Niepojęte emocje – aleksytymia z perspektywy neuropsychologicznej

Aleksytymia jest określana jako zespół względnie stałych własności jednostki, przejawiający się głównie trudnościami w umysłowym odzwierciedlaniu własnych emocji. Zawiera składniki zaliczane do wymiaru poznawczego, obejmujące trudności w identyfikowaniu, werbalizowaniu i analizowaniu własnych uczuć, oraz komponenty tworzące wymiar afektywny, czyli słabą pobudliwość emocjonalną oraz ograniczone zdolności wyobrażeniowe. U osób z wysokim poziomem aleksytymii stwierdza się deficyty regulacji emocjonalnej i zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, zwłaszcza depresyjnych i lękowych. Rozpowszechnienie aleksytymii ocenia się na ok. 10% w populacji ogólnej i ok. 20% wśród pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. W pierwszej części artykułu przedstawiono związki aleksytymii z zaburzeniami psychicznymi. Następnie dokonano przeglądu wyników badań nad mózgowymi korelatami i mechanizmami aleksytymii ze szczególnym uwzględnieniem technik neuroobrazowania funkcjonalnego. Komponenty aleksytymii należące do jej poznawczego i afektywnego wymiaru wykazały związki z aktywnością odmiennych struktur mózgowych, a wzorzec zależności okazał się częściowo zróżnicowany ze względu na znak prezentowanych w badaniach bodźców emocjonalnych. Przedstawione powyżej zależności wskazują na dużą złożoność neuropsychologicznych mechanizmów aleksytymii. Wyniki omówionych badań pozwalają na dokonanie cennego wglądu w możliwe neuropsychologiczne mechanizmy aleksytymii, jednak należy je uznać za niewystarczające do ich pełnego zidentyfikowania. Na zakończenie zaproponowano konkretne metodologiczne zalecenia dla przyszłych badań, jak również możliwe implikacje terapeutyczne rezultatów badań neuroobrazowych dotyczących osób z wysokim poziomem aleksytymii.

Alexithymia is defined as a syndrome of relatively constant individual characteristics, manifested primarily in problems with mental reflection on one’s emotions. It embraces the components included in the cognitive dimension, involving difficulties in identifying, verbalizing and analysing one’s feelings, as well as the components of the affective dimension, namely weak emotional arousability and constricted imaginal capacities. Among individuals with a high level of alexithymia, disturbed emotion regulation and increased risk of developing mental health problems, depressive and anxiety disorders, in particular, are found. The prevalence of alexithymia is estimated at approximately 10% in the general population and over 20% in the clinical population. The first part of the article covers the relation of alexithymia to mental disorders. Subsequently, the evidence of neural correlates and mechanisms of alexithymia is reviewed, with particular focus on functional neuroimaging studies. Cognitive and affective components of alexithymia were found to be associated with activation of different brain structures. Furthermore, the pattern of those relations was found to vary depending on the valence of presented emotional stimuli. The foregoing associations indicate great complexity of the neuropsychological underpinnings of alexithymia. The discussed evidence provides a valuable insight into the possible neuropsychological mechanisms of alexithymia. Nevertheless, it should be considered insufficient for their complete identification. Finally, specific methodological recommendations for further research, as well as some possible therapeutic implications of the results of neuroimaging studies on alexithymia, are offered.