Collaboration in a psychological and psychiatric team in the diagnosis of ADHD in adults – a practitioners’ perspective

Wstęp

W publikacji przedstawiono uzasadnienie dla przyjęcia interdyscyplinarnego modelu diagnostycznego ADHD, opartego na współpracy między psychologiem a psychiatrą. Praca ma na celu zaprezentowanie kluczowych aspektów procesu diagnostycznego ADHD, w tym struktury diagnozy psychologicznej, oraz określenie niezbędnych elementów opinii psychologicznej, które wspierają precyzyjną ocenę kliniczną.
W kolejnych częściach artykułu opisano szczegółowy przebieg konsultacji psychiatrycznej oraz wskazano elementy, które powinny być uwzględnione w dokumentacji medycznej pacjenta, aby zapewnić kompleksowość i spójność procesu diagnostycznego. Omówiono również wyzwania napotykane na różnych etapach diagnostyki ADHD, analizując ich wpływ na efektywność i dokładność diagnozy. Celem publikacji jest nie tylko zidentyfikowanie optymalnych praktyk w diagnostyce ADHD, lecz także zwrócenie uwagi na potencjalne trudności, które mogą wpływać na jej rzetelność i skuteczność.
Jednym z wyzwań systemowych opieki zdrowotnej w Polsce jest ograniczona liczba psychiatrów zajmujących się diagnostyką i leczeniem ADHD u dorosłych. W tej sytuacji pacjenci często wzajemnie polecają sobie lekarzy, tworząc listy specjalistów „znających się na ADHD”, które są rozpowszechniane na przykład w grupach na Facebooku. W efekcie nieliczni specjaliści w krótkim czasie przyjmują wielu nowych pacjentów, którzy podejrzewają u siebie ADHD, chcą przejść proces diagnostyczny i rozważyć z lekarzem włączenie celowanej farmakoterapii.

Perspektywa psychiatry

Psychiatrzy mogą w pełni samodzielnie przeprowadzać proces diagnozowania ADHD u osób dorosłych, opierając się m.in. na badaniu ogólnopsychiatrycznym oraz ustrukturyzowanym wywiadzie DIVA-5 [1]. Wiążę się to jednak z szeregiem wyzwań, które mogą wpływać na efektywność i rzetelność diagnozy. Część trudności wynika z charakterystyki pacjentów z ADHD, w tym ich specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych [2], inne mają podłoże organizacyjne. Częstym problemem jest duża liczba osób zgłaszających się z podejrzeniem ADHD – czasami nawet kilku pacjentów dziennie. Tymczasem diagnostyka ADHD jest czasochłonna, wymaga kilku wizyt diagnostycznych. W tej sytuacji efektywna organizacja procesu diagnostycznego staje się kluczowa.
Do szczególnych problemów, jakie często napotykają psychiatrzy, należą:
• brak ciągłości w dokumentacji – jeśli lekarz pracuje w kilku poradniach, pacjenci czasem umawiają się na pierwszą wizytę w jednej placówce, a na kolejną omyłkowo w innej, zwłaszcza w przypadku konsultacji online; psychiatra nie ma wtedy dostępu do dokumentacji z wcześniejszych wizyt, co znacząco zakłóca przebieg diagnostyki;
• błędnie określony rodzaj wizyty – mimo zalecenia, aby kolejna wizyta była również dłuższą wizytą diagnostyczną, pacjenci czasem umawiają się na krótsze wizyty kontrolne (20 minut), co powoduje frustrację, zwiększa koszty oraz wydłuża czas całego procesu, gdyż pacjenci muszą czekać na kolejny termin spotkania;
• znaczny odstęp czasowy między wizytami diagnostycznymi – w praktyce zdarza się, że odstęp czasowy między wizytami diagnostycznymi jest długi, czasem sięga nawet kilku miesięcy, co wynika z różnych barier, takich jak trudności finansowe pacjentów czy ograniczenia związane z organizacją wizyt (w tym czasie lekarz może przyjąć kilkuset innych pacjentów); takie opóźnienia mogą negatywnie wpływać na ciągłość procesu diagnostycznego, zwiększając ryzyko przeoczenia istotnych aspektów obrazu klinicznego pacjenta;
• koszty i presja pacjenta – diagnostyka ADHD, obejmująca kilka spotkań diagnostycznych, jest kosztowna (zazwyczaj 900–2500 zł na rynku prywatnym), pacjenci niekiedy próbują wywierać presję, aby jak najszybciej zakończyć proces diagnostyczny z powodu ograniczeń finansowych.
Problemy te znacząco zmniejszają efektywność procesu diagnostycznego, dlatego konieczne jest wprowadzenie bardziej zorganizowanych procedur. Aby zoptymalizować ten proces, wielu specjalistów decyduje się na współpracę z psychologami, którzy wykonują badania diagnostyczne. W takich przypadkach lekarz przejmuje ocenę medyczną po wstępnej diagnozie psychologicznej, koncentrując się na ostatecznej ocenie klinicznej i ustaleniu leczenia farmakologicznego.
Ocena kliniczna jest ułatwiona, gdy pacjent po­­trafi jasno i precyzyjnie odpowiedzieć na pytania podczas pierwszej wizyty, a obraz kliniczny wskazuje jednoznacznie na ADHD. W takich przypadkach proces diagnostyczny można skrócić do 1–2 spotkań z lekarzem psychiatrą, po których pacjent otrzymuje pełną diagnozę oraz zalecenia.

Perspektywa psychologa

Przeprowadzenie diagnozy psychologicznej ADHD jest procesem wieloetapowym i opiera się na szczegółowej analizie objawów pacjenta. Poniżej opisano kluczowe etapy.

Etap I. Rozmowa wstępna z pacjentem

Pierwszym krokiem jest rozmowa wstępna, podczas której ustala się termin wizyty i przekazuje informacje na temat całego procesu diagnostycznego. Na tym etapie pacjentowi przesyłane są testy przesiewowe do samodzielnego wypełnienia.
Wykorzystywane są następujące testy przesiewowe:
• PHQ (Patient Health Questionnaire) – narzędzie przesiewowe zawierające pytania związane ze zdrowiem somatycznym oraz zdrowiem psychicznym, a w szczególności skalę PHQ-9 (Patient Health Questionnaire-9) stosowaną do oceny nasilenia objawów depresyjnych [3], która pozwala na wczesne wykrycie depresji [4], często współwystępującej z ADHD;
• GAD-7 (Generalized Anxiety Disorder-7) – narzędzie do oceny objawów zaburzenia lękowego uogólnionego; lęk często występuje u pacjentów z ADHD, dlatego jego identyfikacja jest istotna dla właściwej diagnostyki różnicowej [5];
• SES (Self-Esteem Scale) – ta skala określa poziom samooceny pacjenta; niskie poczucie własnej wartości może być związane z przewlekłymi trudnościami w funkcjonowaniu, jakie często towarzyszą ADHD [6].
Analiza testów przesiewowych pomaga zidentyfikować ewentualne współwystępujące zaburzenia i ukierunkować dalszy proces diagnostyczny. Przy interpretacji wyników testów przesiewowych trzeba pamiętać o uwzględnieniu ich potencjalnego obciążenia objawami ADHD.

Etap II. Wizyta diagnostyczna

Następnie przeprowadzana jest właściwa wizyta diagnostyczna, która obejmuje szczegółowy wywiad psychologiczny oraz ustrukturyzowany wywiad w kierunku ADHD, oparty na scenariuszu wywiadu DIVA-5. DIVA-5 jest narzędziem diagnostycznym stworzonym na podstawie kryteriów DSM-5 [7], które umożliwia ocenę objawów ADHD zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości [1]. Ten etap może zająć 3–6 godzin w zależności od złożoności przypadku.
Celem wstępnego wywiadu jest zebranie podstawowych informacji o pacjencie, doprecyzowanie odpowiedzi z testów przesiewowych, sformułowanie wstępnych hipotez diagnostycznych z uwzględnieniem współwystępowania innych zaburzeń. Dostarcza on ogólnych informacji o życiu pacjenta, które stanowią bazę do dalszej diagnozy, w tym przeprowadzenia wywiadu opartego na DIVA-5.
Tematy poruszane podczas wstępnego wywiadu:
• cel wizyty i spontanicznie zgłaszane trudności,
• objawy sugerujące występowanie ADHD,
• kto i na jakiej podstawie zasugerował pacjentowi podejrzenie ADHD,
• postrzeganie pacjenta przez otoczenie, w tym przez bliskie osoby,
• aktualna sytuacja życiowa i zawodowa,
• historia edukacji szkolnej i dalszej edukacji,
• historia zatrudnienia,
• historia relacji romantycznych i rodzinnych,
• status socjoekonomiczny, obecny i w dzieciństwie,
• traumatyczne doświadczenia, zwłaszcza z okresu dzieciństwa,
• zdrowie somatyczne, w tym choroby przewlekłe, zabiegi, operacje i urazy głowy,
• sposób żywienia i dieta,
• zdrowie psychiczne – wcześniejsze diagnozy i leczenie (w tym diagnozy z poradni psychologiczno-pedagogicznych, np. w kierunku ADHD),
• używanie substancji psychoaktywnych i ewentualne uzależnienia.

Etap III. Wywiad z osobą bliską (opcjonalnie)

W ok. 10% przypadków, gdy nie ma pewności co do spełnienia kryteriów rozpoznania ADHD, przeprowadzany jest wywiad z osobą bliską pacjentowi z okresu dzieciństwa i/lub dorosłości. Wywiad ten trwa zazwyczaj 30–60 minut i odbywa się bez obecności pacjenta, aby osoba bliska mogła swobodnie mówić o trudnych aspektach życia pacjenta.

Etap IV. Analiza i przygotowanie opinii psychologicznej

Na tym etapie analizowane są wszystkie zebrane informacje, po czym sporządzana jest opinia psychologiczna, która podsumowuje wyniki procesu diagnostycznego. Ważna jest analiza całości zebranych danych, a nie np. wyłącznie odpowiedzi na konkretne pytanie w DIVA-5 przy analizie danego kryterium z DSM-5. Niejednokrotnie pacjenci opowiadają o jakimś kryterium i podają wiele przykładów, gdy udzielają odpowiedzi na inne, często niezwiązane pytania.

Etap V. Omówienie wyników z pacjentem

Podczas spotkania trwającego 30–60 minut omawiane są wyniki procesu diagnostycznego. Pacjent ma możliwość zadawania pytań. Przedstawiane są także zalecenia wynikające z diagnozy, takie jak strategie, które warto byłoby wdrożyć, obszary do pracy psychoterapeutycznej, potrzeba dodatkowej diagnostyki itp.
Pacjent ma prawo autoryzować diagnozę, a w niektórych przypadkach (ok. 2–3% procesów) może zgłosić prośbę o drobne korekty w opinii, np. dotyczące treści, które mogłyby być widziane przez pracodawcę lub bliską osobę (jeśli chce im pokazać opinię diagnostyczną). Takie prośby są uwzględniane, o ile nie zmieniają merytorycznego wydźwięku diagnozy.

Opinia psychologiczna w procesie diagnostyki ADHD u dorosłych

Opinia psychologiczna dotycząca objawów ADHD jest kluczowym efektem procesu diagnostyki psychologicznej. Głównym jej celem jest ułatwienie lekarzowi psychiatrze postawienia diagnozy nozologicznej, ale równie ważne jest, aby była zrozumiała dla pacjenta. W niektórych przypadkach pacjent może chcieć lub musieć przedstawić opinię innym osobom, np. na uczelni. Dlatego należy unikać sformułowań, które mogłyby pacjenta ośmieszyć lub sprawić mu problemy.
Głównym celem opinii psychologicznej jest przedstawienie psychiatrom pełnych i precyzyjnych informacji, które ułatwią postawienie diagnozy. Opinia powinna zawierać:
• dane identyfikacyjne pacjenta – imię, nazwisko, data urodzenia, wiek;
• opis przebiegu diagnozy – jakie narzędzia zostały użyte, skąd pozyskano informacje (jeśli wyłącznie od pacjenta, należy to zaznaczyć), czy psycholog miał dostęp do dokumentacji (np. opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych, wcześniejsze badania, wypisy ze szpitali);
• wynik diagnozy – czy pacjent spełnia kryteria ADHD, a jeśli tak, to należy podać informacje o:
– prezentacji klinicznej,
– stopniu nasilenia objawów;
• spełnione kryteria diagnostyczne:
– które kryteria z sekcji A (wg DIVA-5, co odpowiada kryteriom A1 wg DSM-5) były spełnione w dorosłości, a które w dzieciństwie, przed 12. rokiem życia (kryterium B wg DSM-5),
– które kryteria z sekcji H/I (wg DIVA-5, co odpowiada kryteriom A2 wg DSM-5) były spełnione w dorosłości, a które w dzieciństwie,
– w jakich kontekstach życiowych występowały objawy ADHD zarówno obecnie, jak i w dzieciństwie (kryterium C wg DSM-5),
– jak objawy ADHD wpływają na jakość życia pacjenta (kryterium D wg DSM-5),
– czy prezentowane objawy nie mogą być lepiej wyjaśnione przez występowanie innego zaburzenia/innych zaburzeń, np. zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia dysocjacyjne, zaburzenia osobowości, zatrucie substancją lub odstawienie substancji [8] (kryterium E wg DSM-5);
• zaburzenia współwystępujące – informacja o współchorobowości (np. depresja, zaburzenia ze spektrum autyzmu) lub konieczności pogłębienia diagnozy w tym kierunku;
• ewentualne wątpliwości diagnostyczne – jeśli istnieją wątpliwości, należy je opisać (np. pacjent nie pamięta szczegółów z dzieciństwa, nie ma możliwości rozmowy z osobą bliską z tamtego okresu) oraz wyjaśnić, jak te czynniki wpływają na ostateczne rozpoznanie;
• wpływ innych czynników na objawy ADHD – w przypadku obecności czynników, które mogą/mogły istotnie wpływać na objawy ADHD, ich nasilenie lub prezentację kliniczną, ważne jest wyjaś­nienie, czy i w jaki sposób psycholog uwzględnił je w procesie diagnostycznym (np. u pacjenta z depresją – czy potwierdził obecność objawów ADHD również przed wystąpieniem epizodu depresyjnego);
• strategie radzenia sobie i maskowanie objawów – opis, jakie pacjent stosuje strategie radzenia sobie z objawami ADHD oraz w jakim stopniu objawy mogą być maskowane; wpływ środowiska – jak zewnętrzna struktura i socjalizacja mogą wpływać na prezentację objawów ADHD;
• występowanie objawów – opis symptomów w codziennym funkcjonowaniu pacjenta, najlepiej poparty przykładami lub cytatami, które obrazują obecność danego objawu.
Opinia psychologiczna, aby była pomocna dla lekarza, powinna być zwięzła, spójna oraz odnosić się do wszystkich kluczowych kryteriów diagnostycznych. Należy unikać zbytniej szczegółowości i zbędnych informacji, aby utrzymać przejrzystość i czytelność.

Problemy związane z opiniami psychologicznymi w diagnostyce ADHD – perspektywa lekarza i psychologa

Do gabinetu psychiatry czasem zgłaszają się pacjenci, którzy przedstawiają opinie sporządzone przez psychologów, których lekarz nie zna i z którymi nie ma wypracowanej współpracy. Niestety, wiele z tych dokumentów nie zawiera kluczowych informacji, co sprawia, że lekarz nie może ich honorować. Całkowitą odpowiedzialność za postawienie diagnozy ponosi lekarz. Aby mógł oprzeć się na opinii psychologa, musi ona być rzetelna, klarowna i spójnie wyjaśniać, dlaczego pacjent spełnia kryteria rozpoznania ADHD lub ich nie spełnia.
W zespole zauważono kilka powtarzających się problemów w opiniach psychologicznych:
• brak informacji o dotychczasowym leczeniu psychiatrycznym – uniemożliwia to ocenę, czy psycholog dokładnie zebrał wywiad, uwzględniając współchorobowość i diagnostykę różnicową;
• brak informacji o innych objawach – przykładowo, pacjentka która miała kilka epizodów psychotycznych (objawy te były obecne w trakcie spotkania z psychiatrą), zgłosiła się z opinią potwierdzającą ADHD, ale informacja o psychozie nie została zawarta w dokumencie (pacjentka podaje, że w czasie badania przez psychologa doświadczała objawów psychotycznych); budzi to wątpliwości co do rzetelności przeprowadzonego procesu diagnostycznego;
• traktowanie scenariusza wywiadu DIVA jako testu samoopisowego – niektórzy psychologowie postrzegają DIVA jako test/kwestionariusz samoopisowy do samodzielnego wypełnienia przez pacjenta, a nie jako scenariusz wywiadu ustrukturyzowanego dla profesjonalisty z zakresu zdrowia psychicznego;
• wydruk z wywiadem DIVA z zaznaczonymi okienkami i pieczątką psychologa nieznanego psychiatrze – zdarza się, że jest on wydawany pacjentom zamiast pełnej opinii (inna jest sytuacja, gdy taka forma została ustalona w ramach stałej współpracy między psychologiem a psychiatrą);
• krótkie zaświadczenia – zamiast opinii pacjent okazuje jedynie dwuzdaniowe zaświadczenie informujące o rozpoznaniu ADHD, z adnotacją „zaświadczenie wydaje się na prośbę pacjenta w celu włączenia farmakoterapii”;
lakoniczne raporty diagnostyczne – zamiast pełnych opinii pacjenci często otrzymują lakoniczne raporty przeznaczone do wewnętrznej komunikacji między pracownikami jednej placówki – gdy zgłaszają się z takim dokumentem do lekarza z innej placówki, który nie zna psychologa przeprowadzającego badanie, ocena rzetelności raportu staje się niemożliwa;
• ustne zapewnienie zamiast opinii – niektórzy psychologowie ograniczają się do ustnego poinformowania pacjenta o rozpoznaniu ADHD, sugerując, by sam przekazał tę informację lekarzowi prowadzącemu; na prośbę pacjenta wystawiają następnie zaświadczenie lub opinię, często za dodatkową opłatą, o której pacjent nie był wcześniej poinformowany;
• brak klarownych odniesień do kryteriów diagnostycznych – niektóre opinie nie precyzują, które kryteria ADHD pacjent spełnia w wieku dorosłym, a które spełniał przed 12. rokiem życia, brakuje również analizy, czy objawy (takie jak zaburzenia koncentracji, impulsywność i nadaktywność) mogą być lepiej wyjaśnione innymi diagnozami, oraz wskazania, w jakich kontekstach życiowych objawy te powodują problemy funkcjonalne;
• brak jasnych wniosków z procesu diagnostycznego – opinie czasem zawierają informacje: „pacjent może spełniać kryteria ADHD, ale trudności te mogą wynikać z innych zaburzeń, do decyzji psychiatry” lub „jeśli psychiatra wykluczy ChAD, to znaczy, że pacjent ma ADHD”; jednocześnie brakuje jasnej informacji, z czego wynikają wątpliwości diagnosty;
• zalecenie „testu lekiem” – niektóre opinie zalecają weryfikację diagnozy ADHD poprzez „test lekiem”, czyli ocenę reakcji na psychostymulanty, takie jak metylofenidat, co jest niezgodne z zasadami diagnostyki;
• nieuzasadnione badania neuropsychologiczne – nieuzasadnione badania neuropsychologiczne, takie jak MOXO czy inne testy neuropoznawcze, są często wykonywane bez wyraźnych wskazań i bez interpretacji w odniesieniu do kryteriów diagnostycznych ADHD, co pozostawia pytania o ich cel i wartość diagnostyczną;
• rozwlekły styl – opinie często zawierają obszerne transkrypcje wypowiedzi pacjenta, pozbawione konceptualizacji przez diagnostę i odniesienia do kryteriów diagnostycznych ADHD;
• brak omówienia opinii – część diagnostów informuje, że opinia zostanie omówiona z lekarzem, zamiast samemu przekazać opinię.
Zdarza się, że jedyną informacją na temat opinii, jakiej może udzielić psychiatra pacjentowi, są błędy, które zostały w niej popełnione.
Pacjenci niekiedy zakładają, że każda opinia psychologiczna (niezależnie od jej jakości) stanowi automatyczną podstawę do wdrożenia leczenia farmakologicznego przez psychiatrę. Panuje przekonanie, że opinia psychologa jest wystarczającym uzasadnieniem dla przepisania leków, co może prowadzić do nieporozumień dotyczących zasad diagnostyki i procesu decyzyjnego w leczeniu ADHD. W takich przypadkach można pacjentowi zaproponować jedno z trzech rozwiązań:
• skontaktowanie się z diagnostą w celu uzupełnienia opinii o brakujące informacje,
• zapisanie się do psychiatry, który współpracuje z psychologiem pacjenta,
• przeprowadzenie nowego badania u psychologa, z którym współpracuje psychiatra.

Przygotowanie do wizyty lekarskiej – zalecenia dla pacjentów

Dla sprawniejszego przebiegu procesu diagnostycznego pacjenci z podejrzeniem ADHD powinni otrzymywać szczegółowe instrukcje dotyczące przygotowania się do wizyty. Przykładowe elementy przygotowania pacjenta do wizyty:
• upoważnienie lekarza do wglądu w IKP – najlepiej, aby pacjent upoważnił lekarza bezterminowo przed wizytą – przebieg konsultacji jest wtedy znacznie sprawniejszy, wskazówki dotyczące procedury są dostępne na stronie: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nowe-zasady-dla-recept-na-psychotropy;
• sprawdzenie dostępności leków – z uwagi na okresowe trudności z dostępnością leków w aptekach warto umawiać wizyty lekarskie w czasie, gdy leki, np. metylofenidat (Medikinet, Medikinet CR, Symkinet MR, Concerta, Atenza, Concentia), są łatwo dostępne na rynku; recepty na leki RPW są ważne przez 30 dni; dostępność leków można monitorować na stronach internetowych: ktomalek.pl, gdziepolek.pl. Takie działania eliminują późniejsze prośby pacjentów o ponowne wystawianie recept, ponieważ nie zdążyli wykupić leku w ciągu miesiąca. Metylofenidat jest lekiem pierwszego rzutu w leczeniu ADHD u dorosłych, o ile nie występują przeciwwskazania do jego stosowania. W sytuacjach, gdy metylofenidat jest nieskuteczny lub przeciwwskazany, stosowane są także inne leki, takie jak atomoksetyna czy bupropion. W przyszłości możliwe będzie także korzystanie z lisdeks­amfetaminy, która niedługo pojawi się na rynku w Polsce;
• spotkanie w formie online – aby zapewnić skuteczną i bezpieczną konsultację online, należy zadbać o kilka aspektów:
– weryfikacja tożsamości – przed rozpoczęciem rozmowy pacjent powinien okazać dowód osobisty lub inny dokument ze zdjęciem do kamery internetowej;
– jakość audio i wideo – ważne jest, aby pacjent podczas konsultacji znajdował się w komfortowym, cichym miejscu z dobrym połączeniem internetowym, kamerą i słuchawkami z mikrofonem;
– użycie komputera – najlepiej, aby wizyta odbyła się za pośrednictwem komputera, co ułatwi otwieranie i przesyłanie dokumentów.

Wizyta u psychiatry

Podczas spotkania lekarz zapoznaje się z opinią psychologa, wynikami badań medycznych oraz przeprowadza badanie ogólnopsychiatryczne. Jeśli pacjent jest dobrze przygotowany do wizyty, to farmakoterapię można włączyć już na pierwszym spotkaniu. Niekiedy należy zacząć od leczenia chorób współistniejących, a po uzyskaniu poprawy podjąć ponowną rozmowę na temat ewentualnej farmakoterapii nakierowanej na objawy ADHD.

Wpis do dokumentacji medycznej

Szablon wpisu do dokumentacji jest przydatny, by lekarz nie zapomniał o czymś istotnym, rozmawiając z pacjentem. Ponadto w razie powikłań leczenia lekarz jest rozliczany z zachowania należytej staranności, którą prokurator ocenia na podstawie dokumentacji.
Schemat wpisu do dokumentacji:
Tożsamość pacjenta zweryfikowana na podstawie okazania dowodu osobistego do kamerki, konsultacja online (wideo + audio)/Tożsamość pacjenta zweryfikowana na etapie recepcji, konsultacja stacjonarna.
Pacjent lat...
Okazał wynik diagnozy w kierunku ADHD – mgr xxx [imię i nazwisko psychologa, który wykonał badanie], wynik dodatni. Skan opinii załączono do dokumentacji pacjenta.
DOTYCHCZASOWE LECZENIE PSYCHIATRYCZNE
Aktualnie pierwsza w życiu wizyta u psychiatry/
W przeszłości leczony psychiatrycznie z powodu…
Leki psychotropowe stosowane w przeszłości…
Leki psychotropowe stosowane aktualnie…
Hospitalizacje psychiatryczne (także oddziały dzienne psychiatryczne, rehabilitacyjne, odwykowe i detoksykacyjne) – neguje.
Nigdy nie korzystał z pomocy psychologa ani psychoterapeuty.
AKTUALNIE DOŚWIADCZANE STRESORY
CHOROBY SOMATYCZNE
Choroby przewlekłe aktualnie i w przeszłości – neguje.
Hospitalizacje somatyczne – neguje.
Stała opieka lekarzy specjalistów – neguje.
Data ostatnich badań laboratoryjnych – xxx, odchylenia w badaniach – brak.
Nigdy nie miał rozpoznanej niewydolności nerek, niewydolności wątroby, zaburzeń endokrynologicznych ani zaburzeń w układzie krążeniowo-oddechowym.
U pacjenta nigdy nie występowała nietolerancja wysiłku fizycznego ani omdlenia związane z wysiłkiem fizycznym. Jego tętno i ciśnienie jest w normie w przygodnych pomiarach. Bez tendencji do tachykardii.
Zaburzenia tikowe – neguje.
Napady padaczkowe – neguje.
ZOMR – neguje.
Uraz głowy z utratą przytomności – neguje.
Leki przyjmowane na stałe – neguje.
Suplementy diety – neguje.
Uczulenia na leki – neguje.
Nie ma orzeczonego stopnia niepełnosprawności/renty aktualnie ani w przeszłości.
UŻYWKI
Neguje nadużywanie SPA. Narkotyków nigdy nie stosował, alkohol okazjonalnie, papierosy neguje.
Leczenie odwykowe – neguje
Leczenie detoksykacyjne – neguje.
Izby wytrzeźwień – neguje.
FUNKCJONOWANIE ZAWODOWE I SPOŁECZNE
Wykształcenie.
Stanowisko pracy.
Sytuacja socjalno-bytowa.
Czas wolny.
AUTOAGRESJA
PS – nigdy nie podejmował.
Nigdy nie podejmował poważnych samookaleczeń.
WYWIAD RODZINNY
Choroby psychiczne, uzależnienia, samobójstwa w rodzinie – neguje.
Poważne choroby somatyczne w rodzinie (zwłaszcza udary, zawały serca, nowotwory): matka – neguje, ojciec – neguje, rodzeństwo – neguje, inne osoby spokrewnione – neguje.
Przed przepisaniem leku przeprowadzono wyjściową ocenę układu krążenia pacjenta, włącznie z pomiarem ciśnienia tętniczego krwi i tętna.
Całościowy wywiad zebrany z pacjentem obejmował informacje o stosowanych jednocześnie produktach leczniczych, wcześniejszych i obecnie współistniejących zaburzeniach lub objawach fizycznych i psychicznych, występujących w rodzinie przypadkach nagłej śmierci z przyczyn kardiologicznych lub niewyjaśnionych (w rodzinie nie było przypadków takich śmierci). Brak przeciwwskazań do włączenia leku.
Przed przepisaniem metylofenidatu sprawdzono IKP pacjenta w celu wykluczenia nadużywania leków.
Jeśli nie uda się uzyskać autoryzacji IKP pacjenta, można zamieścić wpis: Przeprowadzono próbę weryfikacji IKP pacjenta, podjęto dwie próby autoryzacji przez SMS, sprawdzono, czy numer telefonu pacjenta jest poprawny, ale mimo to nie udało się przeprowadzić autoryzacji (pacjent deklaruje, że nie otrzymał z systemu SMS-a z kodem). Lek wypisano na podstawie dokładnego wywiadu na temat wszystkich przyjmowanych przez pacjenta leków. Pacjent został poinformowany, że przed kolejną wizytą powinien upoważnić lekarza do wglądu w IKP, przekazano mu instrukcje oraz numer PWZ.
Ustalono plan postępowania terapeutycznego.
Poinformowano, że nie można samodzielnie modyfikować zaleconej farmakoterapii, ponieważ może to mieć negatywne skutki dla zdrowia i życia.
Każdego lekarza należy informować o włączonych dzisiaj lekach w celu uniknięcia niekorzystnych inter­akcji.
Poinformowano o zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych do czasu upewnienia się, że stosowane leki nie wpływają negatywnie na funkcje psychomotoryczne. W razie wątpliwości istnieje możliwość wykonania badania psychotechnicznego u psychologa. Konieczne jest zachowanie całkowitej abstynencji od substancji psychoaktywnych niezleconych przez lekarza.
Lek jest wypisany na recepcie RPW, po 30 dniach recepta ulega przeterminowaniu.
Przeprowadzono psychoedukację na temat włączonego leczenia.
Poinformowano o możliwych działaniach niepożądanych włączonej psychofarmakoterapii.

Diagnoza ADHD online

Diagnostyka psychologiczna ADHD może być prowadzona w formie stacjonarnej lub online. Obie te formy mają swoje zalety i ograniczenia, a wybór odpowiedniego sposobu postępowania zależy od specyficznych potrzeb pacjenta oraz możliwości organizacyjnych.
Zarówno diagnoza stacjonarna, jak i online mogą być rzetelne, o ile są przeprowadzone zgodnie z odpowiednimi standardami.

Korzyści z diagnozy online

Mniejsze maskowanie objawów przez pacjentów – diagnoza online pozwala pacjentom przebywać w swoim naturalnym środowisku, co może prowadzić do bardziej autentycznej prezentacji objawów. Pacjenci mogą czuć się mniej zestresowani i bardziej zrelaksowani, co ogranicza ich tendencję do maskowania objawów.
Możliwość oceny otoczenia pacjenta – forma online umożliwia ocenę otoczenia pacjenta, gdyż często spontanicznie pokazują oni swoje środowisko domowe. Psycholog może również poprosić o krótkie oprowadzenie, co dostarcza cennych informacji na temat organizacji przestrzeni, istotnej w ocenie funkcjonowania pacjenta z ADHD.
Łatwy dostęp do dokumentacji – diagnostyka online umożliwia szybkie udostępnienie dokumentacji, np. skanów lub zdjęć opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej, co przyspiesza proces diagnostyczny i eliminuje ryzyko zapomnienia papierowych dokumentów. Dostęp do specjalistów bez względu na lokalizację – diagnostyka online eliminuje bariery geograficzne, co jest szczególnie ważne dla osób mieszkających w mniejszych miejscowościach lub na terenach wykluczonych komunikacyjnie. Pacjenci z regionów, gdzie dostęp do specjalistów jest ograniczony, mogą skorzystać z usług psychologa i psychiatry bez konieczności długich podróży.
Elastyczność i dostępność – w przypadku potrzeby uzyskania dodatkowych informacji od rodziców lub innych osób z otoczenia pacjenta łatwiej jest umówić się na rozmowę z nimi w trybie online. Dodatkowo diagnozy online pozwalają na większą elastyczność w organizacji spotkań, co jest korzystne dla pacjentów z napiętymi harmonogramami.
Zmniejszenie problemów ze spóźnieniami – częstym problemem u osób z ADHD jest chroniczne spóźnianie się, co może wpływać na realizację spotkań stacjonarnych. Diagnostyka online ogranicza ten problem, gdyż pacjenci nie muszą podróżować na spotkanie, a sama forma online jest łatwiejsza do dostosowania do ich rytmu dnia.

Ograniczenia diagnozy online

Brak spokojnego i bezpiecznego miejsca do rozmowy – niektórzy pacjenci mogą mieć trudności w znalezieniu odpowiedniego miejsca, z którego mogliby uczestniczyć w sesji online. Często są to przestrzenie, w których brakuje prywatności lub które nie sprzyjają koncentracji.
Problemy techniczne – diagnostyka online wiąże się z potencjalnymi trudnościami technicznymi, takimi jak słabe połączenie internetowe, awarie sprzętu lub problemy z platformą, co może zaburzyć płynność procesu diagnozy i wydłużyć czas trwania spotkań.
Ograniczona możliwość obserwacji pacjenta – podczas spotkań online psycholog nie ma pełnego wglądu w zachowanie pacjenta z uwagi na brak możliwości obserwacji jego ciała, co w niektórych przypadkach może utrudniać pełną ocenę. Ograniczona widoczność gestów, postawy ciała oraz subtelnych zmian w mimice może wpłynąć na trafność obserwacji.
Nieodpowiednie warunki do diagnozy – zdarza się, że pacjenci podejmują próbę uczestniczenia w sesji diagnostycznej w nieodpowiednich warunkach, np. podczas prowadzenia samochodu lub wykonywania innych czynności. Takie zachowanie może być niebezpieczne lub znacząco wpływać na jakość diagnozy.

Podsumowanie

Diagnostyka i leczenie ADHD u osób dorosłych to wieloaspektowy i wymagający proces, który najlepiej realizować poprzez podejście interdyscyplinarne. Model współpracy, w którym psycholog i psychiatra wspólnie tworzą zespół diagnostyczny, umożliwia zwiększenie efektywności oraz precyzji w diagnozowaniu, a także sprzyja szybkiemu wdrożeniu adekwatnych zaleceń terapeutycznych.
Integralnym elementem tego procesu jest dokumentacja medyczna, która odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu jakości i staranności opieki. Dokumentacja zawierająca takie dane, jak historia medyczna, szczegóły wcześniejszego leczenia oraz ewentualne działania niepożądane, wspiera przejrzystość i bezpieczeństwo procesu terapeutycznego.
Skuteczne zarządzanie dokumentacją medyczną, wzajemne uzupełnianie się kompetencji specjalistów oraz zintegrowane podejście do oceny medycznej pacjenta stanowią fundament efektywnej terapii. Takie kompleksowe podejście może prowadzić do znacznej poprawy funkcjonowania oraz jakości życia osób dorosłych z ADHD, zapewniając wsparcie odpowiadające ich potrzebom zdrowotnym.

Piśmiennictwo