WSTĘP
Chemioterapia, jako jedna z form leczenia onkologicznego, w przypadku raka szyjki macicy nie odgrywała do chwili obecnej większego znaczenia. Występujący w około 90 proc. histologiczny typ raka płaskonabłonkowego jest zdecydowanie chemiooporny. Obecnie istnieje coraz więcej przesłanek skłaniających do zastosowania chemioterapii jako leczenia neoadjuwantowego lub adjuwantowego dla potencjalizacji radioterapii. Uważa się, że w fazie początkowej komórki nowotworowe są względnie wrażliwe na działanie cytostatyków, jednak w miarę prowadzenia leczenia wrażliwość tą gwałtownie zatracają. Dlatego też odpowiedź na chemioterapię uzależniona jest w sposób proporcjonalny od jakości i ilości leczenia poprzedzającego. Próby stosowania leczenia chemicznego w formie neoadjuwantowej, a więc poprzedzającej zabieg operacyjny czy też wyłącznie radioterapię są dopiero wprowadzane do badań klinicznych, jednakże być może wskażą jakiś nowy kierunek postępowania leczniczego.
Z cytostatyków stosowanych w terapii neoadjuwantowej ważne miejsce zajmuje ifosfamid.
Oddzielnym problemem są nawroty raka czy też progresja choroby, mimo przeprowadzonego leczenia energią promienistą. W takich sytuacjach chemioterapia wydaje się być jedyną możliwością terapeutyczną. Spośród różnych typów stosowanego leczenia obecnie przyjmuje się, że cytostatykiem najbardziej skutecznym w terapii zarówno jedno- jak i wielolekowej jest cysplatyna (20-30 proc. dodatnich reakcji klinicznych). Obserwacje kliniczne prowadzone na obszernej grupie chorych nie wykazały znaczących statystycznie różnic w zależności od dawki mieszczącej się w przedziale 50-100 mg/m2. Natomiast badania porównawcze skuteczności terapii jednolekowej i wielolekowej z użyciem cysplatyny dowiodły, że w przybliżeniu skuteczność postępowania wielolekowego wynosi ±40 proc. i jest wyższa niż jednolekowa: ±20-30 proc.
Z innych leków przeciwnowotworowych, których skuteczność w raku szyjki była ostatnio szeroko badana, jednym z bardziej aktywnych okazał się ifosfamid.
W Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 3 Akademii Medycznej w Poznaniu w latach 1995-1998 przeprowadzono analizę zastosowania ifosfamidu w chemioterapii raka szyjki macicy.
Grupę badaną stanowiło 18 chorych w wieku 26-78 lat, u których po rozpoznaniu raka szyjki macicy w stopniu nieoperacyjnym zastosowano radioterapię obejmującą zarówno naświetlanie zewnętrznych pól miednicy małej, jak i brachyterapię dopochwową. Ze względu na brak remisji po promienioleczeniu jako leczenie II-rzutowe zastosowano chemioterapię.
W zależności od rodzaju stosowanych cytostatyków podzielono badaną populację chorych na 3 grupy:
∙ grupa obejmująca 10 chorych, u których zastosowano schemat chemioterapeutyczny MIC – Cisplatyna, Mitomycyna C, Ifosfamid.
Leczenie było prowadzone w formie ogólnoustrojowej w czasie 1 dnia w układzie:
– CCDP 50 mg/m2;
– MMC 6 mg/m2;
– IFO 3 g/m2.
W celu uniknięcia toksycznego działania ifosfamidu w stosunku do pęcherza moczowego stosowano środek uroprotekcyjny – mesna w dawce 60 proc. ogólnej dawki IFO w okresie przed, około i po jego podaniu.
∙ grupa obejmująca 4 chore, u których zastosowano schemat chemioterapeutyczny BIP – Cisplatyna, Bleomycyna, Ifosfamid.
Leczenie było prowadzone w formie ogólnoustrojowej w czasie 5 dni, w układzie:
– CCDP – 1d. – 75 mg/m2;
– BLEO – 1d. – 15 mg;
– IFO – 1-5d. – 1 g/m2 + Mesna – 1-5d. – 200 mg/m2.
∙ grupa obejmująca 4 pacjentki, u których zastosowano schemat chemioterapeutyczny PI – Cysplatyna, Ifosfamid.
Leczenie było prowadzone w formie ogólnoustrojowej, w układzie:
CCDP – 1d. – 75 mg/m2;
IFO – 1d. – 4 g/m2 + Mesna – 1-2d. – 1 g/m2.
Po podaniu 6 kursów chemioterapii opartej na cisplatynie uzyskano następujące efekty terapeutyczne:
CR – 2 przypadki (11,1 proc.)
PR – 3 przypadki (16,7 proc.)
SD – 4 przypadki (22,2 proc.)
PD – 9 przypadków (50 proc.)
Z danych przedstawionych w tabeli 4. wynika, iż najwyższy odsetek pozytywnej odpowiedzi na leczenie, rozumianej poprzez całkowitą remisję, uzyskano w grupie poddanej schematowi leczniczemu BIP (Bleomycyna, Cisplatyna, Ifosfamid). Natomiast najczęściej, bo aż w 60 proc. dochodziło do progresji choroby nowotworowej w przypadku terapii MIC (Mitomycyna C, Ifosfamid, Cysplatyna). Zbyt mała liczebność grupy leczonych nie pozwala wyciągnąć jednakże istotnych statystycznie podsumowań.
Jednakże wydaje się, że:
∙ Skuteczność chemioterapii w nieoperacyjnych postaciach raka szyjki macicy jest niewielka. Jedynie w przypadku leczenia przerzutów odległych, a więc w IV stopniu zaawansowania klinicznego doprowadza do pewnej stabilizacji choroby.
∙ Z różnych schematów cytostatycznych opartych na ifosfamidzie najbardziej godnym polecenia jest połączenie platyny z bleomycyną i ifosfamidem, czyli schemat BIP.
PIŚMIENNICTWO
1. Araujo C. E., De Marco M., Saporiti M.: 1. Congreso Iberoamericano de Oncologia. Madrid Nov. 3-6, 1985. Oncologia Iberoamericana 1987, 782-88.
2. Blackledge G. i wsp.: J. Cancer Res. Clin. Oncol. 111 (Supl.) 1986, S32.
3. Bolis G. i wsp.: Ann. Oncol. 1992, 3 (Suppl. 5), 106.
4. Cervellino J. C. i wsp.: Proc. ECCO-5, London 1989, Abstr. P-1078.
5. De Jonge E. T., Falkson G. i wsp.: Int. J. Gynecol. Cancer 1997, 7, 158-62.
6. Hannigan E. V. i wsp.: Proc. ASCO 1989, Abstr. 617.
7. Kumar L. i wsp.: Gynecol. Oncol. 1994, 54, 307-15.
8. Lara P. i wsp.: Proc. ECCO-5 London, 1989, Abstr. P-1125.
9. Maranz A., Litovska S. i wsp.: Proc. Am. Soc. Clin. Oncol.: 1991, 10, 189.
10. Meanwell C. A., Kelly K. A., Blackledge G.: Lancet II (1986), 406.
11. Moisa C. i wsp.: Proc. Am. Soc. Clin. Oncol. 1996, 15, 278.
12. Rabinovich M. i wsp: Proc. Am. Soc. Clin. Oncol. 1993, 12, 262.
13. Tobias J., Byxton E. J. i wsp.: Cancer Chemother. Pharmacol. 1990, 26 (Suppl. 1), 59-61.
ADRES DO KORESPONDENCJI
lek. med. Anna Obrębowska
Klinika Ginekologii Operacyjnej
Katedry Ginekologii i Położnictwa AM w Poznaniu
ul. Polna 33
60-533 Poznań
