Asymetria przetwarzania językowego – rola prawej półkuliw rozumieniu i analizie komunikatów językowych

Chociaż u 96% praworęcznych dorosłych lewa półkula odpowiedzialna jest za większość procesów językowych (uszkodzenia w jej obrębie mogą prowadzić do upośledzenia zarówno produkcji, jak i rozumienia mowy), zjawiska zachodzące w prawej półkuli również stanowią podstawę pewnych procesów językowych. W niniejszym artykule zwrócono uwagę na badania dotyczące wkładu prawej półkuli w przetwarzanie języka, starając się wykazać, że u jego podstaw leży współpraca struktur prawej i lewej półkuli. Jednym z możliwych modeli opisujących rolę obydwu półkul mózgu w kontekście przetwarzania języka jest teoria bilateralnej aktywacji, integracji i selekcji. Opiera się ona na koncepcji pól semantycznych o różnym „zasięgu”, rozróżniając dwa typy procesów leżących u podstaw kodowania znaczeń. Procesy lewopółkulowe stanowią podstawę do wąskiej interpretacji znaczeń, podczas gdy prawopółkulowe wspierają interpretacje szerokie. Wyjaśnienie mechanizmów współpracy międzypółkulowej w procesach językowych może odwoływać się również do Gradet Salience Hypothesis (GSH) opisującej różnice w przetwarzaniu wyrażeń dobrze znanych, przechowywanych w lewopółkulowym leksykonie oraz niekonwencjonalnych (np. nieznanych wcześniej metafor) angażujących również procesy prawopółkulowe. Obydwie teorie stanowią tło teoretyczne dla wyjaśnienia niektórych procesów językowych, o których wiemy, że angażują nie tylko lewą, lecz także prawą półkulę. Jednym z nich są badania nad lateralizacją przetwarzania języka figuratywnego, m.in. metafor czy przenośni wymagających „oderwania się” od podstawowego znaczenia słowa oraz odwołania się do bardziej odległych powiązań semantycznych. Różnice pomiędzy bilateralnymi wzorcami aktywacji obserwowane są również w badaniach nad przetwarzaniem pojęć abstrakcyjnych i konkretnych oraz słów o różnym stopniu powiązań kontekstualnych.

Despite the fact that in 96% of right-handed adults the left hemisphere is dominant for language processing (its lesions lead to severe impairment of both perception and production of the language) there is research proving that processes occurring in the right hemisphere also take part in language processing. In this article, I would like to revise the contribution of the right hemisphere for language processing and try to demonstrate the underlying collaboration of the left and right hemispheres. One of the possible models describing the involvement of both hemispheres in language is Bilateral Activation Integration and Selection theory. It is based on the concept of sematic fields of different range distinguishing two ways of encoding the meaning – the left hemisphere processes underlie the fine semantic interpretation while the right hemisphere processes support relatively more coarse coding. In explaining the mechanisms of bilateral collaboration in language processing, we may also relate to GSH (Gradet Salience Hypothesis), which describes the differences in processing well-known expressions, stored in the left-hemisphere lexicon, and novel expressions (e.g. metaphors one has never come across before) engaging right-hemisphere processes. Both of these theories form a theoretical background for research on the linguistic processes that engage bilateral structures. One of those cases is metaphor processing, which requires detachment of the main meaning and referring to coarser semantic associations. We can also observe differences in bilateral activations in concrete and abstract word processing and in the research on context-related associations between words.