Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Kupowania – opracowanie i właściwości psychometryczne

Wstęp
Oczekiwania efektów są kardynalnym wyznacznikiem podejmowania i kontynuowania czynności celowych. Celem badania było opracowanie kwestionariuszowej miary oczekiwanych efektów kupowania i poznanie ich znaczenia dla ryzyka kompulsywnego kupowania.

Materiał i metody
Na podstawie analizy literatury i otwartej ankiety na próbie 150 osób opracowano 42 stwierdzenia opisujące oczekiwane efekty kupowania, które utworzyły eksperymentalną wersję Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Kupowania (KOEK). Następnie przeprowadzono badania na próbie 595 osób od 18. do 84. roku życia (68% stanowiły kobiety). Dane uzyskane od 215 osób posłużyły do eksploracyjnej analizy czynnikowej, a od pozostałych 380 – do konfirmacyjnej analizy czynnikowej.

Wyniki
Ustalono ostateczną wersję KOEK składającą się z 29 itemów, które mierzą sześć typów oczekiwanych efektów kupowania: 1) stymulację i relaksację, 2) ucieczkę od przykrych doznań i poprawę samopoczucia, 3) utratę kontroli i pogorszenie samopoczucia, 4) zaspokojenie potrzeb własnych i innych osób, 5) poprawę samooceny i wzmożenie prestiżu społecznego, 6) złapanie okazji. Stwierdzono, że KOEK ma dobre parametry rzetelności.

Omówienie
Kobiety miały istotnie większe niż mężczyźni oczekiwania dotyczące stymulacji i relaksacji oraz ucieczki od przykrych doznań. Wykazano, że nasilenie oczekiwań wobec efektów kupowania, szczególnie związanych z utratą kontroli, poprawą samopoczucia i stymulacji, trafnie różnicuje ryzyko zakupoholizmu. Te trzy typy oczekiwanych efektów okazały się predyktorami ryzyka kompulsywnego kupowania.

Wnioski
Rozpoznawanie oczekiwań może być użyteczne dla wyjaśniania zachowań zakupowych i ich funkcji dla kupujących, przewidywania ryzyka kompulsywnego kupowania oraz podejmowania działań profilaktycznych i terapeutycznych.



Introduction
Outcome expectancies are cardinal determinants of undertaking and continuing intentional activities. This study aimed to develop a questionnaire measure of shopping outcome expectancies and to understand their significance with respect to the risk of compulsive buying.

Material and methods
Based on literature studies and an open survey of 150 participants, 42 statements describing shopping outcome expectancies were developed. As a result, an experimental version of the Shopping Outcome Expectancies Questionnaire (SOEQ) was produced. The research was then conducted on a sample of 595 participants (68% women) aged from 18 to 84. Exploratory factor analysis was performed on data from 215 cases and confirmatory factor analysis on the remaining 380 cases.

Results
The final version of SOEQ was established consisting of 29 items, which measure six types of shopping outcome expectancies: 1) stimulation and relaxation, 2) escape from unpleasant sensations and improved well-being, 3) loss of control and deterioration of well-being, 4) satisfying own and other people’s needs, 5) improving self-esteem and increasing social prestige and 6) getting bargains. SOEQ has been found to have good reliability parameters.

Discussion
Women had significantly stronger outcome expectancies than men for stimulation and relaxation as well as escape from unpleasant sensations. It has been shown that the increased expectancies of the effects of buying, especially related to the loss of control, improvement of well-being and stimulation, accurately differentiated the risk of shopaholism. These three types of outcome expectancies were predictors of compulsive buying.

Conclusions
Outcome expectancies recognition is useful for explaining shopping behaviour and its functions for buyers, predicting compulsive buying risks as well as planning and evaluating preventive and therapeutic interventions.