Oczekiwania oraz intencje zachowań zdrowotnych jako czynniki warunkujące wykonywanie profilaktycznej cytologii w grupie kobiet po 45. roku życia

Wstęp: Profilaktyka raka szyjki macicy to obszar, w który zbyt słabo angażują się, narażone na tę chorobę w największym stopniu, kobiety po 45. roku życia. Bazując na procesualnym modelu zachowań zdrowotnych Schwarzera, celem badań ustanowiono określenie uwarunkowań zachowania prozdrowotnego z obszaru profilaktyki raka szyjki macicy, tzn. wykonywania regularnych badań cytologicznych. Sprawdzano, czy kobiety o odmiennym stopniu zaangażowania w tę profilaktykę różnią się między sobą w zakresie oczekiwań dotyczących: własnej skuteczności, wyników działania, zagrożenia chorobą oraz w zakresie intencji podejmowania/kontynuowania profilaktycznych badań onkologicznych.

Materiał i metody: W badaniu wzięły udział 244 kobiety w wieku powyżej 45 lat. Zastosowano metody kwestionariuszowe: 1) Skalę Uogólnionej Własnej Skutecz­ności (GSES) Schwarzera i Jerusalema, 2) skonstruowany na podstawie procesual­nego modelu zachowań zdrowotnych Schwarzera Kwestionariusz zachowań zdrowotnych Mariańczyk oraz 3) Arkusz personalny dla danych socjodemograficznych.

Wyniki: Porównania związane z oczekiwaniami oraz intencją wykonywania profilaktycznych badań cytologicznych zostały dokonane pomiędzy kobietami o różnym stopniu zaangażowania w profilaktykę raka szyjki macicy: grupą C–, czyli kobietami, które nie wykonywały regularnie badań cytologicznych, oraz grupą C+, czyli kobietami wykonującymi regularnie badania cytologiczne. Istotne statystycznie różnice pomiędzy tymi grupami odnotowano w obszarze oczekiwań dotyczących wyników działania oraz własnej skuteczności, a także intencji wykonywania różnych badań profilaktyki onkologicznej. Treściowa analiza intencji pozwoliła dookreślić czynniki przyczyniające się do podjęcia (lub nie) takich działań.

Wnioski: Uzyskane wyniki badań wskazują na istotne znaczenie zmiennych podmiotowych o charakterze oczekiwań oraz intencji dla zaangażowania kobiet powyżej 45. roku życia w profilaktykę raka szyjki macicy. Zasadne zatem staje się uwzględnianie tych czynników w budowaniu motywacji prozdrowotnej tych kobiet, w zachęcaniu ich do angażowania się w proces ochrony własnego zdrowia, m.in. poprzez profilaktykę raka szyjki macicy.

Objective: Cervical cancer is an illness where the women aged 45 and older are the most exposed to and they care about prevention of cervical cancer too little. Based on Health Action Process Approach by Schwarzer, the aim of this study was to find the predictors that determine the participation in health-promoting activitie concerning cervical cancer prevention: having regular Pap smear. We wanted verify which variables (expectations concerning self efficacy, threat of cancer disease, results of activity and intention of oncological health prevention behaviour) are different to women with different level of involvement in having preventive Pap smear.

Material and methods: 244 women aged over 45 have participated in the research. Survey methods i.e. Generalized Self-Efficacy Scale (GSES) by Schwarzer i Jerusalem, Health Behaviour Questionnaie (based on Health Action Process Approach) by Mariańczyk as well as Personal Information Sheet for collecting social-demographic data have been employed.

Results: Answers concerning expectations and intention given by groups of women distinguished by a diffrent level of involvement in having preventive Pap smear have been compared: group “C–” – women who don’t undertake regular Pap smear, group “C+” – women who are engaged in regular Pap smear. Significant differences have been observed between groups C– and C+ in following areas: expectations concerning results of activity, expectations concerning self efficacy and intention of oncological health prevention behaviours. Detailed analysis of intention allowed to expand factors that helping women to engaged in this health activity.

Conclusions: The findings indicate that expectations and intention of health behaviours have a great impact on participation in cervical cancer preventive examination among women aged over 45. Hence those factors should be taken into consideration in building pro-health motivation, in encouraging women to involve in process of health care e.g. prophylaxis of cervical cancer.