Evaluation of the influence of work conditions on the ionization radiation exposure in case of personnel of Department of Nuclear Medicine

WSTĘP


Narażenie pracowników ZMN na promieniowanie jonizujące zależy od:

- rodzaju oraz aktywności stosowanych izotopów promieniotwórczych,

- rodzajów zastosowanych osłon przed promieniowaniem jonizującym,

- stosowanych metod pomiarowych i kontrolnych,

- dobrej organizacji pracy i sumienności pracowników.



W pracy podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania:

- czy wzrost liczby pacjentów oraz aktywności spowoduje proporcjonalny wzrost dawek pochłoniętych oraz wchłonięć,

- czy lepsze wyposażenie Zakładu Medycyny Nuklearnej zrównoważy wzrost aktywności i liczby pacjentów i dawki pozostaną na tym samym poziomie.



Dobrym przykładem do powyższych rozważań jest Zakład Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkologicznej, Centrum Onkologii w Gliwicach, który na przełomie roku 2000 i 2001 przeszedł szereg zmian strukturalnych (w aspekcie budowlanym) i organizacyjnych.



MATERIAŁ I METODY


Zakład Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkologicznej, Centrum Onkologii w Gliwicach stosuje w chwili obecnej szeroką gamę izotopów promieniotwórczych, zarówno w celach diagnostycznych (diagnostyka obrazowa oraz radioimmunologia), jak i terapeutycznych. Tab. 1. przedstawia wykaz stosowanych izotopów oraz aktywność aplikowanych porcji.



Jednak największe narażenie na promieniowanie jonizujące pochodzi od terapeutycznych dawek izotopu I-131. Do lipca 2000 r. w ZMNIEO wykonywano 6 leczeń tygodniowo, przy podawanym średnio 1 Ci I-131. Od lutego 2001 r. w ZMNIEO wykonuje się ok. 20 leczeń tygodniowo, przy podawanych średnio 3 Ci I-131.



Poza zmianą ilości oraz rodzaju stosowanych izotopów promieniotwórczych, ZMNIEO przeszedł w czasie przebudowy znaczące zmiany strukturalne. W chwili obecnej w Zakładzie zostały wyodrębnione dwie niezależne części: diagnostyczna oraz terapeutyczna (fot. 2.).



Część diagnostyczna zlokalizowana została na dwóch poziomach budowlanych. W przyziemiu znajduje się szereg pomieszczeń magazynowych. Są tam m.in.: magazyn izotopów promieniotwórczych, magazyn odpadów stałych i odpadów ciekłych. Na pierwszym piętrze rozmieszczono 2 pracownie diagnostyczne, pracownię scyntygrafii oraz pracownię radioimmunologii. Na terenie pracowni scyntygrafii znajdują się 3 pomieszczenia gamma kamer (gamma kamera Multispect 2, E. CAM-duet, Nucline TH 45), laboratorium gorące wyposażone w komorę rękawicową (fot. 3.), pokój aplikacji (fot. 4.), WC podłączone do zbiorników retencyjnych oraz poczekalnie chorych, którym podano radiofarmaceutyk.



Część terapeutyczną (oddział terapii izotopowej) zlokalizowano na trzech poziomach budowlanych. W przyziemiu znajduje się szereg magazynów izotopowych, w tym również pomieszczenie sterownicze dla podciśnieniowego systemu dekontaminacji ścieków radioaktywnych firmy Roediger (fot. 5.).



Poziom wysokiego parteru zorganizowano jako punkt przyjęcia pacjenta. Są tam m.in.: rejestracje, gabinety lekarskie, laboratorium izotopowe oraz sala leczeń ambulatoryjnych.



Pierwsze piętro stanowi docelowy oddział terapeutyczny, w którym wystąpiły najistotniejsze zmiany, polegające na: zwiększeniu liczby sal chorych, zainstalowaniu najnowocześniejszego systemu dekontaminacji ścieków radioaktywnych oraz poprawieniu stanu ochrony radiologicznej za pomocą dodatkowych osłon. Najlepiej obrazuje to tab. 2.



Przy tak dużej ilości stosowanych izotopów oraz ich aktywności, bardzo ważną rolę odgrywa prowadzona w danym Zakładzie Medycyny Nuklearnej dozymetria indywidualna i środowiskowa.



W ZMNIEO stosowane są następujące metody kontroli skażeń:

- bramki dozymetryczne (fot. 6.),

- mierniki skażeń powierzchniowych (fot. 7.),

- mierniki mocy dawki (fot. 8.),

- licznik testów wymazowych,

- miernik skażeń powietrza.



Natomiast do kontroli indywidualnej stosowane są:

- dozymetry fotometryczne (błony dozymetryczne), fot. 9.,

- dozymetry termoluminescencyjne (dozymetry pierścionkowe), fot. 10.,

- pomiar jodochwytności nad tarczycą (fot. 11.).



WYNIKI


Otrzymane dawki pochłonięte określone metodą fotometryczną, termoluminescencyjną oraz pomiarem jodochwytności dla najbardziej narażonej grupy pracowników (techników) w pierwszym półroczu bieżącego roku (po rozbudowie i modernizacji Zakładu) przedstawione w tab. 3. wykazują, iż mamy do czynienia z niewielkim wzrostem dawek pochłoniętych i wchłonięć. Natomiast dawki te w odniesieniu do stosowanej aktywności (dawka/Ci) są ok. 2 razy mniejsze.

Pomiary te wykazują wyraźną korelację pomiędzy dawkami otrzymanymi przez całe ciało, określanymi metodą fotometryczną, a dawkami otrzymanymi przez ręce, określonymi metodą termoluminescencyjną.



Pozostali pracownicy Zakładu tylko w sporadycznych przypadkach przekraczają próg detekcji we wszystkich systemach pomiarowych.



OMÓWIENIE WNIOSKÓW


Po wykonanych pomiarach i analizie wyników stwierdzono, że wystąpiło niewielkie zwiększenie dawek pochłoniętych oraz wchłonięć, aczkolwiek zwiększenie to nie jest wprost proporcjonalne do wzrostu aktywności, ale jest mniejsze. Lepsze wyposażenie oddziału ZMNIEO zrównoważyło wzrost liczby pacjentów i aktywności, a dawki pochłonięte pozostały praktycznie na tym samym poziomie.



Podziękowania

Pragniemy w tym miejscu bardzo serdecznie podziękować kierownikowi Zakładu Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkologicznej Pani prof. dr hab. med. Barbarze Jarząb za zainteresowanie tematem oraz okazaną życzliwość. Kolegom fizykom za pomoc w przygotowaniu zaprezentowanych rycin.



PIŚMIENNICTWO


1. Bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna. Państwowa Agencja Atomistyki, Warszawa 1990.
2. International Basic Safety Standards for Protection against Ionizing Radiation and the Safety of Radiation Sources. IAEA, Viena 1996.
3. Lambrinow N, Etmańska A, Orlef A. Współczesna Onkologia 2000; vol. 4; 6: 265-6.


ADRES DO KORESPONDENCJI


mgr Aleksandra Etmańska

Zakład Medycyny Nuklearnej

i Endokrynologii Onkologicznej

Centrum Onkologii - Instytut

im. M. Skłodowskiej-Curie

ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15

44-101 Gliwice

tel. (032) 278 93 21, 278 93 30

faks (032) 278 93 25

e-mail: etmanska@io.gliwice.pl