Evaluation of importance of the expression p53 and bcl-2 genes and Ki-67 cellular proliferation antigen in malignant transformation of the glandular compartment of uterine mucosa

Rak endometrium jest jednym z najczęściej występujących w Polsce nowotworów złośliwych narządu płciowego kobiety. W ciągu ostatnich lat w krajach wysoko uprzemysłowionych, w tym również w Polsce, obserwuje się wzrost zachorowalności na raka trzonu macicy [1–5].
Apoptoza jest ciągiem procesów, występujących na poziomie molekularnym, biochemicznym i morfologicznym, które w konsekwencji prowadzą do śmierci komórki [6]. Udział apoptozy w powstawaniu nowotworów i jej wpływ na ich wzrost jest obecnie przedmiotem licznych badań [7–15]. Analizę przebiegu procesu apoptozy można dokonywać m.in. poprzez ocenę aktywności genów hamujących transformację nowotworową zwanych też antyonkogenami. Gen p53 jest genem supresorowym (antyonkogenem). Produkuje on białko P53, które bierze udział w regulacji cyklu komórkowego, kontroli naprawy DNA oraz inicjacji apoptozy [12, 16–23]. Odpowiada za nienaruszalność genomu [11, 17, 22, 24, 25]. W przypadku niemożności usunięcia nieprawidłowości w DNA inicjuje apoptozę [11, 15, 22, 26–28]. Aktywacja śmierci komórki odbywa się m.in. poprzez hamowanie ekspresji genu bcl-2, który produkuje białko BCL-2 [22, 24, 29]. Fizjologiczna rola tego białka polega na hamowaniu procesów apoptozy [15, 30, 31].
Ostatnio publikowane dane wskazują na to, że regulacja programowanej śmierci komórki jest powiązana z proliferacją. Zazwyczaj im bardziej nasilone jest namnażanie komórek, tym aktywniejsze są czynniki pobudzające programowaną śmierć komórki. Dlatego też analizy przebiegu apoptozy powinny być prowadzone równolegle z oceną procesów proliferacji komórki. Jednym z często stosowanych wskaźników proliferacji jest badanie indeksu ekspresji antygenu Ki-67. Zdaniem wielu autorów badanie ekspresji tego antygenu pozwala na szybką i powtarzalną ocenę frakcji wzrostowej badanej populacji komórek [32–34]. Antygen Ki-67 jest niehistonowym białkiem jądrowym, ściśle związanym z procesem proliferacji komórek [33–37].


Cel


1. Badanie ekspresji białek BCL-2 i P53, związanych z procesem apoptozy, w tkance gruczołowej w łagodnych zmianach rozrostowych błony śluzowej jamy macicy oraz w raku endometrium.
2. Ocena indeksu ekspresji antygenu proliferacji komórkowej Ki-67 w tkance gruczołowej w łagodnych rozrostach endometrium oraz w raku błony śluzowej jamy macicy.
3. Badanie zależności pomiędzy wartościami indeksu ekspresji markerów apoptozy BCL-2 i P53 z indeksem ekspresji wskaźnika proliferacji komórkowej Ki-67 w tkance gruczołowej endometrium w łagodnych rozrostach błony śluzowej jamy macicy i w raku endometrium.


Materiał i metody


Spośród 500 pacjentek objętych badaniem, u których wykonano łyżeczkowanie diagnostyczne jamy macicy oraz histopatologiczną ocenę wyskrobin w Instytucie Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w latach 1999–2003 r., do analizy przeznaczono materiał uzyskany od 39 kobiet w wieku od 40. do 65. roku życia. Pacjentki podzielono na 2 grupy w zależności od rozpoznania histopatologicznego: błona śluzowa jamy macicy z cechami proliferacji (n=22) oraz rak endometrium (n=17).


Badania histopatologiczne


Materiał utrwalony w 10-proc. zbuforowanej parafinie zatapiano w bloczki parafinowe. Skrawki parafinowe, po nałożeniu na szkiełka adhezyjne i wysuszeniu w cieplarce o temp. 56°C przez 24 godz., poddano odparafinowaniu w szeregu składającym się z ksylenów i alkoholi. Skrawki po odparafinowaniu barwiono rutynowo w hematoksylinie i eozynie i poddawano ocenie histopatologicznej.
Następnie przy wykorzystaniu metod immunohistochemicznych oceniano ekspresję markeru proliferacji Ki-67 oraz wskaźników apoptozy: P53 oraz BCL-2 w materiale biopsyjnym z endometrium.
Metody immunohistochemiczne
Badania immunohistochemiczne przeprowadzone zostały wg metody immunoperoksydazowej, opisanej przez Hsu i wsp. [38], z użyciem monoklonalnych przeciwciał, skierowanych przeciwko badanym białkom i awidynowo-biotynowo-peroksydazowego systemu detekcji zwanego systemem ABC (ang. Avidin-Biotin-Peroxidase-Complex).
Skrawki parafinowe, po nałożeniu na szkiełka adhezyjne i wysuszeniu w cieplarce o temp. 56°C przez 24 godz., poddano odparafinowaniu w szeregu składającym się z ksylenów i alkoholi. Następnie hamowano aktywność endogennej peroksydazy, przy użyciu 3-proc. nadtlenku wodoru w metanolu, przez 5 min. W celu otworzenia drogi dla przeciwciał przeciwko białkom: P53, BCL-2 i Ki-67, podgrzewano skrawki 6-krotnie, w buforze cytrynianowym o pH 6,0, w kuchence mikrofalowej, korzystając z następujących poziomów mocy: 150 W, 350 W, 450 W, 650 W [39]. Po wypłukaniu w buforze TRIS o pH 7,6 skrawki inkubowano 20 min z rozcieńczoną surowicą normalną (aby wyeliminować niespecyficzne reakcje tła). Tak przygotowane skrawki poddawano 24-godzinnej inkubacji, w temp. 4°C, z odpowiednio rozcieńczonymi przeciwciałami pierwotnymi, skierowanymi przeciwko badanym antygenom. Charakterystykę i zastosowanie rozcieńczenia użytych przeciwciał przedstawia tab. I. Następnie, po
2-krotnym wypłukaniu skrawków w buforze TRIS zastosowano 3-etapową procedurę ABC, w której biotynylowane, drugie przeciwciało łączy się z przeciwciałem pierwotnym, a w drugim etapie reaguje z kilkoma cząsteczkami awidyny, skoniugowanej z peroksydazą chrzanową. W systemie tym wykorzystuje się powinowactwo awidyny, jednego z białek jaja kurzego do biotyny – witaminy z grupy B. Awidyna może wiązać 4 cząsteczki biotyny, dzięki czemu kompleksy antygen-przeciwciało stają się łatwiejsze do uwidocznienia w reakcji barwnej. Ten ostatni etap detekcji jest przykładem reakcji enzymatycznej, w której, przy zastosowaniu substratu dla peroksydazy-3,3 diaminobenzydyny (DAB) powstaje barwny, brązowy produkt. Po zakończeniu procedury immunohistochemicznej podbarwiono jądra komórkowe hematoksyliną Meyera, a następnie odwadniano skrawki w szeregu alkoholi i przeprowadzano przez szereg acetonów i ksylenów. Tak przygotowane zatapiano w balsamie kanadyjskim.
Kontrolę negatywną metody stanowiły skrawki, w których zastępowano pierwotne przeciwciała buforem TRIS, stosując dalej opisaną procedurę immunohistochemiczną. Kontrolą pozytywną były skrawki dające znaną wcześniej, silnie pozytywną reakcję w kierunku badanych białek (P53 – skrawki raka sutka, BCL-2, Ki-67 – skrawki węzła chłonnego z chłoniakiem limfoblastycznym).
Wszystkie przeciwciała były mysimi, monoklonalnymi immunoglobinami wyprodukowanymi przez firmę Novocastra.
Dla powyższych markerów indeks proliferacji i apoptozy liczono w tkance gruczołowej endometrium podścieliska, a wynik, jako indeks ekspresji podano jako stosunek liczby komórek wykazujących ekspresję badanego białka do liczby wszystkich komórek w dużym polu widzenia. Do badania i oceny morfometrycznej posłużono się mikroskopem (Nikon, MICROPHOT-FXA), a do oceny ilościowej systemem MultiScanBase V. 8.08 firmy Computer Scanning Systems, Ltd. Badano 10 pól widzenia w miejscu największej ekspresji tzw. hot spots w powiększeniu 400 razy.


Analiza statystyczna


Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono wykorzystując pakiet statystyczny SYSTAT for Windows (Version 5.03, SYSTAT, Inc, Evaston, Illinois,USA, licencja nr: DA021594). Dla oceny różnic pomiędzy wartościami przeciętnymi cech w różnych grupach wykorzystano test Kruskala-Wallisa dla więcej niż dwóch zmiennych oraz test Manna-Whitneya – dla dwóch zmiennych. Przyjęto znamienność badanych różnic na poziomie p<0,05.


Wyniki


Średnią wartość indeksu ekspresji P53 w przypadku zmian proliferacyjnych oceniono na 17.185. W grupie raków endometrium indeks ten wyniósł średnio 37.440. Istnieje silna istotna statystycznie (p<0,001) zależność pomiędzy ekspresją P 53 w gruczołach a rozpoznaniem histopatologicznym (tab. II, ryc. 1.).
Wartość indeksu ekspresji dla Ki-67 w grupie z rakiem endometrium wynosiła średnio 59.804. U pacjentek z proliferacją błony śluzowej jamy macicy indeks ekspresji Ki-67 oceniono średnio na 27.526. Stwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy ekspresją Ki-67 w gruczołach a rozpoznaniem histopatologicznym (p<0,001) (tab. III, ryc. 2.).
Średnia wartość indeksu ekspresji dla BCL-2 w grupie z rakiem endometrium wynosiła 69.824. W grupie pacjentek z endometrium proliferacyjnym indeks ekspresji BCL-2 oceniono średnio na 44.448. Różnice pomiędzy ekspresją BCL-2 w gruczołach a rozpoznaniem histopatologicznym w teście Kruskala-Wallisa nie były znamienne statystycznie (p=0,114) (tab. IV, ryc. 3.).


Dyskusja


Opisano wiele biomarkerów nowotworowych, ale niewiele z nich do tej pory zbadano w aspekcie przydatności w diagnostyce i określeniu rokowania raka endometrium. Dotychczasowe wyniki badań w wielu przypadkach są niejednoznaczne [40, 41].
Antygen Ki-67 występuje w proliferujących komórkach [33, 35]. Zdaniem wielu autorów badanie ekspresji tego białka pozwala na szybką i powtarzalną ocenę frakcji wzrostowej badanej populacji komórek [32, 33]. Zdaniem niektórych badaczy Ki-67 nie jest uniwersalnym markerem proliferacji [42]. Van Bockstalele i wsp. zaobserwowali ekspresję Ki-67 w komórkach nowotworowych i stymulowanych, lecz nie stwierdzili dodatniego odczynu tego białka w prawidłowych komórkach szpiku kostnego. Ich zdaniem ekspresja białka może służyć jako marker niezrównoważonego wzrostu. W prawidłowym cyklu menstruacyjnym najwyższa ekspresja Ki-67 występuje w fazie proliferacyjnej, a najniższa w fazie wydzielniczej [43, 44]. W dotychczasowych badaniach stwierdzono wysoką ekspresję Ki-67 w przypadkach rozrostu złożonego błony śluzowej jamy macicy oraz raka endometrium. Niska ekspresja Ki-67 występuje m.in. w polipach endometrialnych oraz w endometrium z atypowym rozrostem (Morsi) [43, 45, 46]. W naszym materiale stwierdziliśmy wysokie wartości indeksu ekspresji w elementach gruczołowych raka endometrium. Wyniki te są zgodne z danymi z piśmiennictwa – najwyższe wartości indeksu ekspresji Ki-67 stwierdzano w elementach gruczołowych raka endometrium [43, 46].
W dotychczasowych obserwacjach w endometrium prawidłowym nie obserwowano ekspresji białka P53. Najwyższą ekspresję zauważono w rakach oraz w atypowych rozrostach [47, 48]. W naszym materiale stwierdziliśmy istotne statystycznie różnice pomiędzy średnimi wartościami indeksu ekspresji składnika gruczołowego w obrębie proliferacji p53 błony śluzowej jamy macicy a rakiem endometrium. Komórki raka endometrium charakteryzowały się nasiloną ekspresją P53. Mutacja genu p53 następuje najprawdopodobniej w końcowych etapach nowotworzenia. Tym tłumaczy się brak lub niewielką ekspresję białka P53 w rozrostach bez cech atypii [43, 46, 48, 49].
W dotychczas przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że w prawidłowym cyklu menstruacyjnym najwyższa ekspresja białka BCL-2 w obrębie błony śluzowej jamy macicy występuje w fazie proliferacyjnej, najniższa w fazie wydzielniczej [43, 44]. Polipy endometrialne oraz endometrium z hiperplazją atypową charakteryzują się wysoką ekspresją BCL-2 [43, 50]. W przypadku raka błony śluzowej jamy macicy ekspresja BCL-2 jest niska [35]. Wielu autorów uważa, że nie ma dowodów na udział BCL-2 w transformacji komórek ze stanu hiperplazji w raka [50–54]. Innego zdania jest Peiro i wsp. Wysoka ekspresja BCL-2 występuje w rakach estrogenozależnych o najniższym stopniu złośliwości i związanych z receptorem progesteronowym [50, 55, 56]. W naszym materiale nie stwierdzono, aby wartości indeksu ekspresji BCL-2 w składniku gruczołowym endometrium wykazywały korelację z procesem nowotworzenia w obrębie błony śluzowej jamy macicy.


Wnioski


1. Wysoka ekspresja Ki-67 w tkance gruczołowej wiąże się z rozpoznaniem raka błony śluzowej jamy macicy.
2. Wysokie wartości indeksu P53 w obrębie składnika gruczołowego są wykładnikiem procesu nowotworowego endometrium.
3. Wartości indeksu ekspresji BCL-2 w tkance gruczołowej nie wykazują zależności z procesem nowotworzenia w obrębie błony śluzowej jamy macicy.
4. Stwierdzono korelację istotną statystycznie pomiędzy wartościami indeksu ekspresji P53 a Ki-67 w obrębie składnika gruczołowego w przypadkach raka endometrium.


Piśmiennictwo


1. Barakat RR, Park RC, Grigsby PW, et al. Corpus Epithelial Tumors. In: Hoskins WJ, Perez CA, Young CE. Principles and Practice of Gynecologic Oncology. 2 ed. Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia 1997.
2. Crissman J, Azoury R, Barnes A, et al. Endometrial carcinoma in women 40 years of age or younger. Obstet Gynecol 1981; 57: 699-702.
3. Gallup DG, Stock RJ. Adenocarcinoma of the endometrium in women 40 years of age of younger. Obstet Gynecol 1984; 64: 417-21.
4. Mattingly RF. Malignant tumors of the uterus. In: Telinde (ed.): Operative gynecology. 5 ed. Philadelphia J. B. Lippincott 1972.
5. Zatoński W, Tyczyński J. Nowotwory złośliwe w Polsce w 1996 roku. Centum Onkologii-Instytut, Warszawa 1999.
6. Kerr JFR, Wyllie AH, Currie AR. Apoptosis, a basic biological phenomenon with wider implication in tissue kinetics. Br J Cancer 1972; 26: 239-45.
7. Dąbrowska A. Apoptoza: przyczyna czy skutek procesów chorobowych? Nowa Med. 1996; 3: 10-8.
8. Gorczyca W, Melamed MR, Darżynkiewicz Z. Programowana śmierć komórek (apoptoza). Patologia Polska 1993; 44: 113-9.
9. Góra-Tybor J, Robak T. Apoptoza – zaprogramowana śmierć komórki. Post Hig Med Dośw 1994; 48: 209-25.
10. Jendryczko A. Apoptoza – kontrolowana śmierć komórki. Post Nauk Med 1995; 8: 267-70.
11. Matuszczyk J, Strządała L. Różnorodność szlaków przekazywania sygnałów do apoptozy tymocytów. Rola genów bcl-2, pim-1, c-myc i p53 w procesach selekcji tymocytów. Post Hig 1994; 48: 663-75.
12. Pileri S, Poggi S, Sabattini E, et al. Apoptosis as programmed cell death (PCD): Cupio dissolvi in cell life. Current Diagn Pathol 1994; 1: 48-55.
13. Radziszewska E. Fizjologiczna rola apoptozy. Post Biol Komórki 1995; 22: 247-63.
14. Stewart BW. Mechanisms of apoptosis: integration of genetic, biochemical and cellular indicators. J Natl Cancer Inst 1994; 86: 1286-96.
15. Williams GT, Smith CA. Molecular regulation of apoptosis: genetics controls on cell death. Cell 1993; 74: 777-79.
16. Berbeć H. Gen p53 człowieka. Post Biochemii 1994; 40: 6-11.
17. Williams GT, Smith CA. Molecular regulation of apoptosis: genetics controls on cell death. Cell 1993; 74: 777-9.
18. Grzelakowska-Sztabert B. Geny supresorowe-molekularne mechanizmy działania i ich znaczenie w kontroli proliferacji komórek. Kosmos 1995; 44: 323-52.
19. Horst A. Działanie produktów genów przeciwnowotworowych w aspekcie cyklu komórkowego. Post Biol Komórki 1993; 20: 311-29.
20. Siedlecki JA. p53 – strażnik genomu. Nowotwory 1993; 43: 84-6.
21. Siedlecki JA. Molekularne aspekty transformacji nowotworowej. Nowa Med 1996; 3: 7-9.
22. Widłak P. Wpływ uszkodzeń DNA na regulację cyklu komórkowego. Post Biochemii 1997; 43: 85-90
23. Wynford TD. Oncogenes and anti-oncogenes: the molecular basis of tumor behaviour. J Pathol 1991; 165: 187-201.
24. Limon J, Siedlecki JA. Choroby nowotworowe. Badania molekularne i cytogenetyczne w medycynie. Elementy genetyki klinicznej. Bal J Springer PWN W-wa 1998; 140-74.
25. Madej JA. Etiologia i patogeneza nowotworów. Alfa medica press 1996; 13-22, 51-67.
26. Rożynkowa D. Genetyczne regulacje apoptozy, programowanej śmierci komórki. Post Biol Komórki 1996; 23: 421-44.
27. Sikora E. Nieśmiertelność, starzenie i śmierć komórek. Rola protoonkogenów, onkogenów i antyonkogenów. Post Biochemii 1993; 39: 212-20.
28. Bokhmann JV. Two pathogenic types of endometrial carcinoma. Gynecol Oncol 1983; 13: 10-7.
29. Sikora E. Cykl komórkowy i apoptoza: śmierć starej komórki. Post Biochemii 1996; 42: 108-13.
30. Schlichtholz B, Soussi T. Perspektywy praktycznego zastosowania badań nad genem p53. Post Biochemii 1994; 40: 21-221.
31. Sikora E. Mechanizmy śmierci programowanej komórek (apoptozy). Post Biochemii 1994; 40: 150-60.
32. Gerdes J, Lelle RJ, Pickartz H, et al. Growth fractions in breast cancers determined in situ with monoclonal antibody Ki-67. J Clin Pathol 1986; 39: 977-80.
33. Gerdes J, Pickartz H, Brotherton J, et al. Growth fractions and estrogen receptors in human breast cancers as determined in situ with monoclonal antibodies. Am J Pathol 1987; 129: 486-92.
34. Key G, Becker MHG, Baron B, et al. New Ki-67-Equivalent Murine Monoclonal Antibodies (MIB 1-3) Generated Against Bacterially Expressed Parts of the Ki-67 cDNA Containing Three 62 Base Pair Repettitive Elements Encoding for the Ki-67 Epitope. Labor Invest 1993; 68: 629-37.
35. Gerdes J, Li L, Schlueter C, et al. Immunohistochemical and molecular biologic characterization of the cell proliferation-associated nuclear antigen that is defined by monoclonal antibody Ki-67. Am J Pathol 1991; 138: 867-73.
36. Kobos J. Rokownicze znaczenie markerów proliferacyjnych Ki-67 i PCNA oraz antygenu HLA-Dr i komórek tucznych w mięsakach tkanek miękkich. Praca na stopień dr. hab. n. med. Akademia Medyczna w Łodzi 1996.
37. Kordek RM. Ocena aktywności proliferacyjnej nowotworów pochodzenia glejowego. Guzy układu nerwowego. Mossakowski MJ, Liberski P. Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1997; 41-4.
38. Hsu SM, Raine L, Fanger H. Use of avidin-biotin-peroxidase complex (ABC) in immunoperoxidase techniques: a comparison between ABC and unlabeled antibody PAP procedures. J Histochem Cytochem 1981; 29: 577-80.
39. Taylor CR, Shi SR, Chaivun B, et al. Strategies for improving the Immunohistochemical Staining of Various Intranuclear Prognostic Markers in Formalin – Paraffin Sections: Androgen Receptor, Estrogen Receptor, Progesterone Receptor, p53 Protein, Proliferating Cell Nuclear Antigen, and Ki-67 Antigen Revealed by Antigen Retrieval Techniques. Hum Pathol 1994; 25: 263-70.
40. Meyer JS. Growth and cell kinetic measurments in humantumors. Pathology A. 1981; 16: 53-81.
41. Tateishi M, Ishida T, Mitsudomi T, Sugimachi K. DNA polimerase as a Putative Early Relapse marker in Non-Small Cell Lung Cancer. Cancer 1991; 68: 925-9.
42. Van Bockstaele DR, Lan J, Snoeck HW, et al. Aberrant Ki-67 Expression in Normal Bone Marrow Revealed by Multiparameter Flow Cytometric Analysis. Cytometry 1991; 12: 50-63.
43. Morsi HM, Leers MP, Jager W, et al. The patterns of expression of an apoptosis-related CK 18 neoepitope, the bcl-2 proto-oncogene, and the Ki67 proliferation marker in normal, hyperplastic, and malingnant endometrium. Int J Gynecol Pathol 2000; 19: 118-26.
44. Taguchi M, Kubota T, Aso T. Immunohistochemical lokalization of tenascin and Ki-67 nuclear antigen in human endometrium throughout the normal menstrual cycle. J Med. Dent Sci 1999; 46: 7-12.
45. Kokeguchi S, Hayase R, Sekiba K. Proliferative activity in normal endometrium and endometrial carcinoma measured by immunohistochemistry using Ki-67 and anti-DNA polymerase alpha antibody, and by flow cytometry. Acta Med. Okayama 1992; 46: 113-21.
46. Revel A, Shushan A. Investigation of the infertile couple: hysteroscopy with endometrial biopsy is the gold standard investigation for abnormal uterine bleeding. Hum Reprod 2002; 17: 1947-9.
47. Dueholm M, Lundorf E, Olesen F. Imaging techniques for evaluation of the uterine cavity and endometrium in premenopausal patients before minimally invasive surgery. Obste Gynecol Surv 2002; 57: 388-403.
48. Ioffe OB, Papadimitriou JC, Drachenberg CB. Correlation of proliferation indices, apoptosis, and related oncogene expression (bcl-2 and c-erbB-2) and p53 in proliferative, hyperplastic, and malignant endometrium. Hum Pathol 1998; 29: 1150-9.
49. Elhafey AS, Papadimitrious JC, El-Hakim MS, et al. Computerized image analysis of p53 and proliferating cell nuclear antigen expression in benign, hyperplastic, and malignant endometrium. Arch Pathol Lab Med 2001; 125: 872-9.
50. Niemann TH, Trgovac TL, McGaughy VR, Vaccarello L. Bcl-2 expression in endometrial hyperplasia and carcinoma. Gynecol Oncol 1996; 63: 318-22.
51. Mora I, Diaz JI, Cantor AB, Nicosia SV. Differential diagnosis of endometrial hyperplasia and carcinoma by computerized image cytometry of cell proliferation, apoptosis and Bcl-2 expression. Ann Clin Lab Sci 1999; 29: 308-15.
52. Morsi HM. Leers MP, Radespiel-Troger M, et al. Apoptosis, bcl-2 expression, and proliferation in benign and malignant endometrial epithelium: An approach using multiparameter flow cytometry. Gynecol Oncol 2000; 77: 11-7.
53. Papadaki H, Kounelis S, Kapadia SB, et al. Relationship of p53 Gene Alterations with Tumor Progression and Reccurence in Olfactory Neuroblastoma. Am J Surg Pathol 1996; 20: 715-21.
54. Vaskivuo TE, Stenback F, Tapanainen JS. Apoptosis and apoptosis-related factors Bcl-2, Bax, tumor necrosis factor-alpha, and NK-kappaB in human endometrial hyperplasia and carcinoma. Cancer 2002; 95: 1463-71.
55. Bozdogan O, Atasoy P, Erekul S, et al. Apoptosis-related proteins and steroid hormone receptors in normal, hyperplastic, and neoplastic endometrium. Int J Gynecol Pathol 2002; 21: 375-82.
56. Yamauchi N, Sakamoto A, Uozoki H, et al. Immunohistochemical analysis of endometrial adenocarcinoma for bcl-2 and p53 in relation to expression of sex steroid receptor and proliferative activity. Int J Gynecol Pathol 1996; 15: 202-8.





Adres do korespondencji


Klinika Ginekologii Operacyjnej
i Onkologii Ginekologicznej
Instytut Ginekologii i Położnictwa
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
ul. Wileńska 37
94-029 Łódź