eISSN: 2081-2833
ISSN: 2081-0016
Medycyna Paliatywna/Palliative Medicine
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
3/2022
vol. 14
 
Share:
Share:
Review paper

Off-label dexmedetomidine use in palliative patients

Karolina Niedźwiecka
1, 2
,
Aleksander Turczynowicz
3
,
Dominik Panasiuk
2
,
Julia Kondracka
4
,
Weronika Przontka
5
,
Jakub Równy
5
,
Weronika Pużyńska
5
,
Piotr Jakubów
1, 2, 3

  1. Klinika Medycyny Paliatywnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
  2. Klinika Kardiochirurgii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
  3. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Dzieci i Młodzieży, Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. L. Zamenhofa, Białystok, Polska
  4. Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska
  5. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
Medycyna Paliatywna 2022; 14(3): 125–131
Online publish date: 2023/04/18
Article file
Get citation
 
PlumX metrics:
 

POZAREJESTRACYJNE (OFF-LABEL) ZASTOSOWANIE DEKSMEDETOMIDYNY U PACJENTÓW PALIATYWNYCH

Pacjenci u kresu życia doświadczają różnorodnych objawów w ostatnich godzinach i dniach życia. Niepokój, majaczenie, pobudzenie, duszność, ból, wymioty oraz wiele innych powodują cierpienie psychiczne i fizyczne. W końcowej fazie życia objawy te mogą być oporne i trudno kontrolowane za pomocą standardowego leczenia. Każda terapia, szczególnie wielolekowa, niesie ryzyko działań niepożądanych, dlatego właściwy wybór metody uśmierzenia cierpienia bez działań ubocznych jest priorytetem postępowania w medycynie paliatywnej [1–3].
Jedną z uznanych procedur niosących ulgę w cierpieniu jest zastosowanie płytkiej kontrolowanej sedacji. Sedacja pacjentów w opiece paliatywno- -hospicyjnej ma na celu złagodzenie objawów opornych na leczenie, których nie można kontrolować innymi metodami. Polega na ograniczeniu dolegliwości pacjentów poprzez wprowadzenie w stan ograniczenia świadomości [4, 5].
Sedacja powinna być odwracalna, monitorowana, możliwa do przerwania, np. po ustąpieniu dokuczliwych objawów [2]. Rekomendowane leki do zastosowania w sedacji to: haloperidol, midazolam, diazepam, morfina, ketamina, diprivan. Najczęściej w tym celu stosowane są benzodiazepiny [6, 7].
Sedacja paliatywna jest różnie rozumiana przez specjalistów i stosowana w zależności od miejsca opieki w zakresie 0–54% [7]. Wynika to z różnego sposobu definiowania sedacji paliatywnej, różnorodności jej odmian, miejsca sprawowania opieki czy kraju, z którego otrzymane zostały dane [8–10]. Wyniki badań potwierdzają również, że zarówno sedacja płytka, umiarkowana, jak i głęboka jest częścią paliatywnych procedur medycznych [8].
Prawidłowo prowadzoną sedację można łatwo utrzymać, a efekt jest odwracalny. Niestety, stosowanie tradycyjnych leków sedatywnych (benzodiazepiny, pochodne barbituranów lub propofol) u chorych w schyłkowym okresie życia wiąże się z istotnymi działaniami niepożądanymi. Wszystkie te leki chociaż różnią się budową chemiczną, działają podobnie w układzie transmisji gabaergicznej w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Leki te powodują sedację z ryzykiem niewydolności oddechowej, z drugiej strony, np. benzodwuazepiny mogą u części pacjentów powodować paradoksalne pobudzenie, szczególnie manifestowane u osób starszych narażonych na wystąpienia majaczenia [8, 9].
Leki sedatywne w zależności od dawki są stosowane jako środki uspokajające lub powodujące różnej głębokości sedację [10]. Ten pierwszy sposób wykorzystywany jest między innymi w celu opanowania lęku, niepokoju, depresji [7, 11]. Drugi rodzaj sedacji jest stosowany w celu złagodzenia trudnych do leczenia objawów, takich jak duszność, majaczenie hiperaktywne, ból, nudności i wymioty i inne nagłe objawy (tab. 1) [3, 12, 13].
Wiele zaleceń podkreśla znaczenie uzyskania opinii specjalisty medycyny paliatywnej w procesie podejmowania decyzji o zastosowaniu sedacji [1, 7]. Stosowanie sedacji w opiece paliatywnej nie powinno ograniczać się do określenia wskazań medycznych i organizacyjnych, ale powinno opierać się również na refleksji prawno-etycznej [14, 15].
Takie podejście wynika z rozważań, czy sedacja paliatywna ogranicza autonomię i świadome podejmowanie decyzji przez pacjenta, a także czy nie ma ona wpływu na śmiertelność poprzez ograniczenie możliwości przyjmowania jedzenia i płynów. W przypadku pacjentów u schyłku życia, doświadczających przykrych objawów, sedacja paliatywna jest dopuszczalna (zgodnie z wytycznymi postępowania z pacjentem paliatywnym), ale jej głębokość powinna być dostosowana do przebiegu choroby i odczuwanych przez pacjenta objawów. Trzeba podkreślić, że całkowite zaprzestanie sedacji paliatywnej może nasilić cierpienie poprzez nawrót objawów, które były kontrolowane [3, 14, 15].
Według badań przeprowadzonych na grupie 1827 pacjentów paliatywnych poddawanych ciąg- łej sedacji nie wykazano zwiększonej śmiertelności w porównaniu z grupą bez poddania sedacji, dlatego procedura ta może stanowić istotną pomoc w kontrolowaniu uciążliwych objawów u pacjentów w schyłkowym okresie życia [16].
Nową grupą leków pomocną w zmniejszeniu pobudzenia i kontrolowanym uspokojeniu pacjenta, a także mającą zastosowanie w płytkiej proceduralnej sedacji pacjentów w schyłkowych chorobach zagrażających życiu, są leki działające na receptory adrenergiczne w OUN. Już dawno zauważono, że pobudzenie presynaptycznych receptorów -2 w OUN powoduje zmniejszenie uwalniania mediatorów, w tym noradrenaliny, a to powoduje uspokojenie pacjenta oraz działa przeciwwymiotnie i analgetycznie [17, 18].
Istnieją co najmniej trzy podtypy receptora adrenergicznego -2, z których każdy pełni inne funkcje fizjologiczne. U ludzi zlokalizowano izoreceptory (-2A, -2B, -2C) [17]. Izoreceptory -2 rozmieszczone są w wielu miejscach anatomicznych i każdy z nich odpowiedzialny jest za inne następstwa fizjologiczne. Ich lokalizacja obejmuje przede wszystkim: część presynaptyczną zakończeń nerwów sympatycznych i neuronów noradrenergicznych OUN; część postsynaptyczną receptorów w wątrobie, trzustce, nerkach, płytkach krwi i oku. Receptory te występują również w rdzeniu przedłużonym, miejscu sinawym, jądrze podsinawym, nerwie błędnym oraz substancji galaretowatej rogów grzbietowych rdzenia kręgowego, odpowiadając za kontrolowanie bodźców bólowych. Receptor -adrenergiczny wykazuje podobieństwo do innych receptorów dla neurotransmiterów, szczególnie dla noradrenaliny. Dotychczasowe badania wskazują, że wśród wielu mechanizmów uruchamianych w wyniku aktywacji receptorów -2-adrenergicznych istotną rolę odgrywają białka G odpowiedzialne za przezbłonowe przekazywanie sygnału poprzez aktywację jonowego kanału błonowego i wewnątrzkomórkowej kaskady drugiego przekaźnika. Wiązanie agonisty z receptorem prowadzi do zmiany konformacyjnej receptora. W podjednostce  białka G dochodzi do zmiany związanego GDP na GTP. Aktywowana podjednostka  może otworzyć kanały jonowe, co prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej i aktywacji sygnału [19].
Leki działające na receptory -2 od wielu lat są wykorzystywane z powodzeniem w medycynie, szczególnie na oddziałach zabiegowych i intensywnej terapii, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, również u osób starszych [20, 21]. Przykładem leku pierwotnie używanego w celu sedacji i zmniejszenia pobudzenia była klonidyna (lek stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego). Klonidyna jest selektywnym agonistą -2-adrenergicznym, który obniża ciśnienie krwi oraz dodatkowo powoduje uspokojenie. W praktyce wykorzystywany jest jej efekt zmniejszenia okołooperacyjnej odpowiedzi stresowej. Zarówno w populacji dorosłych, jak i dzieci zmniejsza zapotrzebowanie na inne środki uspokajające i przeciwbólowe [22, 23]. Obecnie lekiem z wyboru stosowanym w celu sedacji poprzez zmianę transmisji noradrenergicznej jest deksmedetomidyna. Deksmedetomidyna jest około 10 razy bardziej selektywna do receptora -2 adrenergicznego niż klonidyna i ma większe powinowactwo do podtypów receptora -2A i -2.
Działanie uspokajające i sedatywne deksmedetomidyny jest konsekwencją działania na receptory 2-adrenergiczne zlokalizowane w locus coeruleus w pniu mózgu. Działanie przeciwbólowe wynika z wiązania leku z receptorami adrenergicznymi -2A, znajdującymi się w zwojach korzeni nerwów rdzeniowych. Deksmedetomidyna nie wywołuje niewydolności oddechowej [21]. Wpływ leku na układ krążenia jest dwufazowy, zależny od dawki. Początkowa infuzja zmniejsza częstość pracy serca i ciśnienie krwi.
Zwiększenie dawki może powodować skurcz naczyń, co skutkuje zwiększeniem oporu naczyniowego i również dalszym zwolnieniem rytmu serca. Wykazano również, że deksmedetomidyna działa moczopędnie, a także zmniejsza dreszcze [17]. Aktywując receptory -2 adrenergiczne w innych lokalizacjach, powoduje zmniejszone wydzielanie śliny, zmniejsza perystaltykę jelit, powoduje skurcz naczyń i mięśni gładkich, hamuje wydzielanie reniny, zwiększa filtrację kłębuszkową. Ponadto powoduje zwiększone wydzielanie sodu i wody, obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz zmniejszenie uwalniania insuliny z trzustki [20].
Deksmedetomindynę wykorzystuje się głównie w sedacji proceduralnej. Sedacja proceduralna jest techniką medyczną, służącą do uspokojenia pacjentów w trakcie intensywnych zabiegów pielęgnacyjnych oraz bolesnych zabiegów lekarskich [17, 18]. Stosuje się ją również w celu ograniczenia niekorzystnych reakcji i objawów podczas majaczenia hiper­aktywnego.
Technika polega na adekwatnym stosowaniu środków uspokajających i przeciwbólowych. W celu łagodzenia dyskomfortu, bólu i niepokoju leki mogą być podawane dożylnie. Wtedy sedacja jest łatwo sterowna. Przy podawaniu innymi drogami: doustnie, podjęzykowo lub doodbytniczo, sedacja jest mało sterowna [21, 22].
Deksmedetomidyna stosowana jest również w sedacji u chorych wentylowanych mechanicznie, można ją bezpiecznie stosować również w bezpośrednim okresie po ekstubacji. Do rozważenia jest jej użycie w czasie procedur chirurgicznych, gdy ważna jest współpraca chorego z lekarzem przy jedno- czesnym zachowaniu świadomości [23, 24].
W metaanalizie z 2022 r. wykazano, że deksmedetomidyna nie zwiększała ryzyka delirium po zabiegach chirurgicznych, ale znacznie zmniejszała długość wentylacji mechanicznej i długości pobytu w szpitalu [24].
Dawkowanie leków w medycynie paliatywnej powinno być dostosowywane do właściwości farmakokinetycznych i farmakodynamicznych na podstawie danych z charakterystyki produktu leczniczego. Modulującymi działanie leku cechami są wiek pacjenta, masa ciała, metabolizm i specyficzny stan pacjenta będącego w schyłkowym okresie życia [25]. W ostatnich latach podkreśla się istotną rolę swoistych polimorfizmów genów różniących pacjentów osobniczo [26].
Deksmedetomidyna jako silny, wysoce selektywny i specyficzny -2-agonista receptorów adrenergicznych [27] jest często wykorzystywaną alternatywą do benzodiazepin i innych leków podczas sedacji i znieczulenia pacjentów na oddziałach zabiegowych i intensywnej terapii. Deksmedetomidyna jest metabolizowana w wątrobie ze średnim okresem półtrwania w fazie eliminacji (około 2–2,5 godziny). Metabolizm odbywa się na zasadzie glukuronizacji oraz poprzez szlaki cytochromów P450, głównie CYP2A6, ale także CYP1A2, CYP2C19, CYP2D6 i CYP2E1. Około 90% podanej dawki leku jest wydalane w postaci metabolitów w moczu i 10% w kale [17, 23, 24].
Interesujące jest działanie deksmedetomidyny na mózg i rdzeń kręgowy, głównie przez locus coeruleus, które różni się od typowych efektów innych leków, w tym klonidyny. Podczas długotrwałej sedacji zmniejsza się upośledzona deprywacja snu oraz ulega poprawie jego jakość. W przeciwieństwie do benzodiazepin nie zakłóca snu REM, a sen w badaniach EEG przypomina naturalną fazę non-REM. Interesującym efektem działania jest neuroprotekcja OUN podczas zapobiegania delirium u pacjentów starszych [28, 29]. Badania wskazują, że zastosowanie okołooperacyjne deksmedetomidyny zmniejsza destrukcję tkanki nerwowej spowodowaną hipoksją, niedokrwieniem, krwotokiem śródczaszkowym, urazem, toksynami czy stanem zapalnym [30].
Obserwuje się również poprawę jakości snu zgłaszaną przez pacjentów otrzymujących deksmedetomidynę. Wykazano, że deksmedetomidyna reguluje rytm dobowy poprzez przesunięcie snu z godzin dziennych na nocne [28]. Zauważono, że stosowana u pacjentów z ryzykiem delirium deksmedetomidyna przyczynia się do skrócenia wentylacji mechanicznej i tym samym pobytu na oddziałach szpitalnych [31, 32]. Stosowana jest również u pacjentów z niewydolnością nerek w stopniu 4. jako sedacja z wyboru przy zabiegach zakładania przetoki do dializ.
Jednym z pierwszych doniesień dotyczących stosowania deksmedetomidyny w medycynie paliatywnej był opis trzech różnych przypadków pacjentów objętych opieką paliatywną [33]. W opisanych przypadkach deksmedetomidynę zastosowano z powodu narastającego nieopanowanego bólu, niereagującego na wlewy morfiny, w bezsenności i pobudzeniu oraz w delirium u pacjenta z rozsianym procesem nowotworowym i przerzutami do kości. Deksmedetomidynę podawano w bolusie 1 µg/kg, a następnie w ciągłej infuzji z szybkością 0,2–0,5 µg/kg/godz. U dwóch pacjentów uzyskano skuteczne uspokojenie, podczas którego pacjenci mogli komunikować się z rodziną, a zapotrzebowanie na morfinę zmniejszyło się. We wnioskach autorzy podkreślali, że deksmedetomidyna jest skuteczna i może odgrywać rolę w sedacji i kontroli objawów podczas opieki paliatywnej u schyłku życia [34].
W publikacjach dotyczących zastosowania deks- medetomidyny w medycynie paliatywnej zebranych w przeglądzie narracyjnym z 2022 r. [34] wykazano, że lek może zmniejszać częstość występowania i nasilenie delirium, zmniejsza zużycie opioidów oraz nudności po zabiegach. Jest również stosowany w celu ułatwienia odstawienia różnych substancji (alkoholu, opioidów, heroiny, baclofenu). Jeśli chodzi o bezpieczeństwo stosowania leku, niektóre badania wykazały zwiększoną częstość występowania poważnych zdarzeń sercowo- -naczyniowych u pacjentów z wcześniej występującymi chorobami serca spowodowanymi bradykardią oraz niedociśnieniem i nadciśnieniem tętniczym. Ponieważ lek jest metabolizowany głównie w wątrobie, u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby konieczne jest zmniejszenie dawki. Publikacje dotyczące stosowania deksmedetomidyny w opiece paliatywnej obejmują zastosowanie jej w kontroli wielu objawów, w tym sedację w przypadku majaczenia hiperaktywnego, bólu nowotworowego, hiperalgezji wywołanej opioidami, w dystonii, kaszlu, wymiotach, dreszczach i duszności [34–39].
W badaniach klinicznych lek był podawany głównie drogą dożylną (i.v.) i podskórną, ale także możliwe jest podanie donosowe i dopoliczkowe [40–42]. Badania stabilności w przypadku łączenia leków wykazały, że deksmedetomidyna jest zgodna w roztworze z morfiną, hydromorfonem, hioscyną i haloperydolem, co pozwala na zastosowanie jej w mieszankach, np. drogą podskórną [43].
W 2021 r. udostępniono pierwsze prospektywne badanie kohortowe dotyczące zastosowania deks- medetomidyny w medycynie paliatywnej. Autorzy przedstawili obiecujące wyniki jej stosowania w hiperaktywnym delirium terminalnym w celu zmniejszenia intensywności objawów. Opisali też zachowanie pacjentów po zastosowaniu wlewu leku jako wyjątkową „świadomą sedację” lub „sedację na jawie”, która pozwala pacjentom łatwo się obudzić i zgłosić komfort lub niepokój [44].
Przegląd systematyczny z 2022 r. dotyczący zastosowania leku u pacjentów paliatywnych opisuje zastosowanie deksmedetomidyny w różnych scenariuszach klinicznych w populacji pacjentów paliatywnych. Pomimo że większość znalezionych publikacji dotyczy małych grup pacjentów lub opisu przypadków, to wykazano, że deksmedetomidyna jest uzupełnieniem analgezji opioidowej, kontroluje działania niepożądane opioidów, zapobiega lub leczy majaczenie. Największa z tych serii przypadków wykazała, że deksmedetomidyna poprawia kontrolę objawów, zmniejsza niepokój i ogranicza zużycie opioidów [35, 39, 40].

DAWKOWANIE

Zastosowanie deksmedetomidyny należy rozważyć wtedy, gdy standardowe opcje zawiodły i są nieskuteczne lub mogą spowodować działania niepożądane. Deksmedetomidyna jest lekiem sedatywnym wprowadzonym do stosowania w anestezjologii i intensywnej terapii. Jeśli deksmedetomidyna jest używana, to zgodnie z danymi z piśmiennictwa należy przestrzegać prowadzenia dokumentacji medycznej z monitorowania, tj. obserwacji pacjenta. Dokumentacja może różnić się od tej prowadzonej na oddziałach intensywnego nadzoru, jednak powinny być w niej zapisane dawki, rodzaj leku, dodatkowo stosowane leki oraz efekt i głębokość sedacji.
W celu sedacji zabiegowej zaleca się podanie dawki nasycającej 1 µg/kg m.c. w ciągu 10 minut, a następnie infuzji podtrzymującej 0,6 µg/kg m.c./godz., zwiększanej do uzyskania pożądanego efektu klinicznego dawkami w zakresie 0,2–1 µg/kg m.c./godz. Sedacje w intensywnej terapii wymagają większych dawek bez dawki wysycającej, stąd maksymalne stężenie i pożądane efekty, gdy stosowana jest dawka standardowa, pojawiają się powoli, w ciągu 30–45 minut [23, 24].
W innych dziedzinach medycyny opisuje się bardzo zmienne postępowanie w zależności od różnych przypadków klinicznych [41, 42].
Aktualnie stosowane są różne schematy dawkowania w medycynie paliatywnej. Zgodnie z literaturą niektórzy autorzy zalecają rozpocząć od dawki nasycającej, zgodnie z zaleceniami – jak w intensywnej terapii [43].
Większe dawki wybiera się w leczeniu majaczenia hiperaktywnego i sedacji, mniejsze w leczeniu bólu. W literaturze w opisach przypadków w opiece paliatywnej spotyka się dawki stosowane poza wskazaniami rejestracyjnymi [44].
W jednym z przeglądów dotyczącym stosowania deksmedetomidyny zidentyfikowano schematy leczenia, które opierały się na krótkich (trwających 5–10 minut) dawkach nasycających, po których następowała dawka podtrzymująca. Dawki wysycające podawano z szybkością infuzji od 0,5 do bardzo dużych dawek 6 µg/kg/godz., a szybkość infuzji podtrzymującej 0,1–2,5 µg/kg/godz., co również przekracza zalecaną dawkę 1,4 µg/kg/godz. [21, 33, 34].
Według innej publikacji rutynowo stosowano ciągły wlew dożylny, który inicjowano z szybkoś- cią 0,8 µg/kg/godz. W zależności od konieczności wlew był stopniowo zwiększany lub zmniejszany o 0,2 µg/kg/godz. w celu utrzymania poziomu sedacji. Maksymalna dawka wynosiła 1,4 µg/kg. W przypadku konieczności budzenia pacjenta wlew był zmniejszany o 0,2 µg/kg/godz. do minimum aż do zakończenia infuzji. W tym samym czasie dawki opioidu i midazolamu były stosowane równolegle [33].
W celu uzyskania większej głębokości sedacji pomocna może być obserwacja, że deksmedetomidyna podawana w dawce wysycającej 0,5 lub 1 µg/kg w celu wywołania sedacji przed zabiegiem w znieczuleniu regionalnym wymaga dodatkowego podania midazolamu – u połowy pacjentów (59,7%) [33].
Zgodnie z danymi z piśmiennictwa zastosowanie deksmedetomidyny w opiece paliatywnej zostało ułatwione dzięki odkryciu, że substancja ta jest łatwo wchłaniana po podaniu podskórnym i może być bezpiecznie stosowana w mieszaninach z innymi powszechnie stosowanymi lekami, nie wykazując oznak niezgodności [45]. Dlatego w wielu publikacjach opisuje się drogę podskórną jako preferowaną w opiece hospicyjnej u pacjentów, którzy nie mają dostępu dożylnego. Postać dożylna dopuszczona jest również do podawania donosowego [46]. Ten sposób podawania leku jest szczególnie preferowany przez autorów z pediatrycznych placówek opieki paliatywnej [47, 48].
Zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego w rejestracji leku w Polsce całkowite ustąpienie działania deksmedetomidyny występuje zazwyczaj po około jednej godzinie od zaprzestaniu podawania leku. Zaleca się: jeśli deksmedetomidyny użyto w warunkach ambulatoryjnych, pacjent powinien być monitorowany przez czas podania i zaprzestania jego działania oraz dla bezpieczeństwa nadzór lekarski powinien trwać co najmniej jeszcze jedną godzinę od zaprzestania podawania leku. Przeciwwskazaniem do stosowania leku jest zaawansowany blok serca II lub III stopnia u pacjentów, u których nie jest stosowana stymulacja serca. Nie powinno się również stosować deksmedetomidyny, gdy jest niekontrolowane niedociśnienie tętnicze, ponieważ można wywołać bradykardię i hipotensję [21, 25].

PODSUMOWANIE

U pacjentów w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej wystęuje wiele trudnych do opanowania objawów. W sytuacjach, kiedy wszystkie metody leczenia są wyczerpane, sedację paliatywną uważa się za pomocną i wysoce skuteczną. Eksperci medycyny paliatywnej rekomendują włączenie głębokiej i ciągłej sedacji do opieki paliatywnej w fazie terminalnej choroby głównie za pomocą benzodiazepin. Deksmedetomidyna jest alternatywą w zmniejszeniu dokuczliwych objawów, szczególnie przy wyczerpaniu innych konwencjonalnych możliwości leczenia (tab. 2). Ponieważ zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego zalecenia stosowania były badane po podaniu dożylnym zdrowym ochotnikom oraz po długotrwałym podaniu pacjentom oddziałów intensywnej terapii, wymusza to potrzebę obserwacji jej działania u pacjentów paliatywnych w warunkach klinicznych. Należy jednak zwrócić uwagę na coraz więcej dostępnych doniesień o powodzeniu stosowania deksmedetomidyny w medycynie paliatywnej zarówno w opiece stacjonarnej u dorosłych, jak i u dzieci oraz w terapii w domu chorego [47, 48].

PIŚMIENNICTWO

1. Payne S, Harding A, Williams T, Ling J, Ostgathe C. Revised recommendations on standards and norms for palliative care in Europe from the European Association for Palliative Care (EAPC): a Delphi study. Palliat Med 2022; 36: 680-697.
2. Rijpstra M, Vissers K, Centeno C i wsp. Monitoring the clinical practice of palliative sedation (PALSED) in patients with advanced cancer: an international, multicentre, non-experimental prospective observational study protocol. BMC Palliat Care 2023; 8: 22.
3. Arantzamendi M, Belar A, Payne S i wsp. Clinical aspects of palliative sedation in prospective studies. a systematic review. J Pain Symptom Manage 2021; 61: 831-844.e10.
4. Crawford GB, Dzierżanowski T, Hauser K i wsp. Care of the adult cancer patient at the end of life: ESMO Clinical Practice Guidelines. ESMO Open 2021; 6: 100225.
5. Morita T, Imai K, Mori M, Yokomichi N, Tsuneto S. Defining “continuous deep sedation” using treatment protocol: a proposal article. Palliat Med Rep 2022; 8: 8-15.
6. Abarshi E, Rietjens J, Robijn L i wsp. International variations in clinical practice guidelines for palliative sedation: a systematic review. BMJ Support Palliat Care 2017: bmjspcare-2016-001159.
7. Lee SH, Kwon JH, Won YW, Kang JH. Palliative sedation in end-of-life patients in Eastern Asia: a narrative review. Cancer Res Treat 2022; 54: 644-650.
8. Hedman C, Rosso A, Häggström O, Nordén C, Fürst CJ, Schelin MEC. Sedation in special-ized palliative care: a cross-sectional study. PLoS One 2022; 17: e0270483.
9. Fredheim OM, Materstvedt LJ, Skulberg I, Magelssen M. Ought the level of sedation to be reduced during deep palliative sedation? A clinical and ethical analysis. BMJ Support Palliat Care 2021: bmjspcare-2021-003081.
10. Dieudonné Rahm N, Morawska G, Pautex S, Elia N. Monitoring nociception and awareness during palliative sedation: a systematic review. Palliat Med 2021; 35: 1407-1420.
11. Andreas M, Piechotta V, Skoetz N i wsp. Interventions for palliative symptom control in COVID-19 patients. Cochrane Database Syst Rev 2021; 8: CD015061.
12. Crombeen AM, Lilly EJ. Management of dyspnea in palliative care. Curr Oncol 2020; 27: 142-145.
13. Bush SH, Tierney S, Lawlor PG. Clinical assessment and management of delirium in the palliative care setting. Drugs 2017; 77: 1623-1643.
14. Baumann A, Claudot F, Audibert G, Mertes PM, Puybasset L. The ethical and legal aspects of palliative sedation in severely brain-injured patients: a French perspective. Philos Ethics Humanit Med 2011; 6: 4.
15. Kubiak R. Selected legal aspects of sedation. Palliat Med 2015; 7: 106-114.
16. Maeda I, Morita T, Yamaguchi T i wsp. Effect of continuous deep sedation on survival in patients with advanced cancer (J-Proval): a propensity score-weighted analysis of a prospective cohort study. Lancet Oncol 2016; 17: 115-122.
17. Proudman RGW, Akinaga J, Baker JG. The signaling and selectivity of -adrenoceptor agonists for the human 2A, 2B and 2C-adrenoceptors and comparison with human 1 and -adrenoceptors. Pharmacol Res Perspect 2022; 10: e01003.
18. Jing Wang G, Belley-Coté E, Burry L i wsp. Clonidine for sedation in the critically ill: a systematic review and meta-analysis (protocol). Syst Rev 2015; 4: 154.
19. Fairbanks CA, Stone LS, Wilcox GL. Pharmacological profiles of alpha 2 adrenergic receptor agonists identified using genetically altered mice and isobolographic analysis. Pharmacol Ther 2009; 123: 224-238.
20. Inatomi O, Imai T, Fujimoto T i wsp. Dexmedetomidine is safe and reduces the additional dose of midazolam for sedation during endoscopic retrograde cholangiopancreatography in very elderly patients. BMC Gastroenterol 2018; 18: 166.
21. Weerink MAS, Struys MMRF, Hannivoort LN, Barends CRM, Absalom AR, Colin P. Clinical pharmacokinetics and pharmacodynamics of dexmedetomidine. Clin Pharmacokinet 2017; 56: 893-913.
22. Cuviello A, Pasli M, Anghelescu D, Johnson LM, Baker J. Dexmedetomidine and propofol use for palliative sedation therapy (PST) in pediatric oncology: a ten-year review (GP750) J Pain Symptom Manag 2022; 63: 1139-1140.
23. Su X, Meng ZT, Wu XH i wsp. Dexmedetomidine for prevention of delirium in elderly patients after non-cardiac surgery: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. Lancet 2016; 388: 1893-1902.
24. Hamatani Y, Nakai E, Nakamura E i wsp. Survey of palliative sedation at end of life in terminally Ill heart failure patients – a single-center experience of 5-year follow-up. Circ J 2019; 83: 1607-1611.
25. Lemus R, Jacobowski NL, Humphrey L, Tobias JD. Applications of dexmedetomidine in palliative and hospice care. J Pediatr Pharmacol Ther 2022; 27: 587-594.
26. Gaertner J, Fusi-Schmidhauser T. Dexmedetomidine: a magic bullet on its way into palliative care – a narrative review and practice recommendations. Ann Palliat Med 2022; 11: 1491-1504.
27. Huang X, Lin D, Sun Y, Wu A, Wei C. Effect of dexmedetomidine on postoperative sleep quality: a systematic review. DDDT 2021; 15: 2161-2170.
28. Carr ZJ, Cios TJ, Potter KF, Swick JT. Does dexmedetomidine ameliorate postoperative cognitive dysfunction? A brief review of the recent literature. Curr Neurol Neurosci Rep 2018; 18: 64.
29. Unchiti K, Leurcharusmee P, Samerchua A, Pipanmekaporn T, Chattipakorn N, Chattipakorn SC. The potential role of dexmedetomidine on neuroprotection and its possible mechanisms: evidence from in vitro and in vivo studies. Eur J Neurosci 2021; 54: 7006-7047.
30. Prommer E. Review article: dexmedetomidine: does it have potential in palliative medicine? Am J Hosp Palliat Care 2011; 28: 276-283.
31. Kim SH, Kim YS, Kim S, Jung KT. Dexmedetomidine decreased the post-thyroidectomy bleeding by reducing cough and emergence agitation – a randomized, double-blind, controlled study. BMC Anesthesiol 2021; 21: 113.
32. Dieudonné Rahm N, Kemicha T, Papasokrati L, Pautex S. Long-term dexmedetomidine use and safety profile in palliative care: a case report. J Palliat Med 2023.
33. Mupamombe CT, Luczkiewicz D, Kerr C. Dexmedetomidine as an option for opioid refractory pain in the hospice setting. J Palliat Med 2019; 22: 1478-1481.
34. Lemus R, Jacobowski NL, Humphrey L, Tobias JD. Applications of dexmedetomidine in palliative and hospice care. J Ped Pharmacol Ther 2022; 27: 587-594.
35. Thomas B, Murrell L, Spendley P. Dexmedetomidine: admixture compatibility with palliative care drugs. BMJ Support Palliat Care 2021:bmjspcare-2020-002583.
36. Thomas B, Lo WSA, Nangati Z, Barclay G. Dexmedetomidine for hyperactive delirium at the end of life: an open-label single arm pilot study with dose escalation in adult patients admitted to an inpatient palliative care unit. Palliat Med 2021; 35: 729-737.
37. Seymore RJ, Manis MM, Coyne PJ. Dexmedetomidine use in a case of severe cancer pain. J Pain Palliat Care Pharmacother 2019; 33: 34-41.
38. Mano A, Murata T, Date K i wsp. Dexmedetomidine for dyspnoea. BMJ Support Palliat Care 2020: bmjspcare-2020-002334.
39. Laroche J Subcutaneous dexmedetomidine for baclofen withdrawal during palliative sedation. BMJ Support Palliat Care 2020; 10: 7-9.
40. Mohamed SAB, Abdel-Ghaffar HS, Hassan NAA i wsp. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of 3 doses of oral- -mucosal dexmedetomidine gel for sedative premedication in women un-dergoing modified radical mastectomy for breast cancer. Anesth Analg 2021; 132: 456-464.
41. Boriosi JP, Eickhoff JC, Hollman GA. Safety and efficacy of buccal dexmedetomidine for mri sedation in school-aged children. Hosp Pediatr 2019; 9: 348-354.
42. Thomas B, Murrell L, Spendley P. Dexmedetomidine: admixture compatibility with pallia-tive care drugs. BMJ Support Palliat Care 2021:bmjspcare-2020-002583.
43. Thomas B, Lo WSA, Nangati Z, Barclay G. Dexmedetomidine for hyperactive delirium at the end of life: an open-label single arm pilot study with dose escalation in adult patients admitted to an inpatient palliative care unit. Palliat Med 2021; 35: 729-737.
44. Hofherr ML, Abrahm JL, Rickerson E. Dexmedetomidine: a novel strategy for patients with intractable pain, opioid- -induced hyperalgesia, or delirium at the end of life. J Palliat Med 2020; 23: 1515-1517.
45. Xin X, Chen J, Hua W, Wang H. Intraoperative dexmedetomidine for prevention of postoperative delirium in elderly patients with mild cognitive impairment. Int J Geriatr Psychiatry 2021; 36: 143-151.
46. De Zen L, Della Paolera S, Del Rizzo I, Taucar V, Skabar A, Barbi E. Home intranasal dexmedetomidine for refractory dystonia in pediatric palliative care. J Pain Symptom Manage 2020; 59: e3-5.
47. Burns J, Jackson K, Sheehy KA, Finkel JC, Quezado ZM. The use of dexmedetomidine in pediatric palliative care: a preliminary study. J Palliat Med 2017; 20: 779-783.
48. Thienprayoon R, Meyer M, Flint H, Weidner N, Hirsch R. Use of continuous dexmedetomidine at home for nearly three years in a young woman with end-stage cyanotic congenital heart disease and cyclic vomiting. J Palliat Med 2019; 22: 1289-1292.
Copyright: © 2023 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
FEATURED PRODUCTS
BOOKS
Medycyna Paliatywna
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.