Działanie kancerogenne miejscowych inhibitorów kalcyneuryny – rzeczywiste zagrożenie czy nieuzasadnione obawy

Miejscowe inhibitory kalcyneuryny (ang. topical calcineurin inhibitors – TCIs) są szeroko stosowane w leczeniu chorób skóry o podłożu immunologicznym. Zatwierdzonym wskazaniem do terapii takrolimusem lub pimekrolimusem jest atopowe zapalenie skóry (AZS), zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Oba leki są skuteczną i dobrze tolerowaną przez pacjentów alternatywą dla miejscowych glikokortykosteroidów. Wykazano, że terapia proaktywna za pomocą TCIs zapobiega zaostrzeniom AZS, a także zmniejsza ich nasilenie. Doniesienia o rozwoju nowotworów złośliwych związanych z aplikacją TCIs budzą obawy dotyczące bezpieczeństwa stosowania tej grupy leków. Podstawą oceny potencjalnego efektu kancerogennego miejscowych immunomodulatorów są: mechanizm działania leków, wyniki badań na zwierzętach i zgłaszane przypadki nowotworów u pacjentów leczonych TCIs. W artykule przedstawiono przegląd dostępnego piśmiennictwa dotyczącego zwiększonego ryzyka zapadalności na nowotwory wśród osób chorych na AZS stosujących takrolimus lub pimekrolimus. Obecny stan wiedzy jest niewystarczający, aby potwierdzić przyczynowy związek między terapią TCIs a rozwojem nowotworów. W badaniach nad farmakokinetyką wykazano minimalną systemową absorpcję miejscowych inhibitorów kalcyneuryny, nie ma również dowodów świadczących o ich ogólnym działaniu immunosupresyjnym. Ponadto nasilenie choroby oraz inne sposoby leczenia AZS mogą stanowić czynniki ryzyka zwiększonej zapadalności na nowotwory u tych pacjentów. Uważa się, że stosunek korzyści do ryzyka podczas stosowania TCIs jest pozytywny, niezbędne są jednak długotrwałe badania kliniczne, aby ocenić bezpieczeństwo przedłużonej terapii takrolimusem lub pimekrolimusem.

The topical calcineurin inhibitors (TCIs) are broadly used in the treatment of the immunologically mediated skin diseases. Tacrolimus and pimecrolimus are approved for the therapy of atopic dermatitis (AD) in adults and children. Both drugs are effective and well-tolerated alternatives to topical glucocorticosteroids. Proactive therapy with TCIs has been shown to prevent atopic dermatitis exacerbations and to reduce their severity. New reports on the association between the use of TCIs and the occurrence of malignancy lead to concerns about their safety. The potential cancerogenic effect of the topical immunomodulators is based on their mechanism of action, data from animal studies and single case reports of neoplasia in patients applying TCIs. This article provides an overview of the available literature data concerning the increased risk of malignancy in patients with AD under treatment with tacrolimus or pimecrolimus. Current knowledge is insufficient to confirm the causal link between the therapy with TCIs and development of neoplasia. Pharmacokinetic studies have demonstrated minimal systemic absorption of TCIs and evidence of systemic immunosuppression has not been found. Moreover, risk factors of increased occurrence of malignancy in patients with AD may involve severity of disease and other treatment regimens. Even though the benefit-risk ratio of TCIs is thought to be favourable, long-term clinical studies are essential to assess the safety of prolonged application of tacrolimus and pimecrolimus.