Fenotyp pacjentów z czerniakiem skóry, znamionami dysplastycznymi oraz znamionami zwykłymi

Wprowadzenie. Zachorowalność na czerniaka skóry, zwłaszcza u osób o jasnej karnacji, wzrosła w ciągu ostatnich dekad w większości krajów na całym świecie. Niemal u każdego badanego pacjenta stwierdza się na skórze znamiona barwnikowe. Większość z nich jest łagodna, jednak na podłożu znamion barwnikowych powstaje nawet 30% czerniaków. Do najlepiej poznanych i najistotniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na czerniaka można zaliczyć: promieniowanie UV (naturalne i sztuczne), obecność na skórze licznych znamion melanocytowych, ich stałe drażnienie mechaniczne i chemiczne oraz predyspozycje genetyczne, warunkujące między innymi I lub II fototyp skóry (jasny).

Cel pracy. Ocena wybranych cech fenotypowych u pacjentów z czerniakiem skóry, znamionami dysplastycznymi oraz znamionami zwykłymi.

Materiał i metodyka. Badaniem objęto 102 pacjentów ze zmianami melanocytowymi. Na podstawie badania klinicznego, dermoskopowego oraz histopatologicznego rozpoznano 30 przypadków znamion zwykłych, 38 – znamion dysplastycznych oraz 34 przypadki czerniaka. Do oceny cech fenotypowych wykorzystano kwestionariusz osobowy. Zależność pomiędzy rodzajem zmian melanocytowych a kolorem oczu, włosów, fototypem skóry oraz pozostałymi parametrami oceniano za pomocą nieparametrycznych testów ANOVA, Kruskala-Wallisa, Manna-Witneya. Za wartość istotną statystycznie przyjęto p < 0,05.

Wyniki. Średnia wieku chorych w grupie z czerniakiem skóry to 65,2 roku dla mężczyzn, oraz 59,1 roku dla kobiet. Różnica wieku w grupie mężczyzn i kobiet nie była istotna statystycznie. W grupie z rozpoznanym czerniakiem skóry znamiennie statystycznie częściej stwierdzano jasne włosy – 91,2% (31 vs 3, p = 0,02225), w grupie badanych ze znamionami dysplastycznymi – 94,7% (26 vs 2) i zwykłymi – 73,3% (22 vs 8); jasne włosy stanowiły więc dominującą cechę fenotypową we wszystkich badanych grupach. W grupie z rozpoznanym czerniakiem jasne oczy stwierdzono u 85,3% badanych, ze znamionami dysplastycznymi u 71%, a ze znamionami zwykłymi u 80% badanych. U pacjentów z czerniakiem istotnie statystycznie częściej stwierdzano jasny niż ciemny fototyp skóry (p = 0,03676). Wśród chorych na czerniaka pacjenci z dużą całkowitą liczbą znamion (> 100) stanowili znamienną statystycznie większość (p = 0,00001) w stosunku do chorych z małą (< 20) lub średnią (21–100) całkowitą liczbą znamion. W grupie pacjentów ze znamionami dysplastycznymi stwierdzono dużą całkowitą liczbę znamion w 28,95% przypadków, średnią całkowitą liczbę – w 31,58% przypadków, a małą – w 39,47%. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w tej grupie badanych. Wśród badanych ze znamionami zwykłymi całkowita liczba znamion wynosiła u 46,67% < 20 znamion, u 40% – 21–100 znamion, a u 13,33% osób stwierdzono > 100 znamion na skórze. W porównaniu z całą badaną populacją (102 osoby) znamiona wrodzone (obecne vs nieobecne) stwierdzono istotnie statystycznie rzadziej u chorych z czerniakiem (u 5,88% badanych, p = 0,00440) oraz w grupie ze znamionami dysplastycznymi i w grupie ze znamionami zwykłymi.

Wnioski. Jasne włosy, oczy oraz jasny fototyp skóry stanowią dominujące cechy fenotypowe u chorych na czerniaka skóry. Wśród pacjentów z łagodnymi zmianami melanocytowymi (znamiona zwykłe, dysplastyczne) również częściej stwierdzano jasne cechy niż ciemne. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka skóry w badanej grupie pacjentów było stwierdzenie dużej całkowitej liczby znamion melanocytowych na skórze.

Introduction. Melanoma incidence rates have been increasing during the last decades in most countries throughout the world, especially among people with fair skin. Melanocytic nevi are diagnosed very often. Most of them are benign and rarely undergo neoplastic transformation. However, 30% of malignant melanomas develop from previously existing nevi. The best known and the most important melanoma risk factors are: UV radiation (natural and artificial – sun lamps), permanent mechanical or chemical irritation, fair skin phototype (I and II), numerous melanocytic nevi, and genetic factors.

Objective. To analyse phenotypic features in patients with melanoma, dysplastic and common nevi and their incidence rates in different patient groups.

Material and methods. 102 melanocytic skin lesions including 30 cases of common nevi, 38 cases of dysplastic nevi and 34 cases of melanoma were diagnosed by dermoscopy and excised. A personal questionnaire was used to analyse phenotypic features. The relationship between type of melanocytic lesion, eye colour, hair and skin phototype as well as other data were evaluated by nonparametric ANOVA rank, Kruskal-Wallis, Mann-Whitney tests with p < 0.05 condition for statistical significance.

Results. The mean age of patients with melanoma was 65.2 years for men and 59.1 years for women and the difference was not statistically significant. In the melanoma group fair hair occurred more frequently than dark hair (91.2%; 31 vs. 3, p = 0.02225). Fair hair was also a dominant phenotypic feature among patients with dysplastic (26 vs. 2) and common nevi (22 vs. 8). 85.3% of patients with melanoma, 71.05% with dysplastic and 80% with common nevi had fair eyes. In the melanoma group a statistically significant difference was observed between patients with fair and dark skin phototype (p = 0.03676). Statistically significant differences in total nevi count were found between patients with melanoma. A high total nevi count (> 100) was observed in 64.7% of patients, and moderate total nevi count (21-100) in 35.3% of cases. In the melanoma group there were no patients with a low total nevi count (< 20) (p = 0.00001). There was a significant difference in total nevi count between patients with dysplastic and common nevi. Congenital melanocytic nevi (present vs. absent) were significantly less frequently found in comparison to the whole studied population (102 patients) in patients with malignant melanoma (p = 0.00440), patients with dysplastic nevi, and patients with common nevi (p = 0.01712).

Conclusions. Fair hair, fair eyes and fair skin phototype are the dominant phenotypic features among patients with skin melanoma. Among patients with benign melanocytic lesions (common, dysplastic nevi) "fair phenotype" occurred more frequently than the "dark" one. Among our patients the most important melanoma risk factor was high total nevi count.