Obrzęk związany z zaawansowanymi schorzeniami – przyczyny, rozpoznanie i postępowanie lecznicze w opiece paliatywnej i hospicyjnej

Obrzęk jest częstym objawem u pacjentów u kresu życia, zwykle nieskutecznie leczonym. Zazwyczaj towarzyszy on wielochorobowości i ma złożone przyczyny. Głównym celem leczenia obrzęku w opiece paliatywno-hospicyjnej jest raczej poprawa komfortu, polepszenie lub utrzymanie sprawności i podniesienie jakości życia niż całkowite jego zniwelowanie. Pacjenci z prognozowanym dłuższym przeżyciem wymagają zastosowania kompleksowej fizjoterapii przeciwobrzękowej mającej udowodnioną skuteczność w redukcji objętości obrzęku, polegającej na wielowarstwowym bandażowaniu z podkładem bawełnianym lub gąbkowym, niekiedy z uzupełniającym odwodnieniem. U chorych z prognozowanym krótszym przeżyciem i mniej zaawansowanymi obrzękami o bardziej stabilnym przebiegu leczenie można rozpocząć od uniesienia kończyny, ręcznego drenażu limfatycznego lub kinezjotapingu. W daleko zaawansowanej niewydolności chłonnej z dużym ryzykiem limfotoku, gdy nawet niewielka kompresja nie jest możliwa, zaleca się rozważenie przeprowadzenia limfacentezy. Nawet w zaawansowanych przypadkach leczenie redukujące zastój lub tylko podtrzymujące może przynieść ulgę w cierpieniu i poprawę jakości życia.

Oedema in patients at the end of life is a common distressing symptom that is often poorly managed. Usually a high comorbidity with multiple oedema predisposing factors are observed. The primary aim of oedema management in a palliative setting is to improve the patient’s comfort, maintaining functional capacity and enhancing quality of life rather than to resolve the swelling completely. In progressive cases of longer prognosis, patients usually need complex decongestive therapy components of proven value in volume reduction, based on multilayer short-stretch limb compression bandaging occasionally combined with diuretics. For patients with a short life prognosis, in less advanced, stable oedema, it would be reasonable to start with a trial of limb elevation, manual lymphatic drainage, or kinesiotaping. In highly advanced lymphatic congestion with an increased risk of lymphorrhoea a trial of lymphacentesis should be considered. Even in advanced cases, decongestive or supporting care may reduce suffering and improve quality of life.