Bezpieczne stosowanie benzodiazepin w podstawowej opiece zdrowotnej – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych

Wstęp

Benzodiazepiny (BDZ) są lekami, które przez lata były nadużywane. Z uwagi na ich potencjał uzależniający oraz potencjalne działania niepożądane bardzo ważne jest, aby lekarz rodzinny znał aktualny stan wiedzy dotyczący wskazań i środków ostrożności w przypadku leczenia pacjenta BDZ.
Opracowany dokument jest próbą usystematyzowania podstawowej wiedzy o działaniu, wskazaniach oraz innych istotnych aspektach stosowania BDZ. Podsumowaniem dokumentu jest „Dziesięć przykazań stosowania benzodiazepin dla lekarza rodzinnego” – spis najważniejszych uwag o tych lekach, istotnych z punktu widzenia lekarza rodzinnego.

Charakterystyka leków z grupy benzodiazepin

Mechanizm działania – podobieństwa, różnice, wybór leku

Potoczna nazwa „benzodiazepiny” oznacza grupę leków o podobnej budowie chemicznej i wspólnym mechanizmie działania farmakologicznego, ale o zróżnicowanym profilu farmakokinetycznym (czas działania, metabolizm).
W ośrodkowym układzie nerwowym leki te nasilają oddziaływanie najważniejszego naturalnego neuro­przekaźnika o działaniu hamującym, tj. kwasu -aminomasłowego (GABA), na receptory GABAA [1]. W praktyce klinicznej, wtórnie do powyższego mechanizmu, wszystkie pochodne benzodiazepiny (np. alprazolam, diazepam, estazolam, klonazepam, klorazepat, lorazepam, midazolam, oksazepam, temazepam) wywierają działanie uspokajające, przeciwlękowe, nasenne, amnestyczne, miorelaksacyjne i przeciwdrgawkowe [2–4].
Podobny mechanizm działania do BDZ wykazują ze starszych leków barbiturany, a z nowszych tzw. leki „Z” (zolpidem, zopiklon, zaleplon). Barbiturany są uznawane za leki bardziej toksyczne od BDZ, ponieważ mogą aktywować receptory GABAA, a w konsekwencji działać depresyjnie na układ nerwowy niezależnie od naturalnego przekaźnika – GABA. Leki „Z” uznawano z kolei w przeszłości za bezpieczniejsze od BDZ, jednak wiele doniesień z ostatnich lat wskazuje na szereg problemów z bezpieczeństwem tych preparatów, w tym na znaczące i podobne do BDZ ryzyko uzależnienia. Ze względu na podobny mechanizm działania i ryzyko interakcji nie należy łączyć ze sobą poszczególnych BDZ, leków „Z” oraz barbituranów [4–6].
Wspólny dominujący mechanizm działania sprawia, że podział BDZ w zależności od profilu klinicznego nie jest łatwy. Za typową pochodną uspokajająco-nasenną o korzystnym z punktu widzenia terapii zaburzeń snu okresie biologicznego półtrwania uważa się temazepam (T1/2 = 5–8 godz.). Inne BDZ o działaniu...


Pełna treść artykułu...