Choroby na życzenie
Autor: Małgosia Michalak
Data: 14.05.2014
Źródło: MK
O chorobach wątroby oraz sposobach ich leczenia, a także o ich przyczynach mówi prof. Tomasz Mach z Oddziału Klinicznego Klinik Gastroenterologii i Hepatologii Collegium Medicum w Krakowie.
Jakie są najczęściej występujące choroby wątroby?
- Zachorowalność na nie narasta, co wiąże się z narażeniem na liczne czynniki środowiskowe, toksyczne, zakaźne i inne. Jedną z najczęstszych chorób jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby związana z epidemią nadwagi i otyłości. Choruje na nią od 20 do 30 proc. społeczeństwa krajów uprzemysłowionych, szczególnie w USA oraz w Europie. Choroba wynika z insulinooporności i zaburzeń genetycznych intensywnie ostatnio badanych, występuje w przebiegu zespołu metabolicznego. Przez zespół metaboliczny rozumiemy takie schorzenia, jak nadwaga , otyłość, cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej i nadciśnienie tętnicze. Zespół metaboliczny zwiększa ryzyko miażdżycy i z nim wiąże się niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby.
Czy łatwo ją rozpoznać?
- Rozpoznanie opiera się na potwierdzeniu nadwagi, czy otyłości, szczególnie groźna jest otyłość brzuszna, ponadto na podstawie nieprawidłowego wyniku badania USG. Pacjent z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby ma także często nieznacznie podwyższone próby wątrobowe. W sytuacjach wątpliwych przeprowadzana jest biopsja wątroby. Objawów w zasadzie nie ma, niekiedy dyskomfort w rejonie wątroby, i to także jest groźne, bo nieleczona choroba stłuszczeniowa może prowadzić do zapalenia wątroby określanego NASH, do włóknienia, które w 20, 30 proc. prowadzi do marskości wątroby. O ile chorobę zapalną czy włóknienie można zahamować głównie poprzez zwiększenie aktywności fizycznej i zmniejszenie kaloryczności diety, o tyle marskości nie odwrócimy i jedynym ratunkiem może być jej przeszczepienie.
Leczenie jest trudne?
- Tak, bo przyczyna choroby nie jest do końca poznana. Celem terapii jest zmniejszenie insulinooporności, leczenie nadciśnienia, zaburzeń lipidowych i otyłości. Pacjent ze znaczną otyłością może mieć wskazania do operacji bariatrycznej.
Jakie są jeszcze choroby wątroby?
- Duża grupa chorób spowodowana jest przez przewlekłe nadużywanie alkoholu. Obraz niealkoholowego i alkoholowego stłuszczenia wątroby jest podobny. Charakterystyczne jest zwiększenie enzymów wątrobowych, zwłaszcza GGTP, niedokrwistość megalocytarna, w badaniu USG podwyższenie echa wątroby typowe dla stłuszczenia.
W jakiej dawce alkohol może być groźny?
- Tolerancja alkoholu jest zmienna. Do choroby może prowadzić picie codzienne ponad 50-60 g alkoholu, u kobiety o połowę mniej. W leczeniu zalecana jest całkowita abstynencja. Jeśli choroba stłuszczeniowa przechodzi w zapalenie wątroby, pogarsza się stan chorego i konieczna staje się hospitalizacja. Czasem choroba ma ciężki przebieg, łącznie z żółtaczką, wodobrzuszem i zaburzeniami świadomości.
Czy zawsze istnieje ryzyko marskości wątroby?
- Nie zawsze, ale jest to bardzo prawdopodobne, gdyż do jej rozwoju prowadzą wszystkie przewlekłe i nieleczone choroby wątroby. Marskość polega na tym, że w miejsce prawidłowej struktury wątroby dochodzi do ubytku masy komórek wątrobowych, przebudowy guzkowej (fragmenty tkanki wątroby otaczane są tkanką włóknistą). Tego typu zmiany doprowadzają do zaburzeń w krążeniu wrotnym i rozwija się nadciśnienie wrotne, którego powikłaniem jest wodobrzusze, powiększenie śledziony. Dochodzi do zaburzeń krzepnięcia z skłonnościami do krwawień, encefalopatii z zaburzeniami świadomości, zwiększonej skłonności do zakażeń. Krew w nadciśnieniu wrotnym szuka także ujścia poprzez udrożnienie innych żył. Dlatego powstają żylaki przełyku i żylaki dna żołądka, rzadziej w innych miejscach, co wymaga pilnej pomocy lekarskiej i farmakologicznej. Krwotok z żylaków przełyku nierzadko jest przyczyną zgonu tych chorych.
Jakie są inne powikłania tych chorób?
- Poważnym powikłaniem marskości jest encefalopatia wątrobowa wywołana zaburzeniami w detoksykacji wielu obecnych w jelitach substancji, w tym amoniaku, które dostają się do krążenia wrotnego i z ominięciem chorej wątroby do dużego krążenia, powodując uszkodzenie kory mózgowej. Encefalopatia może mieć różne zaawansowanie określane w 5 stopniach, od najłagodniejszej, kiedy pacjent nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia, do śpiączki wątrobowej, kiedy chory jest bez kontaktu. Chory z encefalopatią niewielkiego stopnia może nie wiedzieć o swojej chorobie, co stwarza dodatkowe zagrożenie, bo np. nie powinien prowadzić samochodu, gdyż jego reakcje są spowolnione.
Co jeszcze powoduje choroby wątroby?
- Wirusy, w tym HBV oraz HCV, następnie choroby autoimmunologiczne, niektóre leki, wrodzone choroby metaboliczne, jak hemochromatoza, choroba Wilsona i inne. Na świecie na przewlekłe zapalenia wątroby wywołane HBV choruje 300 mln osób, a na spowodowane HCV - około 170 mln. W Polsce odpowiednio 500 tys. i 700 tys. osób. Początkowo choroby te nie dają żadnych objawów, rzadko też może wystąpić żółtaczka. Nierozpoznane i nieleczone prowadzą jednak do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Do zakażeń dochodzi przez uszkodzoną skórę i błonę śluzową. Szczególnie zakażenia HCV były częste po przetoczeniach krwi przed 1992 r., ponieważ dopiero wtedy wprowadzono testy wykrywające wirusa u krwiodawców. Leczenie farmakologiczne przewlekłych zakażeń HBV i HCV jest wielomiesięczne i podlega ściśle ustalonym procedurom. Szczepienia ochronne przeciw zakażeniu HBV zapewne zmniejszą częstość zapaleń wątroby i ich następstw, natomiast nie wynaleziono jeszcze szczepionki przeciw HCV, dlatego należy liczyć się z narastaniem zachorowań.
Rozmawiała Marta Koblańska
- Zachorowalność na nie narasta, co wiąże się z narażeniem na liczne czynniki środowiskowe, toksyczne, zakaźne i inne. Jedną z najczęstszych chorób jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby związana z epidemią nadwagi i otyłości. Choruje na nią od 20 do 30 proc. społeczeństwa krajów uprzemysłowionych, szczególnie w USA oraz w Europie. Choroba wynika z insulinooporności i zaburzeń genetycznych intensywnie ostatnio badanych, występuje w przebiegu zespołu metabolicznego. Przez zespół metaboliczny rozumiemy takie schorzenia, jak nadwaga , otyłość, cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej i nadciśnienie tętnicze. Zespół metaboliczny zwiększa ryzyko miażdżycy i z nim wiąże się niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby.
Czy łatwo ją rozpoznać?
- Rozpoznanie opiera się na potwierdzeniu nadwagi, czy otyłości, szczególnie groźna jest otyłość brzuszna, ponadto na podstawie nieprawidłowego wyniku badania USG. Pacjent z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby ma także często nieznacznie podwyższone próby wątrobowe. W sytuacjach wątpliwych przeprowadzana jest biopsja wątroby. Objawów w zasadzie nie ma, niekiedy dyskomfort w rejonie wątroby, i to także jest groźne, bo nieleczona choroba stłuszczeniowa może prowadzić do zapalenia wątroby określanego NASH, do włóknienia, które w 20, 30 proc. prowadzi do marskości wątroby. O ile chorobę zapalną czy włóknienie można zahamować głównie poprzez zwiększenie aktywności fizycznej i zmniejszenie kaloryczności diety, o tyle marskości nie odwrócimy i jedynym ratunkiem może być jej przeszczepienie.
Leczenie jest trudne?
- Tak, bo przyczyna choroby nie jest do końca poznana. Celem terapii jest zmniejszenie insulinooporności, leczenie nadciśnienia, zaburzeń lipidowych i otyłości. Pacjent ze znaczną otyłością może mieć wskazania do operacji bariatrycznej.
Jakie są jeszcze choroby wątroby?
- Duża grupa chorób spowodowana jest przez przewlekłe nadużywanie alkoholu. Obraz niealkoholowego i alkoholowego stłuszczenia wątroby jest podobny. Charakterystyczne jest zwiększenie enzymów wątrobowych, zwłaszcza GGTP, niedokrwistość megalocytarna, w badaniu USG podwyższenie echa wątroby typowe dla stłuszczenia.
W jakiej dawce alkohol może być groźny?
- Tolerancja alkoholu jest zmienna. Do choroby może prowadzić picie codzienne ponad 50-60 g alkoholu, u kobiety o połowę mniej. W leczeniu zalecana jest całkowita abstynencja. Jeśli choroba stłuszczeniowa przechodzi w zapalenie wątroby, pogarsza się stan chorego i konieczna staje się hospitalizacja. Czasem choroba ma ciężki przebieg, łącznie z żółtaczką, wodobrzuszem i zaburzeniami świadomości.
Czy zawsze istnieje ryzyko marskości wątroby?
- Nie zawsze, ale jest to bardzo prawdopodobne, gdyż do jej rozwoju prowadzą wszystkie przewlekłe i nieleczone choroby wątroby. Marskość polega na tym, że w miejsce prawidłowej struktury wątroby dochodzi do ubytku masy komórek wątrobowych, przebudowy guzkowej (fragmenty tkanki wątroby otaczane są tkanką włóknistą). Tego typu zmiany doprowadzają do zaburzeń w krążeniu wrotnym i rozwija się nadciśnienie wrotne, którego powikłaniem jest wodobrzusze, powiększenie śledziony. Dochodzi do zaburzeń krzepnięcia z skłonnościami do krwawień, encefalopatii z zaburzeniami świadomości, zwiększonej skłonności do zakażeń. Krew w nadciśnieniu wrotnym szuka także ujścia poprzez udrożnienie innych żył. Dlatego powstają żylaki przełyku i żylaki dna żołądka, rzadziej w innych miejscach, co wymaga pilnej pomocy lekarskiej i farmakologicznej. Krwotok z żylaków przełyku nierzadko jest przyczyną zgonu tych chorych.
Jakie są inne powikłania tych chorób?
- Poważnym powikłaniem marskości jest encefalopatia wątrobowa wywołana zaburzeniami w detoksykacji wielu obecnych w jelitach substancji, w tym amoniaku, które dostają się do krążenia wrotnego i z ominięciem chorej wątroby do dużego krążenia, powodując uszkodzenie kory mózgowej. Encefalopatia może mieć różne zaawansowanie określane w 5 stopniach, od najłagodniejszej, kiedy pacjent nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia, do śpiączki wątrobowej, kiedy chory jest bez kontaktu. Chory z encefalopatią niewielkiego stopnia może nie wiedzieć o swojej chorobie, co stwarza dodatkowe zagrożenie, bo np. nie powinien prowadzić samochodu, gdyż jego reakcje są spowolnione.
Co jeszcze powoduje choroby wątroby?
- Wirusy, w tym HBV oraz HCV, następnie choroby autoimmunologiczne, niektóre leki, wrodzone choroby metaboliczne, jak hemochromatoza, choroba Wilsona i inne. Na świecie na przewlekłe zapalenia wątroby wywołane HBV choruje 300 mln osób, a na spowodowane HCV - około 170 mln. W Polsce odpowiednio 500 tys. i 700 tys. osób. Początkowo choroby te nie dają żadnych objawów, rzadko też może wystąpić żółtaczka. Nierozpoznane i nieleczone prowadzą jednak do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Do zakażeń dochodzi przez uszkodzoną skórę i błonę śluzową. Szczególnie zakażenia HCV były częste po przetoczeniach krwi przed 1992 r., ponieważ dopiero wtedy wprowadzono testy wykrywające wirusa u krwiodawców. Leczenie farmakologiczne przewlekłych zakażeń HBV i HCV jest wielomiesięczne i podlega ściśle ustalonym procedurom. Szczepienia ochronne przeciw zakażeniu HBV zapewne zmniejszą częstość zapaleń wątroby i ich następstw, natomiast nie wynaleziono jeszcze szczepionki przeciw HCV, dlatego należy liczyć się z narastaniem zachorowań.
Rozmawiała Marta Koblańska
Przegląd Gastroenterologiczny
