Męskość i uzależnienie. Narracyjny przegląd interwencji terapeutycznych skierowanych do mężczyzn z zaburzeniami używania substancji psychoaktywnych

Wprowdzenie
Pomimo że mężczyźni stanowią przeważającą część pacjentów lecznictwa uzależnień, szkodliwy wpływ wzorców zachowania związanych z tradycyjną męskością na proces terapeutyczny jest rzadko przedmiotem uwagi terapeutów. Celem niniejszego przeglądu jest prezentacja konkretnych podejść stosowanych w pracy terapeutycz­nej z mężczyznami i ich męskością w lecznictwie uzależnień.

Materiał i metody
Przeprowadzono narracyjny przegląd literatury naukowej na temat męskości i jej związków z zaburzeniami wynikającymi z używania substancji psychoaktywnych oraz ich leczeniem. Zidentyfikowano dwa typy programów terapeutycz­nych: pierwszy odwoływał się do tradycyjnych wzorów w rozumieniu męskości, drugi uwzględniał specyficzne potrzeby i problemy mężczyzn wynikające z oczekiwań kulturowych związanych z męskością. Przegląd literatury uzupełniono przykładami dobrych praktyk terapeutycznych ze Szwajcarii, Niemiec, Włoch, USA i Wielkiej Brytanii.

Wyniki
Zidentyfikowano cztery kluczowe zagadnienia poruszane w programach terapeutycznych stanowiących dobrą praktykę w pracy z mężczyznami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych: (a) tradycyjna męskość oraz zestaw cech i oczekiwań z nią związanych, (b) ojcostwo i relacja z ojcem, (c) doświadczenie problemów seksualnych i traumy związanej z wykorzystywaniem seksualnym, (d) zachowania agresywne i doświadczenia przemocy.

Wnioski
Leczenie uzależnień ma szansę bardziej adekwatnie odpowiadać na potrzeby pacjentów, jeśli w procesie terapeutycznym znajdzie się przestrzeń na problematyzowanie męskości i tego, co ją stanowi, refleksję nad cechami tożsamości płciowej oraz wzmacnianie alternatywnych modeli męskości, które uwzględniają również zachowania prozdrowotne. Ujęcie barier związanych z męskością w kategoriach oczekiwań kulturowych może pomóc ograniczyć poczucie winy doświadczane przez pacjentów i zwiększyć ich refleksyjność w odniesieniu do norm kulturowych i stereotypów.



Introduction
Despite men representing the lion’s share of substance use disorder (SUD) treatment clients, the detrimental influence of traditional masculinity is rarely addressed in SUD treatment. The aim of this review is to provide an overview of the specific approaches applied in therapeutic work with men and their masculinities in SUD treatment programmes.

Material and methods
A narrative scientific literature review was conducted on the topic of masculinity and its relations with SUD. Two main therapeutic programme models were identified, the first based on traditional understandings of masculinity and the second taking into account men’s specific needs and problems arising from gendered cultural expectations. The literature reviewwas supplemented by examples of good therapeutic practice from Switzerland, Germany, Italy, the USA and the UK.

Results
Four key issues were identified as good practice in working with men with SUD: (a) traditional masculinity and the set of characteristics and expectations associated with it, (b) fatherhood and the relationship with the father, (c) the experience of sexual problems and the trauma of sexual abuse and (d) aggressive behaviour and the experience of violence.

Conclusions
SUD treatment could benefit from problematising masculinity and what constitutes it, reflecting on gendered identity traits and developing alternative models of masculinity that include health-promoting behaviours. Framing the barriers associated with masculinity in terms of cultural expectations can help to reduce the burden of guilt experienced by male patients and to increase the reflexivity on cultural norms and stereotypes.