Dostępność opieki paliatywnej dla dorosłych w Polsce

Zwiększająca się liczba oraz wydłużenie czasu przeżycia chorych na nowotwory skutkuje zwiększeniem liczby osób kierowanych do opieki paliatywnej. W coraz większym stopniu opieką paliatywną obejmowani są również pacjenci z innymi przewlekłymi nieuleczalnymi chorobami. Limitowanie świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz ograniczone zasoby ludzkie i materialne powodują tworzenie się kolejek do objęcia opieką i zmniejszają szanse na przyjęcie pacjentów o krótkim prognozowanym przeżyciu. Celem pracy było zbadanie stopnia dostępności do opieki paliatywnej, długości opieki i umieralności w poszczególnych jej formach, ruchu chorych, a także zjawiska umieralności i rezygnacji z opieki w okresie oczekiwania na przyjęcie. Na podstawie danych z Narodowego Funduszu Zdrowia oraz zebranych z jednostek opieki paliatywnej, w 2018 opieką paliatywną w Polsce objęto łącznie 94,9 tys. pacjentów, w tym 61 tys. domową, 35,9 tys. stacjonarną i 16,7 tys. ambulatoryjną. W trakcie opieki domowej umiera 47,8% pacjentów (1,3% w pierwszym dniu opieki). Umieralność w jednostkach stacjonarnych wynosi 75,8% (w pierwszym dniu opieki – 2,8%). Opieka w warunkach domowych trwa średnio 107 dni (mediana 54 dni), a w stacjonarnych – 33,2 dni (mediana 13). Jedna czwarta chorych pozostaje pod opieką w domu do 17 dni, a stacjonarną do 5 dni. Opieką domową nie objęto 1/6 zakwalifikowanych osób, a stacjonarną 29,1%. Większość z nich zmarła w kolejce na przyjęcie. Podsumowując, dostępność do opieki paliatywnej w ostatnich dniach życia jest niewystarczająca. Działania zmierzające do poprawy dostępności powinny obejmować zwiększenie liczby i zniesienie limitowania świadczeń, zmianę zasad kwalifikacji, rozliczania dni opieki zakończonej zgonem, dywersyfikację pacjentów, zwiększenie nakładów na rozwój jednostek opieki stacjonarnej oraz stworzenia łóżek do przyjęć nagłych.

The increasing number and survival time of cancer patients raise the number of persons referred to palliative care. More and more, palliative care is also provided to patients with non-oncological diseases. Limiting publicly funded services, as well as limited human and material resources, create queues for admission, and reduce the chances of admitting patients with short life expectancy. This study aimed to examine the accessibility to palliative care, length of stay, mortality and its forms, patient transfer, as well as death and rate of dropout from care while waiting for admission. Based on the data from the National Health Fund and collected from palliative care entities in Poland in 2018, palliative care covered a total of 94.9 thousand patients, including 61 thousand home care patients, 35.9 thousand in-patients, and 16.7 thousand outpatients. 47.8% of patients died during home care (1.3% on the first day of care). Mortality in in-patient entities was 75.8% (2.8% on the first day of care). Palliative home care lasted an average of 107 (median 54), and in-patient care 33.2 (median 13) days. A quarter of patients remained in home care for up to 17 days and in in-patient care for up to 5 days. One-sixth of eligible persons were not admitted to home care and 29.1% to in-patient care. Most of them died while in a queue. In summary, access to palliative care in the last days of life is insufficient. Actions to improve accessibility should include increasing and abolishing limitation of services, changing qualification rules, settling death care days, patient diversification, increasing outlays on the development of in-patient care entities, and providing beds for emergency care.