Charakterystyka czynników ryzyka rozwoju znamion melanocytowych i czerniaka u pacjentów zgłaszających się do dermatologa w celu oceny zmian barwnikowych

Wprowadzenie. Znamiona melanocytowe, powszechnie występujące w populacji, stanowią problem diagnostyczny i mogą być prekursorami czerniaka (melanoma malignum – MM). Czynniki ryzyka rozwoju znamion melanocytowych są tożsame z czynnikami ryzyka rozwoju czerniaka. Należą do nich: predyspozycje genetyczne, wiek, płeć, wpływ hormonów, ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, jasna karnacja (fototyp I i II), szerokość geograficzna, zachowania społeczne, hobby związane z przebywaniem na słońcu, immunosupresja. W wielu badaniach wykazano wpływ wyżej wymienionych czynników na inicjację procesu melano- i kancerogenezy i potwierdzono, że ich kumulowanie wpływa na częstość występowania melanoma.

Cel pracy. Ocena czynników ryzyka rozwoju melanocytowych znamion skórnych i czerniaka w grupie pacjentów zgłaszających się do dermatologa w celu kontroli znamion melanocytowych oraz ocena ich wiedzy o tych czynnikach.

Materiał i metodyka. Badaniem objęto 99 pacjentów (38 mężczyzn i 61 kobiet) w wieku 15–55 lat. Grupę badaną podzielono na osoby pomiędzy 29. a 51. rokiem życia (50 pacjentów – grupa 1.) i osoby między 15. a 28. rokiem życia (49 pacjentów – grupa 2.). Badania polegały na przeprowadzeniu z każdym pacjentem szczegółowego wywiadu według opracowanej ankiety uwzględniającej czynniki ryzyka rozwoju MM oraz znamion melanocytowych. Uzyskane dane zostały poddane analizom ilościowym i jakościowym, a także ocenione w teście niezależności cech (χ²).

Wyniki. Połowa badanych charakteryzowała się III fototypem skóry według Fitzpatricka, duży odsetek stanowiły także osoby o fototypie II i IV, natomiast co dwudziesty badany charakteryzował się fototypem I. U ponad 46% osób badanych liczba znamion określona przez pacjenta odpowiadała liczbie znamion stwierdzonych w badaniu dermatologicznym. Badanych najczęściej niepokoiły znamiona wypukłe, brązowe (30%) oraz bardzo ciemne lub wielokolorowe, płaskie (29%). Spośród badanych 52,5% deklarowało, że w ostatnich 2–5 latach pojawiły się u nich nowe znamiona. Nowe znamiona w ciągu ostatnich 2–5 lat występowały częściej u pacjentów z grupy I (p < 0,05). W ostatnich 2–5 latach 36,4% badanych osób zauważyło wystąpienie 1–5 nowych znamion, natomiast u 10% osób powstało 6–10 nowych zmian. Więcej nowych znamion powstawało w obu grupach u kobiet. Znamiona wrodzone miało 27 badanych. Czerniaka w wywiadzie podał 1 pacjent. Występowanie czerniaka w rodzinie potwierdziło 9% badanych.

Ogólne leczenie immunosupresyjne stosowało 2% badanych. Około 10% osób wykonywało zawody związane z przebywaniem na zewnątrz. Hobby związane z przebywaniem na zewnątrz uprawiało 47,5% badanych. Urlop w strefie gorącej spędzało 62% pacjentów. Nie wykazano zależności pomiędzy spędzaniem urlopu w strefie gorącej a płcią i wiekiem pacjentów, liczbą znamion, liczbą znamion atypowych (p > 0,05), natomiast potwierdzono, że pacjenci regularnie spędzający urlop w strefie gorącej częściej zgłaszali powstawanie nowych znamion barwnikowych w ostatnich 2–5 latach (p < 0,05). Wśród pacjentów 76% zdecydowanie nie unikało słońca. Kremy z filtrem UV stosowało 81% badanych, 68,8% pacjentów nakładało krem z filtrem UV raz dziennie. Do solarium uczęszczało okazyjnie 10% badanych. Test χ² nie wykazał zależności pomiędzy uczęszczaniem do solarium a liczbą znamion oraz powstawaniem nowych znamion w ostatnich 2–5 latach.

Wnioski. W badanej populacji stwierdzono liczne czynniki ryzyka rozwoju znamion melanocytowych i czerniaka. Istnieje stała potrzeba edukowania pacjentów, jakie zachowania i jakie zmiany skórne mogą wpływać na rozwój czerniaka oraz znamion atypowych.

Introduction. Melanocytic naevi are common in the population, and they present a diagnostic problem and can be a precursor of melanoma (MM). Risk factors for the development of melanocytic naevi are similar to melanoma. These include genetic predisposition, age, sex, the effect of hormones, exposure to ultraviolet radiation, skin phototype, latitude, social behavior, hobbies associated with exposure to the sun, and immunosuppression. Many studies have shown the impact of these factors on the initiation of the process of melano- and carcinogenesis and confirmed their cumulative effect on the incidence of melanoma.

Objective. Assessment of risk factors for cutaneous melanocytic moles and melanoma in patients presenting to a dermatologist for control of melanocytic lesions and assessment of patients’ knowledge of these factors.

Material and methods. In the study 99 patients (38 men and 61 women) aged 15-55 years were included. They were divided into two groups: group I (29-51 years of age – 50 patients) and group II (15-28 years of age – 49 patients). For assessment of the presence of melanocytic naevi and melanoma risk factors a personal questionnaire was used. The obtained data were subjected to qualitative and quantitative analysis, and evaluated in a test of independence (χ²).

Results. 50% of respondents had skin phototype 3. A high percentage of them had phototype 2 or 4, while one out of twenty tested was characterized by phototype 1. In more than 46% of patients the number of melanocyte naevi assessed by dermatologist corresponded to the number evaluated by patients. Patients were worried the most often by brown cellular naevi (30%), then by flat, dark, multi-colored naevi (29%). 52.5% of patients declared that in the last 2-5 years new melanocytic lesions had appeared, more frequently in group I (p < 0.05). 36.4% of patients noticed 1-5 new lesions within the past 2-5 years and 10% observed 6-10 new naevi. More new naevi developed in both groups in women. Congenital naevus was present in 27 patients, melanoma and personal history of melanoma in only one person and 9% of patients confirmed the occurrence of melanoma in the family. General immunosuppression was related to 2% of patients. About 10% of patients performed an outdoor profession. Outside hobbies were reported by 47.5% of patients. 62% of patients went for holidays to a hot zone. There was no correlation between spending holidays in a hot zone and sex and age of patients, the number of moles and number of atypical moles (p > 0.05), and the study confirmed that patients regularly spending their vacation in a hot zone more often recorded the appearance of new pigmented moles in the last 2-5 years (p < 0.05). 76% of patients declared that they definitely did not avoid sun exposure. UV sunscreen was applied by 81% of the respondents, 68.8% of patients used sunscreen once a day. The solarium was occasionally attended by 10% of the respondents. Chi-square test showed no relationship between attending a solarium and the number of moles and the development of new naevi in the last 2-5 years.

Conclusions. The study population had multiple risk factors for the development of melanocytic naevi and melanoma. There is a constant need of education of patients about which lesions and which life style factors may affect the development of melanoma and atypical moles.