Biomarkery uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w chorobie Wilsona

Cel.
Choroba Wilsona (chW) to choroba uwarunkowana genetycznie związana z zaburzeniami metabolizmu miedzi, powodująca jej patologiczne odkładanie się w wielu narządach (głównie w wątrobie i mózgu) oraz ich wtórne uszkodzenia. Objawy kliniczne chW to głównie objawy uszkodzenia wątroby (od łagodnego wzrostu aktywności enzymów wątrobowych po niewydolność wątroby) oraz ośrodkowego układu nerwowego (głównie szerokie spektrum ruchów mimowolnych). Celem pracy jest przegląd aktualnie proponowanych biomarkerów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w przebiegu chW: (1) klinicznych; (2) strukturalnych (neuroobrazowych) oraz (3) molekularnych, a także zaproponowanie określenia ich przyszłej roli (prognostycznej, diagnostycznej czy związanej z monitorowaniem reakcji na leczenie).

Przegląd piśmiennictwa.
ChW należy do nielicznych chorób metabolicznych poddających się leczeniu – pod warunkiem, że leczenie zostanie rozpoczęte na wczesnym etapie choroby i jest prawidłowo prowadzone. Leczenie chW opiera się na lekach powodujących ujemny bilans miedzi w organizmie (leki chelatujące miedź lub sole cynku). Zasadnicze znaczenie dla rokowania ma wczesne rozpoznanie choroby, wczesne rozpoczęcie leczenia przeciwmiedziowego, a później regularna kontrola metabolizmu miedzi, ocena wydolności wątroby oraz uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Przeprowadziliśmy celowany przegląd literatury – artykułów dostępnych w bazie PubMed w języku angielskim – w poszukiwaniu haseł: „choroba Wilsona”, „biomarkery”, „neurofilamenty”. Poniżej przedstawiamy podsumowanie zgromadzonych informacji.

Wnioski.
Pomimo leczenia u 10% pacjentów z chW dochodzi do wczesnych pogorszeń neurologicznych, u 50% pacjentów z objawami neurologicznymi objawy się utrzymują. Poszukuje się nowych terapii, możliwości szybszego diagnozowania oraz skuteczniejszego monitorowania procesu leczenia choroby. Niezbędne dla badań nad chW i jej leczeniem jest określenie i zwalidowanie biomarkerów choroby.



Objectives.
Wilson’s disease (WD) is a genetically inherited disease associated with disorder of copper metabolism and its pathological deposition in many organs (mainly in the liver and brain) and their secondary damage. Clinical symptoms of WD are mainly symptoms of liver damage (from a mild increase in the activity of liver enzymes to liver failure) and the central nervous system (CNS) (mainly a wide spectrum of involuntary movements). The article aims to review currently proposed biomarkers of CNS damage in WD: 1) clinical; 2) structural (neuroimaging) and 3) molecular, including a proposal of their future role (prognostic, diagnostic or monitoring of response to treatment).

Literature review.
WD is one of the few metabolic diseases that can be treated if treatment is started early and is properly administered. Treatment of WD is based on drugs causing a negative copper balance in the body (drugs that chelate copper or zinc salts). Early diagnosis of the disease, early initiation of anti-copper therapy, regular monitoring of copper metabolism, evaluation of liver function and damage of central nervous system are essential for the good prognosis. We conducted a targeted literature review of articles in English available in PubMed, searching for “Wilson’s disease”, “biomarkers”, “neurofilaments”. Below we present summary of collected data.

Conclusions.
Despite treatment, 10% of patients with WD experience early neurological deterioration, 50% of patients with neurological symptoms show no improvement. New therapies of treatment for WD, possibilities of faster diagnosis and better monitoring of the treatment are being sought. Identification and validation of WD biomarkers are necessary.