Drogowskazy leczenia lęku i depresji. Zróżnicowane działanie leków wobec objawów depresji, lęku, zaburzeń snu na przykładzie escitalopramu, duloksetyny, mianseryny, pregabaliny i kwetiapiny

Praca przedstawia zagadnienia dotyczące leczenia zaburzeń depresyjnych i lękowych w aspekcie praktycznym. W pierwszej części przedstawiono koncepcję profilowania doboru działania leku do profilu indywidualnych potrzeb pacjenta oraz koncepcję „psychofarmakologii swoistego leku”. Wybierając lek w terapii depresji i/lub lęku, należy uwzględnić indywidulane cechy pacjenta dotyczące jego osobowości, wartości, powodów zgłoszenia się do leczenia, oczekiwań wobec terapii i założonych dalszych celów życiowych przy jej powodzeniu. Rozciągają się one szeroko – od charakterystyki pewnych wymiarów uwarunkowanych biologicznie (np. stopień zapotrzebowania na nowe bodźce i stymulacje, poziom agresywności, neurotyzmu czy ekstrawersji) po wymiar obejmujący wyznawany system wartości i przekonań (np. przekonania co do akceptacji lub braku akceptacji uzyskiwania pomocy farmakologicznej). Jest to wymiar całej osoby danego pacjenta, a wychwycenia przez lekarza wymagają tu te jego cechy i właściwości, które mogą mieć znaczenie w kontekście wyboru leczenia. W odniesieniu do danego leku należy uwzględnić jego indywidual­ne cechy jako substancji o konkretnym oddziaływaniu na procesy fizjologiczne i patofizjologiczne, przy czym to rozumienie indywidulanych cech działania leku wykracza poza bardziej tradycyjne ujęcia ograniczające się do prawideł, że jest to lek o działaniu przeciwdepresyjnym i/lub przeciwlękowym. Obecnie dysponujemy już wiedzą bardziej szczegółową i odnoszącą się do konkretnych wymiarów psychobiologicznego działania, opisującą wpływ substancji zakwalifikowanych do danej grupy leków na procesy psychiczne i fizykalne osób nimi leczonych. W drugiej części artykułu na podstawie opisów przypadków osób leczonych escitalopramem, duloksetyną, pregabaliną, mianseryną i kwetiapiną zarysowano propozycje sytuacji klinicznych, w których zastosowanie tych leków było korzystne w subiektywnym odbiorze pacjentów, natomiast w ocenie obiektywnej prowadziło do ustępowania objawów depresyjnych.

The paper presents clinical examples of the treatment of depressive and anxiety disorders from the author’s own practice. The first part presents the concept of pairing of the specific drug action profile to the profile of indivi­dual patient needs and the concept of “drug-centered psychopharmacology”. When choosing a medication for the treatment of depression and/or anxiety, one should take into account the individual characteristics of the patient regarding his personality, values, reasons for seeking treatment, expectations towards the therapy and expected further life goals. They range widely from the characteristics of certain biologically conditioned dimensions, such as novelty seeking, the level of aggressiveness, neuroticism or extraversion – to the dimension including the system of values and beliefs. Individual patient’s features and the context of the situation in which she/he is presenting her/his symptoms is important in the context of the choice of personalized treatment. With regard to a drug, one should take into account the individual characteristics of a given drug as a substance with a specific effect on physiological and pathophysiological processes. This understanding of the individual characteristics of drug action goes beyond the more traditional concepts, limited to the provisions that it is an antidepressant and/or anxiolytic drug. We already have more detailed knowledge related to specific dimensions of psycho-biological action, describing the influence of substances classified in a given group of drugs on the mental and physical processes. In the second part, based on the case reports of patients treated with escitalopram, duloxetine, pregabalin, mianserin and quetiapine clinical vignettes are outlined in which the use of these drugs was beneficial in the subjective perception of patients, while in an objective assessment it led to the relief of depressive symptoms.