Omówienie wytycznych Europejskiej Agencji Leków dotyczących badań klinicznych prowadzonych w celu zapobiegania i leczenia choroby Alzheimera

Wstęp

Wytyczne Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency – EMA) dotyczące badań klinicznych prowadzonych w celu zapobiegania i leczenia choroby Alzheimera (Alzheimer’s disease – AD) weszły w życie od 1 września 2018 r. [Guideline on the clinical investigation of medicines for the treatment of Alzheimer’s disease, 22 February 2018 CPMP/EWP/553/95 Rev.2 Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP)]. Dotyczą one planowania badań klinicznych w AD i są oparte na nowych kryteriach jej rozpoznawania, nieużywanych jeszcze na szeroką skalę w codziennej praktyce. Wytyczne EMA są przełomowe, ponieważ po raz pierwszy dotyczą także fazy przedobjawowej, a nie tylko objawowej AD. Podstawą wytycznych EMA były kryteria zaproponowane przez National Institute on Aging – Alzheimer’s Association (NIA-AA), kryteria opracowane przez International Working Group (IWG) oraz na najnowsza klasyfikacja DSM V. Nowością jest uznanie, że oznaczenie stężeń białek alzheimerowskich (-amyloidu i białka tau) w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR) może mieć kluczowe znaczenie dla rozpoznania AD, szczególnie w fazie przedobjawowej. W kryteriach NIA-AA biomarkery mają jeszcze znaczenie wspomagające, ale w kryteriach IWG przesądzają o rozpoznaniu. Poza biomarkerami „chemicznymi” nowoczesne rozpoznanie może być oparte na wynikach czynnościowego neuroobrazowania PET z użyciem izotopowych markerów dla dwu białek kluczowych dla patologii AD: -amyloidu i białka tau. Należy pamiętać, że te ostatnie badania są znacznie droższe. W wyniku ich coraz powszechniejszego stosowania potwierdzono ostatecznie fakt, że AD charakteryzuje się blisko dwudziestoletnim okresem niemym klinicznie.

Stadia choroby Alzheimera i cele leczenia

Okres przedobjawowy to okres, w którym w mózgu odkładają się już toksyczne dla neuronów białka, ale dzięki siłom plastyczności chory nie odczuwa żadnych deficytów. Dopiero gdy liczba neuronów w krytycznych obszarach jest mniejsza niż 50%, pacjent zaczyna się skarżyć na zaburzenia pamięci. Wiedza o tym następstwie czasowym wydarzeń w AD spowodowała, że dotychczasowe kryteria musiały być poddane rewizji.
Jest bowiem oczywiste, że gdyby pojawiło się leczenie zapobiegające odkładaniu się w mózgu -amyloidu i białka tau, należałoby je włączyć w okresie, gdy liczba neuronów jest jeszcze wystarczająca, by chory nie miał objawów klinicznych.
Nowe kryteria rozpoznawania AD wytyczyły tzw. kontinuum choroby Alzheimera. Obejmuje ono trzy stadia...


Pełna treść artykułu...