Artykuł poglądowy
Neurotrophins, cognition and multiple sclerosis

Neurotrofiny odgrywają rolę w regulacji różnicowania i przetrwania neuronów w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (OUN), a także w procesach plastyczności synaptycznej leżących u podstaw uczenia się i pamięci. Mimo że głównym źródłem czynników neurotroficznych są komórki nerwowe, produkować je mogą także komórki układu immunologicznego, w tym komórki jednojądrzaste krwi obwodowej. Stwardnienie rozsiane (łac. sclerosis multiplex – SM) to przewlekła, zapalna, demielinizacyjna i zwyrodnieniowa choroba OUN, w przebiegu której deficyt poznawczy pojawia się u około połowy pacjentów. Neurotrofiny, w szczególności czynnik wzrostu nerwów (nerve growth factor – NGF), czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego (brain-derived neurotrophic factor – BDNF), neurotrofina 3 (neurotrophin-3 – NT-3) i neurotrofina 4/5 (neurotrophin-4/5 – NT-4/5), mogą pełnić funkcję neuroprotekcyjną w SM, zmniejszając tempo atrofii mózgowia oraz wpływając na funkcjonalną sieć połączeń neuronalnych, a tym samym warunkując sprawność funkcji poznawczych u pacjentów z SM. Dowody na potencjał neuroprotekcyjny neurotrofin uzyskano dotychczas przede wszystkim z badań przeprowadzonych na modelach zwierzęcych, które wykazały m.in. związek neurotrofin z układem cholinergicznym mózgowia. Coraz więcej doniesień sugeruje, że neurotrofiny mogą się okazać użyteczne jako nowe metody leczenia w chorobach neurodegeneracyjnych, w tym także w SM, szczególnie w zakresie funkcjonowania poznawczego. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie roli neurotrofin w kontekście deficytu poznawczego w przebiegu SM.

Neurotrophins regulate neuronal survival and differentiation, and facilitate synaptic plasticity in the central nervous system (CNS). Although neurons are the major source of neurotrophic factors, they are also expressed within the peripheral blood mononuclear cell (PBMC) fraction of the immunological system. Multiple sclerosis (MS) is a chronic inflammatory demyelinating and neurodegenerative disease of the central nervous system (CNS), causing cognitive impairment in approximately half of the patients. In MS additional neurotrophic support from PBMCs might compensate the relative neurotrophin deficiency in the damaged CNS tissue that needs to be repaired. Neurotrophins, namely nerve growth factor (NGF), brain-derived neurotrophic factor (BDNF), neurotrophin-3 (NT-3) and neurotrophin-4/5 (NT-4/5), may exert a potentially neuroprotective role in MS-damaged CNS, influencing the structural brain atrophy rate and functional connectivity, with both these aspects contributing to cognitive performance in MS patients. So far a lot of evidence has been gathered based on animal model studies, and evidence from studying human disease is gradually emerging. The association between neurotrophins and the CNS cholinergic system has been underlined; however, the exact mechanism of neurotrophin-mediated neuroprotection is not yet fully understood. Neurotrophins have been considered as potential novel therapies for neurodegenerative diseases, especially those with cognitive involvement. The aim of this review is to present the role of neurotrophins in the context of MS-related cognitive impairment.