Miejscowe preparaty glikokortykosteroidowe – zasady racjonalnego stosowania

Preparaty glikokortykosteroidów do stosowania miejscowego są podstawowym elementem leczenia wielu zapalnych chorób skóry. Odpowiedni dobór tych preparatów pozwala przywrócić fizjologiczny stan skóry, a leczenie miejscowe umożliwia zastosowanie optymalnej dawki leku, przy jednoczesnym ograniczeniu jego działania ogólnoustrojowego. W artykule opisano podstawowy mechanizm działania glikokortykosteroidów oraz czynniki wpływające na ich efektywność. Podstawowa znajomość tych leków oraz zasad ich racjonalnego stosowania pozwoli lekarzom praktykom uniknąć wielu działań niepożądanych, których można się spodziewać przy nieprawidłowo prowadzonej terapii.


Glikokortykosteroidy (GKS) są jedną z najsilniejszych grup leków, stosowanych w wielu dziedzinach medycyny. Ich działanie ogólnoustrojowe znane jest od 1949 r., kiedy to po raz pierwszy Hench i wsp. opisali przeciwzapalne działanie kortyzonu w reumatoidalnym zapaleniu stawów. W 1952 r. Sulzberger i Witten przedstawili korzystne efekty miejscowego zastosowania hydrokortyzonu w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Odkrycie to stało się kamieniem milowym w lecznictwie dermatologicznym. W ciągu ostatnich 50 lat w cząsteczce kortykosteroidów wprowadzono wiele modyfikacji, których celem było zmniejszenie działań niepożądanych, a zwiększenie efektywności działania. Obecnie preparaty GKS są podstawowym elementem leczenia wielu chorób zapalnych skóry, jednak nie zawsze są stosowane w sposób właściwy. Celem tego opracowania jest przedstawienie zasad racjonalnej miejscowej kortykoterapii oraz możliwych skutków niepożądanych związanych z ich stosowaniem [1–3].
Mechanizm działania GKS
Mechanizm działania GKS jest bardzo złożony i nie do końca poznany. Kortykosteroidy działają na drodze aktywacji swoistych receptorów cytoplazmatycznych. Powstający w komórce kompleks steroid–receptor wiąże się ze swoistym fragmentem DNA (steroid responsive element – SRE), co powoduje pobudzenie lub zahamowanie syntezy mRNA odpowiedzialnego za jedno z wielu biologicznie aktywnych białek. Szczególne znaczenie przypisuje się uwalnianym pod wpływem kortykosteroidów proteinom: lipokortynie i wazokotrynie. Lipokortyna hamuje aktywność fosfolipazy A2, enzymu odpowiedzialnego za uwalnianie z fosfolipidów kwasu arachidonowego, prekursora licznych mediatorów zapalenia, natomiast wazokortyna wpływa na stan i motorykę naczyń skóry. W praktyce...


View full text...