O niektórych prekursorach opieki hospicyjnej w Polsce

Opieka paliatywna, której początki w drugiej połowie XX wieku są dobrze znane, miała w poszczególnych krajach odmienne źródła i tradycje, do których nawiązywała. W Polsce historia tej działalności nie jest jeszcze dokładnie poznana. Niniejszy artykuł prezentuje wyniki wstępnych badań nad działalnością na rzecz nieuleczalnie chorych i umierających w Polsce na przełomie XIX i XX wieku, a więc przed powstaniem europejskich i polskich struktur związanych z opieką paliatywną. Ukazano jej odmienność od istniejących ówcześnie inicjatyw na Zachodzie Europy wynikającą z sytuacji społecznej i politycznej. Opiekę nad nieuleczalnie chorymi organizowały początkowo zakony, zwłaszcza żeńskie – sióstr szarytek i elżbietanek (szczególnie opiekę domową), ale także świeckie towarzystwa, które można uznać za prekursorów wolontariatu. W odróżnieniu od krajów zachodnioeuropejskich nieliczne były ośrodki służące wyłącznie opiece nad umierającymi. Na podkreślenie zasługuje wkład środowisk onkologicznych i profesjonalnych pielęgniarek w tworzenie opieki domowej, a także ośrodków dla nieuleczalnie chorych na nowotwory złośliwe.

The history of development of palliative care in the second half of the twentieth century is well known. It has its roots in some earlier precursor work done by religious convents and secular societies. Each country has its own traditions that has shaped the following developments. This article describes some of the Polish initiatives from the last decades of the nineteenth century and the first half of the twentieth century focused on the care of the incurable and home care of the sick poor. The differences between similar initiatives in western Europe in the same period are shown, being the effect of political and social circumstances. Care for incurables was organized by religious orders as well as secular societies. What makes significant difference to western Europe however is small number of institutions caring solely of the dying. Further research is needed to establish the details of care provided.