Lokalizacja źródeł dźwięku. Podstawy teoretyczne oraz wyniki badań eksperymentalnych

Lokalizacja słuchowa stanowi jeden z elementów systemów orientacji przestrzennej i pozwala na ocenę otaczającego środowiska na podstawie informacji akustycznych. Słyszenie kierunkowe ma istotne znaczenie obecnie – w dobie znacznego rozwoju mechanizacji oraz urbanizacji. Dotyczy to wszystkich ludzi, lecz w szczególności osób z upośledzeniami narządu słuchu. Prezentowana praca składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej, monograficznej, przedstawiono podstawy teoretyczne słyszenia przestrzennego oraz szeroką gamę zagadnień dotyczących lokalizacji źródeł dźwięku. Druga, eksperymentalna, zawiera opis metodyki oraz wyniki badań dotyczących określenia zdolności słyszenia kierunkowego osób z normalnym słuchem, kobiet i mężczyzn w wieku 18–28 lat. Praca stanowi pierwszy etap zakrojonych na szeroką skalę badań, dotyczących określenia zdolności lokalizacyjnych osób z patologią słuchu nieprotezowanych bądź protezowanych aparatami słuchowymi, implantami ślimakowymi czy wreszcie z protezowaniem mieszanym. Jej głównym celem jest określenie przydatności stosowania pewnych typów sygnałów akustycznych do tego rodzaju badań. Zastosowano sygnały tonalne, tercjowe pasma szumu oraz tercjowe pasma szumu zmodulowane amplitudowo o częstotliwościach 500 Hz, 1 000 Hz i 4 000 Hz przy poziomie sygnału wynoszącym 80 dB SPL. Zastosowanie sygnałów szumowych podyktowane było chęcią zbliżenia się w badaniach do sygnałów bardziej reprezentatywnych dla otaczającego nas środowiska niż sygnały tonalne. Zastosowano metodę badawczą Zakrzewskiego, polegającą na określaniu kąta ostrości słyszenia kierunkowego (KOSK). Pomiary przeprowadzono w polu swobodnym dla 8 azymutów określonych w płaszczyźnie horyzontalnej. Uzyskane wyniki wskazują na występowanie znacznego zróżnicowanie wartości KOSK dla poszczególnych sygnałów, w szczególności dla częstotliwości 4 000 Hz.

Auditory localization is one of the elements of spatial orientation systems. It helps to evaluate the surrounding environment on the basis of acoustic information. Directional hearing is important at the time of considerable development of mechanization and urbanization. It applies to all the people, but in particular to people with impaired hearing organs. This work consists of two basic parts. The first part, which has the form of a monograph, theoretical foundations of spatial hearing and a wide range of problems related to sound source localization have been presented. The second part is experimental in nature. It includes a description of the methodology and results of investigations aimed at defining the ability of directional hearing in people with normal hearing, women and men, aged
18-28. This is the first stage of investigations aimed at defining the localization abilities of hearing impaired people with no hearing aid or with hearing aids, cochlear implants or mixed implantation. Its main objective is to determine the usefulness of different types of acoustic signals in such investigations. Tonal signals, 1/3 octave band noise and amplitude modulated 1/3 octave band noise were applied, with frequencies of 500 Hz, 1000 Hz and 4000 Hz, at the signal level of 80 dB SPL. Application of noise signals was motivated by the desire to approximate signals that are more representative than tonal ones for the surrounding environment. Zakrzewski’s method for determining the angle of directional hearing acuity (ADHA) was used. Measurements were made in a free field in an anechoic chamber for eight azimuths defined in a horizontal plane. The results indicate considerable differences in the ADHA values for individual signals, in particular for the frequency of 4000 Hz.