Ból przebijający i epizodyczny u chorych na nowotwory – nowe spojrzenie

Ból przebijający u chorych na nowotwory (BPChN), nazywany również epizodycznym bądź incydentalnym, występuje u znacznego odsetka pacjentów (40–60%). Cechuje go szybki wzrost (w ciągu kilkudziesięciu sekund bądź kilku minut) i znaczne natężenie (w skali NRS najczęściej powyżej 5) oraz ograniczony czas trwania (najczęściej do ok. 30 minut).

Klinicznie wyróżniono 2 rodzaje BPChN: ból spontaniczny (idiopatyczny) rozpoznawany przy braku przyczyny bólu i ból incydentalny wywołany aktywnością; w tym ostatnim wyróżniono

2 podtypy: niedobrowolny, kiedy ból wywołują czynniki niezależne od woli chorego, i dobrowolny, związany z określoną aktywnością zależną od pacjenta. W bólu spontanicznym i incydentalnym niedobrowolnym leczenie polega zwykle na stosowaniu w chwili nasilenia bólu analgetyków (najczęściej opioidów) o szybkim początku działania – preparatów fentanylu podawanych drogą donosową, dopoliczkową lub podjęzykową. W przewidywalnych epizodach bólowych częściej stosowane są preparaty opioidów o natychmiastowym uwalnianiu, podawane drogą doustną lub pozajelitową.

Strategia postępowania w BPChN powinna się opierać na dokładnym rozpoznaniu rodzaju bólu i rozważeniu terapii ukierunkowanej na przyczynę i patomechanizm bólu. Kluczowa pozostaje dokładna ocena kliniczna bólu w kontekście innych objawów, problemów psychologicznych, socjalnych i duchowych chorych i opiekunów oraz wdrożenie skutecznej terapii uwzględniającej przyczyny bólu. Kompleksowe postępowanie daje szansę na skuteczne leczenie bólu, a w konsekwencji poprawę jakości życia chorych i ich rodzin.

W artykule omówiono postępowanie u chorych z bólem przebijającym, ze zwróceniem uwagi na właściwą ocenę kliniczną dolegliwości bólowych, wprowadzenie pojęcia bólu epizodycznego, jako szerszego w porównaniu z BPChN oraz indywidualne podejście uwzględniające preferencje i satysfakcję chorych z leczenia bólu przebijającego.

Breakthrough pain in cancer patients (BTCP) called episodic or incident pain appears in significant percentage of patients (40–60%). BTCP is characterised by quick intensifying (within seconds or minutes), significant intensity (NRS over 5) and limited time (most frequently up to 30 minutes).

Clinically 2 types of BTCP were found: spontaneous (idiopathic) diagnosed when the cause of pain is unknown and incident pain evoked by activities; the latter is further divided into 2 subtypes: involuntary, when pain is evoked independently on patients will and voluntary associated with activity dependent on patients. In spontaneous or incident involuntary pain treatment is based on analgesics (most frequently opioids) with a quick onset of action administered when pain is intensifying – fentanyl formulations administered by intranasal, buccal or sublingual route. In predicted pain episodes more frequently immediate–release opioid formulations are administered by oral or parenteral route.

The strategy of BTCP management should be based on precise diagnosis of pain type and therapy directed at pain cause and patomechanism. A key element is precise pain assessment in the context of other symptoms, psychological, social and spiritual problems of patients and careers and introduction of effective therapy that considers causes of pain. Complex management may render effective pain treatment and improvement of patients’ and families’ quality of life.

In this article BTCP management is outlined paying attention to appropriate clinical evaluation of

pain, introduction of episodic pain term as broader concept than BTCP and individual approach

to patients considering their preferences and satisfaction from BTCP treatment.