Wykazanie przez Williamsa Prouta w 1824 r. obecności kwasu solnego w soku żołądkowym było momentem przełomowym w klinicznym podejściu do etiologii i leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Postępowanie lekarskie w tych jednostkach chorobowych polegało na dążeniu do zwalczania nadkwasoty i zapobieganiu jej występowania.
Wykrycie przez Blacka i wsp. [1] w 1972 r. antagonistów receptora histaminowego H2 błony śluzowej żołądka miało decydujący wpływ na leczenie dolegliwości zależnych od nadmiernego wydzielania kwasu solnego, natomiast preparat farmaceutyczny – ranitydyna – znalazł powszechne zastosowanie w terapii wrzodu żołądka i dwunastnicy.
Następnym milowym krokiem wyjaśniającym mechanizm kontroli wydzielania kwasu solnego było wykazanie przez Sachsa i wsp. [2] obecności pomp protonowych w ścianie kanalików komórek okładzinowych błony śluzowej żołądka w tzw. przestrzeni kwaśnej (acidic space). Ruszyła na skalę przemysłową produkcja inhibitorów wymienionych pomp (IPP), które szybko znalazły powszechne zastosowanie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy na świecie.
Odkrycie obecności bakterii Helicobacter pylori w błonie śluzowej żołądka przez Marshala i Warrena (1983 r.) nie zmniejszyło zastosowania IPP w leczeniu choroby wrzodowej, a wręcz stało się standardem w postępowaniu eradykacyjnym tej bakterii.
Do rodziny IPP dołączyły preparaty – lanzoprazole, a wśród nich Lanzul. Efekt hamujący wydzielanie kwasu solnego w żołądku przez lanzoprazol oraz czas gojenia wrzodów żołądka i dwunastnicy w porównaniu z efektem uzyskanym po zastosowaniu omeprazolu, pantoprazolu i esomeprazolu przedstawiono w tab. I i II.
W 1997 r. podczas III Rzeszowskich Dni Gastroenterologii przedstawiono po raz pierwszy wyniki przeprowadzonego w Polsce wieloośrodkowego badania klinicznego na temat Lanzul w leczeniu wrzodu dwunastnicy i eradykacji Helicobacter pylori – wyniki wstępne. Dwa lata później ci sami badacze w Gastroenterologii Polskiej opublikowali artykuł zatytułowany: Wieloośrodkowe badania skuteczności i bezpieczeństwa leczenia lanzoprazolem, klarytromycyną i amoksycyliną wrzodu dwunastnicy u pacjentów z infekcją Helicobacter pylori [5].
Były to pierwsze w Polsce wieloośrodkowe badania kliniczne dotyczące efektów stosowania leków z grupy IPP, a mianowicie Lanzulu. Uczestniczyło w nim 5 ośrodków. Obserwacje przeprowadzono w grupie 119 pacjentów z rozpoznaniem endoskopowym wrzodu dwunastnicy i potwierdzoną współistniejącą infekcją H. pylori testem oddechowym lub ureazowym. Przez 7 dni stosowano Lanzul w dawce 30 mg raz dziennie, klarytromycynę (500 mg) i amoksycylinę (1000 mg) 2 razy dziennie. W drugiej grupie chorych po 7 dniach identycznego leczenia dodatkowo przez tydzień podawano tylko Lanzul w dawce 30 mg przed snem. Typowe badania kontrolne wykonano po 6 tyg. oraz 6 i 12 mies. od momentu rozpoczęcia leczenia. Wygojenie niszy wrzodowej wykazano u 93,7, 96,7 oraz 98,7% pacjentów odpowiednio po 6 tyg., 6 i 12 mies. obserwacji. Nie stwierdzono istotnych różnic wyników leczenia między dwoma grupami pacjentów.
Eradykację H. pylori uzyskano w tym samym czasie odpowiednio u 83,9, 88,2 i 88,8% badanych. Po 12-miesięcznej obserwacji nawrót wrzodu odnotowano u 4,17%, natomiast reinfekcję u 12,5% chorych.
Podczas leczenia 21 pacjentów zgłosiło objawy niepożądane o małym nasileniu, takie jak: biegunka, bóle głowy, zaburzenia smaku, wysypka na skórze, które nie spowodowały przerwania leczenia.
Wyniki przemawiały za dużą skutecznością leczenia wrzodu dwunastnicy za pomocą terapii trójlekowej, w której IPP był Lanzul. Na podkreślenie zasługuje mała liczba nawrotów choroby po roku od zaprzestania leczenia.
Nie wykazano istotnego wpływu na wyniki leczenia przedłużonego stosowania Lanzulu przez 7 dni po zakończeniu terapii trójlekowej (eradykacyjnej).
Opublikowane dane odnośnie do skuteczności leczenia wrzodu dwunastnicy za pomocą Lanzulu były podstawą/uzasadnieniem do szerokiego stosowania preparatu w codziennej praktyce klinicznej. Niewątpliwe znaczenie miała stosunkowo mała cena leku, co zapoczątkowało w Polsce niezwykle korzystne – z punktu widzenia pacjentów – obniżenie ceny wszystkich stosowanych IPP.
Praca z 2006 r. autorstwa Linke i wsp. [6] dotycząca skuteczności Lanzulu w chorobie refluksowej przełyku (gastroesophageal reflux disease – GERD) przyczyniła się do dalszego rozszerzenia wskazań do stosowania tego leku w przypadku chorych gastrologicznych. Do badań zakwalifikowano 43 chorych, u których poza typowymi objawami klinicznymi GERD rozpoznano endoskopowe zmiany zapalne błony śluzowej przełyku w stadium A lub B wg kwalifikacji z Los Angeles. U pacjentów z nasilonymi objawami GERD zastosowano Lanzul w dawce 30 mg raz dziennie rano 40 min przed śniadaniem przez 4 tyg. Gdy po tym czasie nie uzyskano zadowalającej poprawy klinicznej, leczenie przedłużano o dalsze 4 tyg. (u 9 pacjentów).
Chorych, którzy zgłaszali wyraźną poprawę kliniczną, a endoskopowo stwierdzono zmniejszenie stanu zapalnego błony śluzowej przełyku, zakwalifikowano do dalszej terapii Lanzulem w dawce 15 mg raz dziennie przez następne 6 mies.
Po 4 tyg. leczenia w 77,9% przypadków uzyskano dużą poprawę kliniczną i endoskopową zmian zapalnych błony śluzowej przełyku, natomiast po 6 mies. pozytywny efekt terapii odnotowano u 95,1% pacjentów. Autorzy publikacji zwracają uwagę na szybkie ustąpienie dolegliwości dyspeptycznych i szybką poprawę jakości życia. Szczegółowy opis wyników leczenia GERD za pomocą Lanzulu podali Linke i wsp. [6].
Zarówno w obserwacjach Gabryelewicza i wsp. [5] oraz Linke i wsp. [6] zaobserwowano takie same objawy uboczne/niepożądane, jakie wystąpiły u części pacjentów leczonych Lanzulem. Były to głównie biegunka i bóle głowy. Stopień nasilenia tych dolegliwości nie spowodował przerwania kuracji u żadnego chorego.
Dobre wyniki przeprowadzonych w Polsce dwóch wieloośrodkowych badań klinicznych dotyczących leczenia choroby wrzodowej i GERD za pomocą Lanzulu, brak zarejestrowanych istotnych działań ubocznych oraz przedstawione w tab. I i II efekty antywydzielnicze i kliniczne lanzoprazolu uzyskane w międzynarodowych badaniach wieloośrodkowych [3, 7] pozwalają stwierdzić, że jest to lek, który spełnił oczekiwania zarówno lekarzy, jak i pacjentów w omawianym przedziale czasowym.
Lanzul należy do grupy IPP uznanych przez Grupę Roboczą Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii za leki podstawowe w terapii choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, GERD oraz w stanach nadmiernego wydzielania kwasu solnego [8, 9].
Piśmiennictwo
1. Black JW, Duncan WA, Durant CJ, et al. Definition and antagonism of histamine H2-receptors. Nature 1972; 236: 385-90.
2. Sachs G, Shin JM, Briving C, et al. The pharmacology of the gastric acid pump: The H+, K+-ATPase. Ann Rev Pharmacol Toxicol 1995; 35: 277-305.
3. Kirchheiner J, Glatt S, Fuhr U, et al. Relative potency of proton-pump inhibitors – comparison of effects on intragastric pH. Eur J Clin Pharmacol 2000; 1: 19-31.
4. Abbreviated Drug Class Review: Proton Pump Inhibitors http//www.fda.gov/oder/approval/index.htm/.
5. Gabryelewicz A, Czajkowski A, Skrodzka D i wsp. Wieloośrodkowe badania skuteczności i bezpieczeństwa leczenia lanzoprazolem, klarytromycyną i amoksycyliną wrzodu dwunastnicy u pacjentów z infekcją Helicobacter pylori. Gastroenterol Pol 1999; 6: 349-54.
6. Linke K, Klincewicz H, Grzymisławski M i wsp. Skuteczność kliniczna i bezpieczeństwo leczenia preparatem Lanzul w kapsułkach pacjentów z chorobą refluksową przełyku. Medycyna po Dyplomie 2006; 1-7.
7. Dąbrowski A. Inhibitory pompy protonowej w leczeniu chorób zależnych od wydzielania kwasu solnego. Terapia 2009; 2: 1-6.
8. Grupa Robocza Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii: Choroba refluksowa przełyku. Gastroenterol Pol 2005; 12: 313-9.
9. Danuta Celińska-Cedro, Danuta Dzierżanowska, Elżbieta Rożynek, Jerzy Socha. Ustalenia Grupy Roboczej PTG-E dotyczące postępowania w zakażeniu Helicobacter pylori – consensus 2008. Gastroenterol Pol 2008; 15: 323-31.
