Badania przesiewowe w kierunku depresji okresu okołoporodowego: przegląd narzędzi i barier w skriningu

W okresie okołoporodowym istotnie wzrasta ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych. Depresja poporodowa jest jednym z najczęstszych powikłań tego okresu, a jej rozpowszechnienie ocenia się na 19%. Stanowi ona znaczne obciążenie dla kobiet i ich rodzin, jednak często pozostaje nierozpoznana i nieleczona. Depresja poporodowa negatywnie wpływa na więź z dzieckiem i jego dalszy rozwój. Zgodnie z polskimi standardami organizacji opieki okołoporodowej do zadań położnej lub lekarza sprawującego opiekę nad ciężarną należy ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji u pacjentki pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży oraz 33. a 37. tygodniem ciąży. Po raz trzeci badanie powinno się odbyć w ciągu miesiąca od porodu. W pracy przedstawiono skale i kwestionariusze oceniające nasilenie objawów depresji, które znajdują zastosowanie w skriningu prowadzonym u kobiet w okresie okołoporodowym. Do najpopularniejszych narzędzi należy Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS), której użycie do skriningu zarówno wśród kobiet w ciąży, jak i po porodzie zalecają brytyjskie wytyczne NICE (National Institute of Health and Care Excellence) oraz Polskie Towarzystwo Położnych. W artykule przedstawiono także wybrane przeszkody w przeprowadzeniu badań przesiewowych. Wśród barier ze strony kobiet można wymienić m.in. chęć radzenia sobie samej, obawę przed nadaniem etykiety osoby chorej psychicznie, stygmatyzacją i odebraniem dziecka. Konieczne jest zapewnienie pacjentce komfortu i empatii, uświadomienie, że opieka w zakresie zdrowia psychicznego jest częścią rutynowej opieki nad kobietą ciężarną oraz poinformowanie o możliwości pomocy. Do utrudnień ze stony osób prowadzących skrining należą brak czasu, przekonanie, że pacjentki nie chcą leczenia przeciwdepresyjnego, lęk przed konsekwencjami prawnymi oraz niewystarczający trening dotyczący skriningu. Poprawę w tym zakresie może przynieść systematyczne uczestniczenie w programach treningowych. Wskazuje się również na obecność stygmatyzujących postaw wśród pracowników opieki zdrowotnej. Korzystny może się okazać większy nacisk na zagadnienia zdrowia psychicznego w trakcie studiów i programu specjalizacji.

During the perinatal period, the risk of mental health disorders significantly increases. Perinatal depression is one of the most frequent complications of this period. It is a great burden for both women and their families, yet it frequently remains undiagnosed and untreated. Perinatal depression may have a negative impact on mother-child interactions and further development of the child. According to the Polish Standards of Perinatal Care, midwives and doctors are obliged to assess the risk and severity of depressive symptoms in the 11th-14th and 33rd-37th weeks of pregnancy. The third evaluation should take place during the first month after birth. The purpose was to present tools which can be used to screen for perinatal depression. Barriers to perinatal screening for depression are also discussed. Women’s most common barriers include a desire to handle mental health problems on their own, being stigmatised and the child being taken away. It is necessary to provide comfort and empathy to the patient, reassure her that mental healthcare is a part of routine perinatal care and inform her where to get help. Health providers’ barriers include the lack of time, a belief that patients do not want to be treated for depression, the fear of legal consequences and the lack of training in screening. Regular training programmes might improve the situation. Mental health stigma has also been reported to be widespread among healthcare professionals. A higher priority given to mental health in the undergraduate curriculum and during professional training can contribute to reducing stigma in health care.