and CRP (r=0.32; p<0.0001). Disease activity score (DAS28) was also significantly positively correlated with all mention above variables, especially with pain (r=0.44; p<0.0001). The best prediction of high disability (HAQ >2.25) was achieved by CRP concentration and degree of radiological joint destruction in patients < 55 years, and by DAS 28 and VAS (pain) in patients <55 years. For the prediction of high physical disability among patients under 55 years crucial role seems to play CRP (OR=1.04 for CRP 10 – 40 mg/dl vs. CRP ≤10 mg/dl). In the patients over 55 years, the disease activity score (DAS 28) greater than 4.5 and the pain greater than 70 mm in visual analogue scale (VAS) increase significantly the risk of the high disability level (HAQ >2.25). Odds ratios for mentioned above values were: 1.83 (for DAS 28 >4.5 vs. DAS 28 ≤4.5), 1.03 (for VAS >70 mm vs. VAS ≤70 mm). Physical disability in hospitalized RA patients is significantly positively correlated with disease activity. There is a need to pay attention, in the prevention of disability and health related quality of life improvement, to CRP concentration range 10 – 40 mg/dl in patients under 55 years old, and to DAS 28 >4.5 and/or VAS (pain) >70 mm in patients over 55 years old. Visual analogue scale for the pain seems to be simply test for determination of the disability in older RA patients.