GWAŁTOWNY SPADEK ZACHOROWAŃ I ZGONÓW Z POWODU RAKA PŁUCA W POLSCE W LATACH 1990-2016

Pod koniec lat 80. ubiegłego wieku Polska była krajem najwyższej konsumpcji papierosów, częstości palenia i zachorowalności i umieralności z powodu raka płuca w Europie. Nieoczekiwanie, po politycznej i ekonomicznej transformacji lat 90., trend ten został odwrócony. Po raz pierwszy w historii doszło nie tylko do zahamowania wzrostu sprzedaży tytoniu, ale sprzedaż papierosów zaczęła spadać. Międzynarodowe koncerny tytoniowe, które niezwykle szybko sprywatyzowały i opanowały rynek tytoniowy w Polsce, planowały wzrost sprzedaży papierosów w latach 90. o 10%. W 2000 roku, w porównaniu z 1990 rokiem, sprzedaż papierosów zmniejszyła się o 10 miliardów sztuk rocznie. Rozpoczął się trwający do chwili obecnej stały harmonijny spadek konsumpcji tytoniu. W dość krótkim czasie doszło do diametralnej zmiany klimatu wobec papierosów. W opublikowanym w 2001 roku w renomowanym czasopiśmie medycznym doniesieniu naukowym, autorzy wykazali (Fagerstrom K. i inni), że w Polsce i w Szwecji istnieje najlepszy klimat antytytoniowy w Europie. Społeczeństwo obywatelskie, społeczność medyczna i administracja państwowa przygotowały i wdrożyły do praktyki wielowymiarowy program ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu. Program ten w ciągu 25 lat doprowadził do gwałtownego spadku palenia papierosów, co w rezultacie doprowadziło do niesłychanego zmniejszenia się zachorowalności i umieralności z powodu raka płuca palaczy. Przedstawiona publikacja omawia czynniki, które doprowadziły do tych zmian.

In the late 1980s, Poland was one of the countries with the highest per capita cigarette consumption, smoking prevalence, and lung cancer morbidity and mortality in Europe. After the political and economic transformation of 1989, transnational tobacco companies (TTCs) entered the market. The TTCs expected the cigarette sales in Poland to increase by at least 10% in the 1990s. Unexpectedly, the opposite happened. In the 1990s, the social attitudes towards smoking began to change, spurred by the involvement of civil society, the medical community, religious institutions, as well as national and local administration in developing and conducting a comprehensive tobacco control programme. For the first time since World War II, cigarette consumption in Poland began to decline. As a report by Fagerstrom et al. published in 2001 in a renowned medical journal showed by the end of the 1990s Poland had one of the best anti-smoking climates in Europe. Between 1990 and 2015 tobacco sales in the country fell from 100bn cigarettes to 40bn. This was accompanied by a decrease in lung cancer incidence and mortality. This paper discusses the factors underlying these positive developments.