Farmakogenetyka litu. Dwie dekady badań

Badania farmakogenetyczne analizują związek uwarunko wań genetycznych z indywidualną reakcją na leki. Osob nicza odpowiedź na farmakoterapię może mieć szczególne znaczenie prognostyczne w przypadku chorób, w których patogenezie zidentyfikowano istotny udział czynników genetycznych. W odniesieniu do choroby afektywnej dwu biegunowej (bipolar disorder, BD), która jest schorzeniem o częściowo dziedzicznym, wielogenowym podłożu, wyod rębniona została specyficzna grupa pacjentów szczególnie dobrze odpowiadająca na leczenie litem. W ostatnim dwu dziestoleciu techniki biologii molekularnej umożliwiły badanie chorych leczonych litem na poziomie genomu, a analizy asocjacyjne tzw. genów kandydujących rozwinęły dotychczasowe profilowanie tych pacjentów na podsta wie specyficznych cech klinicznych. Pozytywne wyniki uzyskano, między innymi badając geny związane z ukła dami neuroprzekaźników, wtórnych przekaźników, ge- ( nów zaangażowanych w neuroprotekcję oraz w regulację rytmów okołodobowych. Dalszy rozwój technik biologii molekularnej przyczynił się do zainicjowania badań ge nome-wide association studies (GWAS), w oparciu o które tworzone są analizy poligenic risk score (PRS). Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie przeglądu piśmiennic twa dotyczącego analiz polimorfizmów genów związanych z farmakologicznym mechanizmem działania litu. Autorzy opierali się głównie na publikacjach anglojęzycznych do stępnych w bazie PubMed, publikacjach polskojęzycznych oraz analizie referencji opracowań dostępnych jako pełne teksty. Wydaje się, że badania genetyczne podatności na leczenie litem pacjentów z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej mogą skutkować wprowadzeniem no wych personalizowanych strategii terapeutycznych. Daje to nadzieję na skuteczniejszą redukcję objawów choroby, która – z uwagi na swój przewlekły i nawrotowy charak ter – przyczynia się do znacznej inwalidyzacji chorych w codziennym funkcjonowaniu i obarczona jest wysokim ryzykiem samobójstwa

Pharmacogenetic research aims to elucidate associ ations of genetic variants and individual effects of pharmacotherapy. Personalised expected response to medications might be useful in prognosis for polygen etically determined disorders. In bipolar disorder (BP), that is partly hereditary polygenic disorder, a subgroup of patients excellently responding to lithium prophy laxis was described. During the last 20 years molecular technology allowed to investigate genome of patients treated with lithium and candidate association studies characterised them more precisely than clinical fea tures. The role of several neurotransmitters’ pathways, second messengers, neuroprotection involved genes and clock genes associations were discovered. Further lab oratory technics development enables us to perform genome-wide association studies (GWAS) and polygenic risk score (PRS) analyses. We aimed to review research on genes involved in lithium treatment efficacy and safe ty. PubMed for English papers, articles published in Pol ish and reference lists from full-text available papers were searched. Pharmacogenetic findings for lithium treatment effects might help develop new personalised strategies and consequently better symptom reduction. So far, chronicity and recurrent course of bipolar dis order impair the functioning of numerous patients and strongly increase the risk of suicide.