eISSN: 1897-4309
ISSN: 1428-2526
Contemporary Oncology/Współczesna Onkologia
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Supplements Addendum Special Issues Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
9/2002
vol. 6
 
Share:
Share:

Frequency and prophylaxis for taxanes-associated hypersensitivity reactions

Anna Łojko
,
Janina Markowska
,
Jolanta Lubin
,
Maria Litwiniuk
,
Radosław Mądry

Współcz Onkol (2002), vol. 6, 9, 602-606
Online publish date: 2003/03/26
Article file
- Czestosc.pdf  [0.35 MB]
Get citation
 
 
Taksany to stosunkowo nowa grupa leków cytostatycznych, otrzymywanych na drodze półsyntetycznej z kory i igieł cisu. Mechanizm działania taksanów polega na uszkadzaniu mikrotubul wrzeciona podziałowego komórki. Działanie to uniemożliwia mitozę i dalszą proliferację komórki. Obecnie w Polsce stosowane są 2 leki z tej grupy: paklitaksel (Taxol) i docetaksel (Taxotere). Oba leki wykazują aktywność w leczeniu wielu nowotworów, szczególnie raka piersi i raka jajnika [1-3].



Tak jak inne cytostatyki, taksany powodują szereg działań ubocznych, najczęściej leukopenię i neutropenię, neuropatie obwodowe i bóle mięśniowe. Jednak dla pacjentów, towarzyszących im rodzin, a przede wszystkim dla personelu medycznego najbardziej niepokojące mogą być objawy ciężkich reakcji nadwrażliwości. Objawami reakcji nadwrażliwości mogą być: reakcje skórne (uogólniona wysypka, rumień), uderzenia gorąca, ucisk w klatce piersiowej, gorączka, dreszcze, a także wymagające leczenia spadki lub wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Może również wystąpić spastyczny skurcz oskrzeli z dusznością i silnym uczuciem niepokoju. Opisywano również przypadki zgonów (m.in. we Współczesnej Onkologii, październik 2002). Zazwyczaj reakcje te występują w trakcie pierwszego podania leku, najczęściej w ciągu pierwszych 10 min. Zastosowanie odpowiedniej premedykacji zmniejsza częstość i nasilenie tego typu objawów. Premedykacja polega na podaniu glikokortykosteroidów i leków blokujących receptory histaminowe H1 i H2.



Reakcje nadwrażliwości występują u ok. 18 proc. pacjentów leczonych docetakselem i nie poddanych premedykacji, a po premedykacji tylko u ok. 5 proc. [4]. Chociaż reakcje te zdarzają się stosunkowo rzadko, to ich burzliwy przebieg może spowodować rezygnację z dalszego leczenia. Dla lekarza ważne jest, by wiedzieć, czy w przypadku nadwrażliwości można powtórzyć premedykację i próbować ponownie bezpiecznie podać lek. Dla niektórych pacjentek może to być jedyna szansa skutecznego leczenia.



CEL PRACY


Celem pracy była ocena częstości występowania reakcji nadwrażliwości u pacjentek leczonych taksanami w Klinice Onkologii w Poznaniu.



PACJENCI I METODY


Przedstawiono obserwacje wszystkich pacjentek, które były leczone taksanami od 1998 do 2002 r. Łącznie w Oddziale Ginekologii i Chemioterapii leczono 206 pacjentek. Charakterystykę tych pacjentek przedstawiono w tab. 1.


U wszystkich pacjentek stosowano zalecaną przez producentów premedykację, której schemat postępowania przedstawiono w tab. 2. i 3. W trakcie pierwszych 10 min podawania leku pacjentki były obserwowane przez lekarza lub pielęgniarkę. W przypadku wystąpienia objawów nadwrażliwości natychmiast przerywano podawanie leku.



WYNIKI


Taksany stosowano u 206 pacjentów. Łącznie podano 695 kursów paklitakselu i 389 kursów docetakselu. Reakcje nadwrażliwości obserwowano u 9 pacjentek, u 7 leczonych paklitakselem i u 2 leczonych docetakselem. Objawy towarzyszące tym reakcjom przedstawiono w tab. 4.


U 4 pacjentek reakcje nadwrażliwości pojawiły się w trakcie pierwszego podania leku. U 5 dopiero w czasie kolejnych kursów, w trakcie 2., 3. i 5. kursu leczenia. U wszystkich pacjentek objawy nadwrażliwości pojawiły się w ciągu kilku pierwszych minut podawania leku.


U 3 pacjentek po wystąpieniu silnej reakcji nadwrażliwości przerwano leczenie taksanami. U 6 pacjentek kontynuowano leczenie. W 5 przypadkach podano 100 mg hydrokortyzonu i po 30 min powoli wznowiono podawanie leku. U jednej pacjentki postępowano zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w tab. 5. Przy ponownym podłączeniu nie wystąpiły żadne objawy nadwrażliwości i pacjentki mogły kontynuować leczenie taksanami.



DYSKUSJA


Wystąpienie reakcji nadwrażliwości po podaniu taksanów można znacząco zmniejszyć poprzez zastosowanie premedykacji. W opisywanej grupie wystąpiły u 9 pacjentek, co stanowi 4,4 proc.


O wywoływanie reakcji nadwrażliwości po podaniu paklitakselu podejrzewany jest jeden ze składników leku, polioksyetylowany olej rycynowy (Cremophor EL) [5]. Wraz z etanolem jest on niezbędny do rozpuszczenia paklitakselu. Cremophor EL występuje również w innych lekach: jest obecny w tenipozydzie, cyklosporynie, dożylnej postaci witaminy K. Po tych lekach także występują reakcje nadwrażliwości. Doświadczenia na zwierzętach wykazały, że dożylne podanie Cremophoru może powodować gwałtowne uwolnienie histaminy i spadek ciśnienia tętniczego krwi. U niektórych doświadczalnych psów podanie Cremophoru powodowało śmierć. Z drugiej jednak strony, badania Nolte i wsp. nad tenipozydem wykazały, że to sam tenipozyd, a nie Cremophor, jest odpowiedzialny za uwalnianie histaminy [6].


Reakcje nadwrażliwości występują również po podaniu docetakselu, który nie zawiera polioksyetylowanego oleju rycynowego. W docetakselu substancją pomocniczą jest polisorbat 80. Nie ma jednoznacznych dowodów wskazujących na czynnik sprawczy reakcji nadwrażliwości. Nie jest też w pełni wyjaśniony mechanizm tych reakcji. Najprawdopodobniej polega on na uwalnianiu histaminy z komórek tucznych.


Do niedawna uważano, że w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości należy zakończyć stosowanie taksanów. Pojawiły się jednak doniesienia o skutecznym kontynuowaniu leczenia u pacjentów, u których wystąpiły nawet objawy anafilaksji [7]. Z pracy Markmana i wsp. [9] wynika, że takie postępowanie jest w pełni bezpieczne. W grupie 450 pacjentek reakcje nadwrażliwości stwierdzili oni u 44 kobiet; u 38 pacjentek udało się podać lek po 30 min po postępowaniu przedstawionym w tab. 5. U 5 kobiet, u których po raz drugi wystąpiły objawy nadwrażliwości zastosowano postępowanie odczulające i podano całą zaplanowaną dawkę paklitakselu. Proponowane postępowanie odczulające przedstawiono w tab. 6.


Jest interesujące, że w zaproponowanym postępowaniu stosowane są te same leki, które okazały się nieskuteczne w przeciwdziałaniu pierwszej reakcji nadwrażliwości. Możliwym wyjaśnieniem tego zjawiska jest zablokowanie receptorów komórek tucznych przez wcześniejsze podanie leku [8, 9].


Dla pacjentów i lekarzy ważne jest, że po wystąpieniu reakcji nadwrażliwości możliwe jest dalsze leczenie skutecznymi lekami z grupy taksanów.



PIŚMIENNICTWO


1. Clemons M, Leahy M, Valle J, et al. Review of recent trials of chemotherapy for advanced breast cancer: the taxanes. Eur J Cancer 1997; 33, 13: 2183-93.
2. Kaye SB, Piccart M, Aapro M, et al. Phase II Trials of docetaxel (Taxotere) in advanced ovarian cancer - an updated overview. Eur J Cancer 1997; 33, 13: 2167-70.
3. Gianni L, Capri G. New chemotherapy drugs. In: Textbook of breast cancer. Martin Dunitz Ltd 1997.
4. Oratz R. Treatment of metastatic breast cancer. Chemotherapy. Taxanes. In: Breast Cancer. Churchill Livingstone 1999.
5. Weiss RB, Donehower RC, Wiernik PH, et al. Hypersensitivity reactions from Taxol. J Clin Oncol 1990; 8: 1263-68.
6. Nolte H, Castensen H, Hertz. VM-26 (teniposide) - induced hypersensitivity and degranulation of basophils in children. Am J Pediatr Hematol/Oncol 1989; 10: 308-12 (abstr).
7. Peereboom DM, Donehower RC, Eisenhauer EA, et al. Successful re-treatment with Taxol alter major hypersensitivity reactions. J Clin Oncol 1993; 11: 885-90.
8. Markman M, Kennedy A, Webster K, et al. Simplified regimen for the prevention of paclitaxel-associated hypersensitivity reactions. J Clin Oncol 1997; 15: 3517 (list).
9. Markman M, Kennedy A, Webster K, et al. Paclitaxel-associated hypersensitivity reactions: experience of Gynecologic Oncology Program of the Cleveland Clinic Cancer Center. J Clin Oncol 2000; 18: 102-105.



ADRES DO KORESPONDENCJI

dr med. Maria Litwiniuk

Oddział Chemioterapii

Klinika Onkologii

Akademia Medyczna

ul. Łąkowa 1/2

61-848 Poznań

tel./faks (061) 854 90 72























































Copyright: © 2003 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.