Cancer incidence in Krakow in 2004–2006

Wstęp
Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem w Polsce nadal rośnie. W latach 1965–2005 liczba zachorowań wzrosła u mężczyzn o 46 961 zachorowań, a u kobiet o 41 067 zachorowań.
Zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem w poszczególnych województwach w Polsce jest znacznie zróżnicowana. W roku 2005 standaryzowane względem wieku współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn wahały się między 206,5/100 tys., a 299,8/100 tys., natomiast u kobiet wartość najwyższego współczynnika wynosiła 219,9/100 tys., a najniższego 170,4/100 tys. [1].
Publikacja przedstawia dane o zachorowaniach na nowotwory złośliwe ogółem oraz najczęściej występujących nowotworach złośliwych w Krakowie w latach 2004–2006.
Zachorowalność na nowotwory złośliwe w Krakowie (2004–2006) porównano z zachorowalnością w okresie 1994–1996 [2].

Materiał i metody
Źródłem informacji o zachorowaniach były karty zgłoszenia nowotworu złośliwego Mz/N1-a (wypełnione w przypadku, gdy u pacjenta rozpoznano lub podejrzewa się chorobę nowotworową – podstawy prawne rejestracji DzU nr 88 poz. 439 z 1995 r.) przesyłane do Małopolskiego Rejestru Nowotworów.
Na podstawie dostępnych danych obliczono przeciętną roczną liczbę zachorowań, surowe i standaryzowane względem wieku współczynniki zachorowalności.
Współczynnik surowy zachorowalności jest ilorazem liczby zachorowań na daną chorobę i populacji, w której nastąpiła choroba.
Aby oszacować ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe niezależnie od wieku, obliczono współczynniki standaryzowane względem wieku. Przy standaryzacji współczynników posłużono się metodą bezpośrednią przy użyciu „standardowej populacji świata” [3].
Standaryzowany współczynnik określa, ile zachorowań wystąpiłoby w badanej populacji, gdyby struktura tej populacji była taka sama jak struktura wieku populacji przyjętej za standard, a zachorowalność w grupach wieku taka jak w analizowanej populacji.
Współczynniki standaryzowane oraz procenty weryfikacji histopatologicznych porównano za pomocą zmodyfikowanego testu dla dwóch wskaźników struktury.

Wyniki
W Krakowie w latach 2004–2006 zarejestrowano 9626 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem, w tym 4492 (46,7%) u mężczyzn i 5134 (53,3%) u kobiet.
Przeciętna roczna liczba zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn wynosiła 1497, a u kobiet 1711. Standaryzowany względem wieku współczynnik zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem wynosił u mężczyzn 278,3/100 tys., a u kobiet 236,4/100 tys.
W analizowanym okresie odsetek rozpoznań potwierdzonych badaniem histopatologicznym u mężczyzn wyniósł 80,2%, u kobiet 81,4% (tab. 1.). Nowotworami najczęściej rejestrowanymi u mężczyzn w latach 2004–2006 były nowotwory złośliwe płuca (20,2%), jelita grubego (12,8%), gruczołu krokowego (12,4%), pęcherza moczowego (6,5%) i żołądka (4,9%). Nowotwory złośliwe jelita grubego, które znalazły się na 2. miejscu, obejmują 4 jednostki klasyfikacyjne X Rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób: nowotwory złośliwe okrężnicy (C18), nowotwory złośliwe zgięcia esiczo-odbytniczego (C19), nowotwory złośliwe odbytnicy (C20) i nowotwory złośliwe odbytu i kanału odbytu (C21). Łączne przedstawienie nowotworów w obrębie jelita grubego wynika z trudności w określeniu punktu wyjścia nowotworu. Standaryzowane współczynniki zachorowalności wynosiły dla nowotworów złośliwych płuca 56,4/100 tys., nowotworów złośliwych jelita grubego 33,9/100 tys., nowotworów złośliwych gruczołu krokowego 33,2/100 tys., nowotworów złośliwych pęcherza moczowego 17,2/100 tys., nowotworów złośliwych żołądka 13,2/100 tys. (tab. 2.).
W tym samym okresie najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi u kobiet były nowotwory złośliwe piersi (22,5%), jelita grubego (9,4%), płuca (8,6%), trzonu macicy (7,0%) i szyjki macicy (5,1%). Zachorowalność na nowotwory złośliwe piersi wynosiła 56,7/100 tys., na nowotwory złośliwe jelita grubego 19,5/100 tys., na nowotwory złośliwe płuca 18,2/100 tys., na nowotwory złośliwe trzonu macicy 17,3/100 tys. i na nowotwory złośliwe szyjki macicy 14,3/100 tys. (tab. 3.).
Porównanie zachorowalności na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w latach 1994–1996 i 2004–2006 przedstawiono w tab. 3. Istotny wzrost zachorowalności zaobserwowano w odniesieniu do nowotworów złośliwych jelita grubego i gruczołu krokowego. Istotny spadek zachorowalności zanotowano natomiast w przypadku nowotworów złośliwych płuca i żołądka.
Analogiczne porównanie zachorowalności u kobiet (tab. 4.) nie wykazało żadnych istotnych statystycznie zmian ani w odniesieniu do poszczególnych lokalizacji, ani w przypadku nowotworów złośliwych ogółem.
Należy jednak podkreślić, że w porównywanych okresach (1994–1996 i 2004–2006) nastąpiła istotna poprawa odsetka rozpoznań nowotworów złośliwych potwierdzonych badaniem histopatologicznym. Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet zaobserwowano istotne zwiększenie odsetka rozpoznań potwierdzonych badaniem histopatologicznym w odniesieniu do nowotworów złośliwych ogółem (M: 72,2 vs 80,2%, p=0,0000, K: 74,7 vs 81,4%, p=0,0000). Ponadto istotną poprawę rozpoznań potwierdzonych badaniem histopatologicznym u mężczyzn zanotowano w odniesieniu do nowotworów złośliwych jelita grubego (68,1 vs 87,1%, p=0,0001) i gruczołu krokowego (56,6 vs 77,2%, p=0,0006), a u kobiet w odniesieniu do nowotworów złośliwych piersi (88,6 vs 94,4%, p=0,0055), jelita grubego (62,5 vs 78,3%, p=0,0037) i trzonu macicy (93,0 vs 98,6%, p=0,0402).

Omówienie wyników
W Krakowie liczba zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem wzrosła o ok. 22% w porównaniu z przeciętną liczbą zachorowań w latach 1994–1996. Ten wzrost związany jest zarówno ze zmianami demograficznymi, jak i ze wzrostem narażenia na czynniki rakotwórcze.
W analizowanym materiale istotny wzrost zachorowalności na nowotwory złośliwe zaobserwowano u mężczyzn w odniesieniu do nowotworów złośliwych gruczołu krokowego oraz jelita grubego, natomiast istotny spadek zachorowalności zanotowano w przypadku nowotworów złośliwych żołądka i płuca.
Wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego wynika z rozpowszechnienia oznaczania stężenia PSA w surowicy. W Stanach Zjednoczonych do roku 1985 zachorowalność na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego rosła w tempie ok. 2,3% rocznie. Po rozpowszechnieniu się badania stężenia PSA w surowicy przyrost roczny zachorowalności wynosił 6%, a następnie wzrósł do ponad 18% rocznie w latach 1989–1992 [4].
Nowotwory złośliwe jelita grubego stają się coraz istotniejszym problemem onkologicznym zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet w Polsce. W populacji mężczyzn nowotwory te występują częściej w miastach niż wśród mieszkańców wsi. Utrzymywanie właściwej masy ciała, fizyczna aktywność w ciągu całego życia, jak również zdrowa dieta to czynniki, które mogą wpłynąć istotnie na obniżenie zachorowalności. Należy również podkreślić, że w odniesieniu do tych nowotworów istnieją ogromne możliwości wczesnej diagnostyki i leczenia, które w wielu krajach okazały się bardzo skuteczne i wpłynęły na obniżenie umieralności.
Systematyczny spadek zachorowań z powodu nowotworów złośliwych żołądka przypisywany jest poprawie sposobu żywienia i konserwowania żywności, jak również kontroli zakażeń Helicobacter pylori.
Nowotwory złośliwe płuca są najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Badania epidemiologiczne jednoznacznie wykazały, że podstawowym czynnikiem ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe płuca jest palenie tytoniu. Miejsce zamieszkania jest cechą determinującą częstość palenia tytoniu. W 1996 r. odsetek palących mężczyzn w miastach był prawie taki sam jak odsetek palących na wsi (48 vs 47%). W roku 2000 odsetek palących mieszkańców miast obniżył się do wartości 37,8%, a odsetek palących mężczyzn na wsi pozostał prawie taki sam –46,9% [5]. Obserwowany spadek zachorowalności na nowotwory złośliwe płuca u mężczyzn w Krakowie dobrze koreluje ze zmianami wskaźników palenia z uwzględnieniem miejsca zamieszkania.
Istotna poprawa odsetka rozpoznań nowotworów złoś-liwych potwierdzonych badaniem histopatologicznym w zbiorze danych Małopolskiego Rejestru Nowotworów jest związana z realizacją programu polityki zdrowotnej – Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych, zadanie: Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach.

Piśmiennictwo
1. Didkowska J, Wojciechowska U, Tarkowski W, Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2005 roku. Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2007.
2. Rachtan J, Geleta M, Sokołowski A, Ryś J, Molong Ł. Epidemiologia nowotworów złośliwych w Krakowie w latach 1985–1999. Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie, Kraków 2003.
3. Muir C, Waterhouse J, Mack T, Powell J, Whellan S. Cancer Incidence in Five Continents. Vol V. IARC Scientific Publications No. 88, Lyon 1987.
4. Hankey BF, Feuer EJ, Slegg LX, et al. Cancer surveillance: interpreting trends in prostate cancer – part I: Evidence of the effects of screening in recent prostate cancer incidence, mortality and survival rates. J Natl Cancer Inst 1999; 91: 1017-21.
5. Ramlau R, Didkowska J, Wojciechowska U, Tarkowski W. Palenie tytoniu w Wielkopolsce w końcu XX wieku. Pneumonol Alergol Pol 2005; 73: 128-34.

Adres do korespondencji
doc. dr hab. n. med. Jadwiga Wachtan
Pracownia Epidemiologii
Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie
ul. Garncarska 11
31-115 Kraków
tel. +48 12 429 37 53, faks +48 12 426 13 70
e-mail: z5rachta@cyf-kr.edu.pl