Panta rhei w diagnostyce chorób reumatycznych

Słowa Heraklita z Efezu: „Wszystko płynie i nic nie pozostaje takie samo” (gr. Panta rhei kai ouden menei) nie znajdują zbyt dużego uznania wśród lekarzy usiłujących ustalić rozpoznanie. Mając do czynienia z chorymi z przeróżną konstelacją objawów podmiotowych i przedmiotowych, zwykle próbujemy uporać się z tym zadaniem raz na zawsze. Trudno się temu dziwić, gdyż w nauce przeważa tendencja, aby zatrzymać świat w jego zmienności i różnorodności. Nie ocenia się realnych zjawisk, ale wyabstrahowane modele czy zatrzymane w kadrze sceny. Otaczający nas świat nie jest jednak układem statycznym i pozostaje w ciągłej zmienności i ruchu, a pewne zjawiska czy rzeczy przenikają się nawzajem. Nie inaczej dzieje się w świecie zjawisk chorobowych u człowieka. W tej materii raz ustalone rozpoznanie nie musi być zawsze niezmienne.
Może to wynikać z rozmaitych okoliczności. Nie mam tu wcale na myśli sytuacji, gdy rozpoznanie zostało ustalone błędnie z powodu zaniechania przeprowadzenia niektórych badań diagnostycznych i nieprawidłowej analizy choroby. Zdarza się, że z uwagi na skąpoobjawowy przebieg choroby dopiero dłuższa obserwacja pozwala na postawienie właściwej diagnozy. Za jej zmianą może również przemawiać opisanie nowych jednostek chorobowych, takich jak osiowa spondyloartropatia przedradiologiczna czy choroba IgG4-zależna.
Modyfikacja rozpoznania może wynikać ze zmiany kryteriów klasyfikacyjnych choroby. W przeszłości szczególnie często dotyczyło to pierwotnego zespołu Sjögrena (primary Sjögren’s syndrome – pSS). Od 1986 do 2017 r. opublikowano co najmniej sześć propozycji kryteriów klasyfikacyjnych tej choroby. Należy to brać pod uwagę zarówno przy porównywaniu grup chorych klasyfikowanych wg różnych kryteriów, jak i podczas analizowania przypadku konkretnego pacjenta w dłuższym przedziale czasowym. U 125 chorych z podejrzeniem pSS rozpoznanie ustalono wg kryteriów ACR/EULAR z 2016 r. oraz kryteriów AECG z 2002 r.; ponadto 11 osób spełniało jedynie kryteria z 2016 r., ale nikt nie spełniał kryteriów wyłącznie z 2002 r. W konsekwencji zwiększenie liczby rozpoznań pSS dotyczyło ok. 10% chorych [1]. Zastosowanie kryteriów z 2016 r. pozwoliło na postawienie takiej diagnozy u chorych z mocno wyrażonymi objawami układowymi przy nieobecnej lub słabo wyrażonej suchości oczu i/lub jamy ustnej.
Tworzenie nowych kryteriów klasyfikacyjnych w ostatnich latach ma na celu przede wszystkim zwiększenie wykrywalności chorób w ich stosunkowo wczesnej fazie,...


Pełna treść artykułu...