Odstąpienie od uporczywej terapii – de lege lata i de lege ferenda*

Artykuł omawia obowiązujące przepisy polskiego prawa medycznego dotyczące dopuszczalności i warunków legalności odstąpienia od uporczywej terapii oraz ich interpretację w literaturze prawniczej. Przegląd rozbudowanej, choć niejednolitej w swoich teoriach i wnioskach literatury prawniczej wskazuje, że w polskim systemie prawa pomimo niejasności przepisów dopuszczalne jest podjęcie przez lekarza decyzji o odstąpieniu od uporczywej terapii, nawet jeśli pacjent lub jego rodzina żądają jej kontynuowania, o ile przemawiają za tym względy natury medycznej. Artykuł przedstawia również nieefektywność procedury wniesienia sprzeciwu wobec orzeczenia lekarza do Komisji Lekarskiej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, w szczególności w odniesieniu do sprzeciwu wobec decyzji o odstąpieniu od uporczywej terapii. Autorka wskazuje na potrzebę zmian obecnych przepisów, w tym na zasadność wprowadzenia legalnych definicji stanu terminalnego i uporczywej terapii mimo nieuchronnej nieścisłości obu pojęć. W drugiej części tekstu autorka prezentuje rozwiązania projektu zmiany ustaw medycznych przygotowanego przez społeczny zespół lekarzy i prawników pod przewodnictwem dr. hab. Tomasza Dangla w zakresie orzekania o rozpoznaniu stanu terminalnego i procedury odwołania od tej decyzji. Proponowane rozwiązania mają na celu usunięcie wszystkich niedociągnięć obecnych przepisów, nie wprowadzają natomiast żadnych nowych zasad postępowania, które według dzisiejszego prawa byłyby zabronione. Mają służyć bowiem ich sprecyzowaniu i zwiększeniu ich efektywności dla dobra pacjenta i bezpieczeństwa lekarza w imię poszanowania praw człowieka obu stron.

The paper presents the Polish medical laws concerning the legality of withdrawing or withholding futile therapy and their interpretation by Polish lawyers. The Polish medical law is unclear on this point. But Polish lawyers even if they part from different theories have common conclusion that withdrawing and withholding futile therapy of patient in terminal state is legal and it should be based only on medical assessment. The will of patient or his/her family to continue the therapy is without importance. The paper shows also the inefficiency of the appeal procedure against the physician’s decision, especially in context of withdrawing or withholding futile therapy decision. It points out the necessity to reform the law. In the second part the paper presents the law proposition prepared by a group of physicians and lawyers lead by dr hab. Tomasz Dangel. It focuses on two aspects of this project: 1. the legal definitions of terminal state and futile therapy, 2. the procedure of making decisions on withdrawing or withholding futile therapy and the appeal against this decision. The proposed bill should clarify the existing law and assure its efficiency in practice, it introduces none behavior that will be nowadays prohibited. Its main aim is to serve for the benefit of patient and the security of physician in respect for human rights of both parties.