Interdyscyplinarna opieka nad pacjentami z IBD

Nieswoiste choroby zapalne jelit należą do grupy chorób przewlekłych. Oznacza to, że wymagają specjalistycznego postępowania rehabilitacyjnego oraz odpowiedniego nadzoru i opieki.
Dla osób cierpiących na IBD, konsekwencje choroby są bardzo złożone i dotyczą różnych aspektów życia - od "technicznych" spraw wymagających zmian organizacji dotychczasowego życia do problemów psychologicznych wynikających z ograniczeń wymuszonych przez chorobę. Dla systemu opieki zdrowotnej stanowią zaś poważne wyzwanie ze względu na rosnące koszty świadczeń ubezpieczeniowych i mniejszą produktywność chorych. Dlatego też powinno dążyć się do jak najlepszej opieki nad pacjentami, tak, żeby jak najdłużej móc zachować dobrą jakość ich życia.
Do oceny jakości życia pacjentów z IBD służą kwestionariusze: The Rating Form of IBD Patients Concerns (RFIPC) oraz Inflammatory Bowel Disease Questionnaire (IBDQ). Pytania w nich zawarte dotyczą nie tylko dolegliwości jelitowych, ale także generalnego funkcjonowania organizmu, stanu emocjonalnego i funkcjonowania społecznego.

Pacjentami z IBD od samego początku powinien zajmować się zespół lekarzy - już do postawienia diagnozy potrzebna jest współpraca gastroenterologa, radiologa i patomorfologa. Czasami nagłe objawy jelitowe wymagają pilnej interwencji chirurgicznej. Warto pamiętać, że IBD mogą manifestować się także pozajelitowo - pacjenci mogą być kierowani do gastroenterologa dopiero po konsultacjach z dermatologami czy reumatologami.

Na etapie przedstawiania diagnozy, bardzo ważna jest właściwa początkowa edukacja pacjenta. Badania wskazują, że jedynie 12% ankietowanych słyszało o chorobie Leśniowskiego-Crohna a o WZJG - 57%. Diagnoza przewlekłej choroby może wywołać pewne zachwiania emocjonalne pacjentów, dlatego też warto od początku zaoferować wsparcie psychologiczne. Dodatkowo, na stan zdrowia i umiejętność postępowania w chorobie może pozytywnie wpłynąć konsultacja dietetyka.

Przewlekła opieka nad pacjentami z IBD również wymaga pracy zespołowej. Powikłania chorób mogą sprawić, że potrzebna okaże się pomoc chirurgiczna, wyłonienie stomii czy żywienie pozajelitowe. W leczenie powikłań zaangażowani mogą być także nefrolodzy, dermatolodzy, endokrynolodzy i stomatolodzy. Pamiętać należy, że IBD podwyższają ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i potrzebna jest odpowiednia czujność lekarza prowadzącego w tym temacie.

Według analiz naukowców, stworzenie zespołów interdyscyplinarnych ma poprawiać jakość opieki nad pacjentami oraz być korzystne z punktu widzenia kosztów. Zespół ds. leczenia IBD powinien obejmować gastroenterologa, chirurga, pielęgniarkę, dietetyka, patomorfologa, radiologa i farmaceutę. Dodatkowo powinien mieć możliwość współpracy z psychologami, reumatologiem, dermatologiem, okulistą, ginekologiem-położnikiem, pediatrą i lekarzem rodzinnym. Ważne jest, aby członkowie zespołu regularnie spotykali się i mogli razem ustalać postępowanie, szczególnie u trudnych pacjentów, z przetokami, ciężkim przebiegiem choroby czy wysokim ryzykiem operacji resekcyjnych. Zwłaszcza u dzieci i chorych z zajęciem jelita cienkiego ważną rolę odgrywa dostęp do wsparcia żywieniowego i terapii.
Wszystko to pozwala na zachowanie jak najlepszej jakości życia pacjentów. Badania wykazują, że zadowolenie pacjentów jest mniejsze, gdy również mniejsze jest ich wsparcie społeczne i ekonomiczne. Co ciekawe, częściej mniej zadowolone są kobiety. Natomiast zupełnie zrozumiałe jest, że pacjenci z częstymi nawrotami i przewlekłym stresem bardziej narzekają na jakość życia.
Na koniec warto zauważyć, że nie tylko satysfakcja pacjentów wzrasta, gdy są pod opieką zespołów interdyscyplinarnych. Niedawno opublikowano wyniki badania, w którym okazało się, że poziom zadowolenia personelu medycznego opiekującego się pacjentami z IBD jest niski, co również może przekładać się na jakość opieki nad pacjentami. Największą satysfakcję z wykonywanej pracy mają jednak osoby pracujące w zespołach interdyscyplinarnych.