Rozmowa z prof. Władysławem Pierzchałą, Prezesem Elektem Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Kierownikiem Katedry i Kliniki Pneumonologii Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Ordynatorem Oddziału Pneumonologii SP CSK, kierownikiem naukowym konferencji KONTROWERSJE W PULMONOLGII.

W jaki sposób zachęciłby Pan potencjalnych uczestników do udziału w konferencji?
Wiele problemów pojawiających się w światowej pulmonologii musi być przedyskutowanych w środowisku krajowym. Dlatego, że osiągnięcia w tej dziedzinie medycyny są olbrzymie – a nie wszystkie są w należytym tempie transmitowane na grunt lokalny, polski. Zadaniem konferencji jest więc przedstawienie osiągnięć pulmonologii z całego świata. Kontrowersje – zgodnie z nazwą konferencji – mogą rzeczywiście zaistnieć, bowiem nie wszystkie elementy postępowania w chorobach płuc są jednoznacznie zdefiniowane. Dotyczy to tak prostych metod jak diagnostyka spirometryczna, oraz skomplikowanych jak inwazyjna diagnostyka bronchoskopowa lub torakoskopowa. Te i inne procedury i ich przydatność w procesie diagnostycznym i leczniczym należy opisać, uwzględniając nasze możliwości finansowe.

Czy to nie oznacza, że polscy pulmonolodzy muszą szukać modus Vivendi między wskazaniami światowej pulmonologii a możliwościami systemu?
Taki problem istnieje we wszystkich dziedzinach medycyny ponieważ oczekiwania zdrowotne zawsze będą większe niż możliwości ich zaspokojenia. Wynika to jednak nie tylko z tego, że brakuje środków, ale także z faktu że nie wszystkie schorzenia można efektownie wyleczyć. W zakresie astmy i POCHP jesteśmy na poziomie światowym – leki są dostępne, nie są drogie. Ale są obszary, w których mamy zaległości – są to śródmiąższowe choroby płuc, mukowiscydoza, rak płuca. Brak na nie skutecznych leków. Mamy postęp w skuteczności leczenia raka szyjki macicy, ale w zakresie raka płuc postępów ciągle brak – i dotyczy to światowej a nie tylko krajowej medycyny.

Konferencje, które odbywają się w Polsce są zatem swoistym przedstawieniem „albumu z fotografią” światowej medycyny, z którego polscy lekarze wyciągają „zdjęcia” możliwe do zaadaptowania w krajowych warunkach.
Rzeczywiście – często mamy do czynienia z sytuacją w której – jako polscy lekarze – mamy wiedzę na temat najnowszych osiągnięć światowej medycyny, tymczasem implementacja tej wiedzy na grunt krajowy jest niewystarczająca. Najlepszym przykładem jest audyt POChP przeprowadzony przez Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, który ocenił w jaki sposób lekarze leczą tą chorobę. Okazało się, że leczymy ją źle. Choroba jest częsta, ma niewielki panel leków – zatem nie powinno być trudności w jej leczeniu . Tymczasem mimo istnienia krajowych wytycznych ciągle nie leczymy POCHP poprawnie. W Polsce „źródłem wiedzy medycznej” lekarzy są wytyczne polityki zdrowotnej (wycena procedur, refundacja, punktacja JGP) lekarz robi to za co płaci NFZ i z czego rozlicza go pracodawca. Dlatego czeka nas długa droga w uświadamianiu lekarzom, że liczyć się powinny wytyczne światowej medycyny a nie tylko racje płatnika. Obydwa elementy muszą być ze sobą harmonizowane.

Na POChP chorują około dwa miliony Polaków. Szacuje się, że drugie tyle może nie wiedzieć o swej chorobie – dlaczego ?
Wszystkie choroby, które rozwijają się podstępnie a ich progresja jest powolna, są bagatelizowane przez lekarzy i pacjentów. O wiele efektowniej oddziaływują choroby ostre. POCHP długo nie daje objawów, ale gdy się już pojawią – choroba jest nieodwracalna. Powoduje to nihilizm u pacjenta i lekarza. Atrakcyjne jest wewnątrznaczyniowe leczenie zwężenia tętnic – pacjent niemal natychmiast odczuwa efekt. W POCHP terapia trwa długo a efekty są odległe (np. zmniejszenie ryzka przyszłych zaostrzeń). Poza tym POCHP ujawnia się z wiekiem – dlatego wśród chorych ciągle trwa przekonanie, że jej objawy to jedynie dowodem starzenia się organizmu.

Problemy diagnostyczne POChP. Wcześniej rozpoznać to wcześniej leczyć.
Leczenie POChP jest proste, ale jego efektywność nie jest duża. Dlatego najważniejsza jest profilaktyka. Trudno jednak nakłonić pacjentów do zaprzestania palenia. Co zatem robić? Tworzyć nieustanne kampanie społeczne, przekonujące młodych ludzi aby zaniechali rozpoczynania palenia – w ten sposób będziemy ograniczać powstawanie POCHP. I jak najwcześniej należy rozpoznawać chorobę ; dopiero w ostatnich 10-15 latach lekarze nauczyli się powszechnie diagnozować POChP za pomocą badań spirometrycznych. Tymczasem to względnie proste badanie jak pomiar temperatury lub stężenia cholesterolu. Wymaga jednak dobrej współpracy pacjenta.

A jak zatem wygląda leczenie astmy – w Polsce i na świecie?
Myślę, że głównie dzięki Polskiemu Towarzystwu Alergologicznemu problem leczenia astmy jest w naszym kraju dobrze rozwiązany. Astma nie prowadzi do inwalidztwa oddechowego – oczywiście jeśli nie nałożą się inne czynniki, i można ją w większości dobrze kontrolować. W Polsce mamy wszystkie leki dostępne na świecie do leczenia astmy. Łącznie z omalizumabem (program lekowy) . Jednak przypadków astmy mamy dużo – i to jest problem ilościowy; co 5. dziecko rodzące się w Polsce ma alergię, z nich część może zachorować na astmę. Dlatego ciężar jej leczenie będzie przenosił się na lekarzy rodzinnego.