Porównanie wpływu stosowania kompleksu lipidowego PCSO-524™ z Perna canaliculus oraz oleju z ryb na intensywność bólu odczuwanego przez pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych i/lub biodrowych

Wstęp

W wielu badaniach wykazano, że zarówno olej z Perna canaliculus (PCSO-524™), jak i olej z ryb [zawierający standaryzowaną mieszaninę kwasu eikozapentaenowego (eicosapentaenoic acid – EPA) – 18%, i kwasu dokozaheksaenowego (docosahexaenoic acid – DHA) – 12%] wykazują działanie przeciwzapalne, które może się przyczyniać do zmniejszania bólu i poprawy ruchomości stawów u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową. Mickleborough [1] w swoich badaniach nad astmą wykazał, że aby obniżyć poziom markerów stanu zapalnego, należy stosować olej z ryb w odpowiednio większych dawkach i przez dłuższy czas w porównaniu z olejem z Perna canaliculus. Przedstawiane badanie zostało przeprowadzone, aby porównać korzyści płynące ze stosowania oleju z Perna canaliculus lub oleju z ryb u pacjentów z osteoartrozą.

Koncepcja badania opiera się na dwóch wcześniejszych badaniach z zastosowaniem metody podwójnie ślepej próby przeprowadzonych przez Gibsona i wsp. [2] w Victoria Infirmary w Glasgow oraz w Glasgow Homeopathic Hospital [3]. W badaniach tych porównano frakcje lipidowe wyciągu z Perna canaliculus z pierwotnie mrożonym preparatem. Wyniki wykazały znaczne postępy w przygotowaniu ekstraktów z Perna canaliculus. Ulepszenia te były wynikiem pracy naukowców z Nowej Zelandii, Australii i Japonii, którym udało się stworzyć procedurę stabilizacji ekstraktu, opatentowaną później jako stabilizowana CO2 ekstrakcja w stanie nadkrytycznym niepolarnych lipidów z nowozelandzkich małży zielonych Perna canaliculus.

W badaniach grupy Gibsona z lat 1998 [3] i 2000 [4] wykorzystywano stabilizowany, sproszkowany ekstrakt oraz stabilizowany olej lipidowy (oznaczany jako PCSO-524™, dostępny komercyjnie pod nazwą Lyprinol®). W badaniach tych wykazano skuteczność procesu stabilizacji, dzięki czemu lekarze uzyskali dostęp do nowego, bezpiecznego i skutecznego środka leczącego objawy związane z chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS).

W niniejszym badaniu korzystano z prac Lau z 2004 r. wykonanych na Wydziale Medycznym Uniwersytetu w Hongkongu. Lau opublikował wyniki dużego badania kontrolowanego placebo, z zastosowaniem metody podwójnie ślepej próby, w którym oceniał wpływ preparatu Lyprinol® zawierającego PCSO-524™ na leczenie osób z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych [5].

W literaturze można znaleźć również wiele informacji dotyczących wpływu oleju z ryb na obniżenie odpowiedzi zapalnej u pacjentów z astmą, zapaleniem stawów oraz stanem zapalnym wywołanym wysiłkiem fizycznym. Pozytywne wyniki wymagały zazwyczaj zastosowania 20 γ oleju z ryb. Ogólnie wiadomo, że osoby, u których łatwo dochodzi do powstawania podbiegnięć krwawych, mające zaburzenia krzepnięcia krwi lub zażywające leki rozrzedzające krew, powinny stosować olej z ryb jedynie pod nadzorem lekarza, ponieważ duże dawki kwasów omega-3 mogą zwiększać ryzyko krwawień. Wiadomo również, że olej z ryb może powodować zaburzenia gastryczne. Z uwagi na znane działania niepożądane oleju z ryb oraz fakt, iż osoby biorące udział w niniejszym badaniu były w wieku średnim, zdecydowano się przeprowadzić badanie wstępne z wykorzystaniem mniejszych ilości oleju z ryb, odpowiadających dawkom przepisywanym w przypadku stosowania oleju z Perna canaliculus.

Pacjenci często zażywają powszechnie dostępne środki przeciwbólowe zawierające np. paracetamol czy ibuprofen, aby zmniejszyć intensywność odczuwanego bólu związanego z chorobami układu kostno-stawowego. Długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) może powodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego oraz funkcjonowania nerek. Udowodniono, że PCSO-524™ może być skutecznym środkiem zastępczym w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, a w cytowanych badaniach wykazano, że jego stosowanie nie wywołuje działań niepożą- danych. Duże dawki oleju z ryb mogą hamować agregację płytek. Jeśli dzięki stosowaniu mniejszej ilości oleju z Perna canaliculus możliwe jest uzyskanie takiego samego działania przeciwzapalnego, jak w przypadku dużych dawek oleju z ryb, to lekarze uzyskaliby bezpieczniejszą alternatywną metodę leczenia, niepowodującą ryzyka krwawień. Stosowanie oleju z Perna canaliculus mogłoby się również przyczynić do zmniejszenia ilości przyjmowanych środków przeciwbólowych.

Materiał i metody

Charakterystyka grupy pacjentów biorących udział w badaniu

Ochotnicy zostali wybrani spośród osób zarejestrowanych w Poradni Przyszpitalnej Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu. Przed przystąpieniem do badania pacjenci podpisywali zgodę na udział w badaniu. Kryteria zakwalifikowania zostały ograniczone do klinicznie zdiagnozowanej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i/lub biodrowego u pacjentów w wieku powyżej 50 lat, mężczyzn lub kobiet, niezażywających NLPZ w chwili rozpoczęcia badania. U osób tych potwierdzono osteoartrozę za pomocą metod radiologicznych lub innego rodzaju obrazowania. Z badania wykluczono pacjentów, u których jednocześnie występowało RZS lub inna choroba tkanki łącznej, oraz tych, którzy zażywali NLPZ. Pacjenci zażywający antykoagulanty zostali automatycznie wykluczeni z udziału w badaniu.

Początkowo w grupie badanej znajdowało się 50 osób (44 kobiety i 6 mężczyzn), z których 25 przypisano losowo do grupy A, a pozostałych – do grupy B. Osoby z grupy A otrzymywały kapsułki zawierające PCSO-524™ (Lyprinol®), a z grupy B – kapsułki z olejem z ryb zawierające minimum 18% EPA i 12% DHA. Grupy były różnorodne pod względem wieku (średni wiek w grupie A wynosił 65,58 roku, a w grupie B – 66,72 roku).

Średnia masa ciała chorych w grupie A wynosiła 78,2 kg, a w grupie B 75,7 kg. Porównanie pacjentów nie wykazało różnic statystycznie znamiennych odnośnie do wieku, płci, masy ciała, wzrostu, BMI oraz skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi.

Nie zaobserwowano również różnic dotyczących stawu dotkniętego chorobą lub intensywności odczuwanego bólu w stawach (tab. I, II).

Randomizacja

Randomizację uzyskano poprzez zakodowane oznaczenie kapsułek. Obydwa preparaty rozlano do 150 mg kapsułek o identycznym wyglądzie i zapachu. Ochotnicy zostali przydzieleni do jednej z dwóch grup. Ani pacjenci, ani lekarze nadzorujący wyniki badań nie wiedzieli, który z preparatów podawano w danej grupie. Kapsułki wraz z instrukcjami dotyczącymi dawkowania (cztery kapsułki, 150 mg każda, dwa razy dziennie, tj. 1200 mg preparatu dziennie) zostały wydane pacjentom przez lekarzy w sposób losowy. Przez 3 miesiące trwania badania sposób leczenia pozostał niezmieniony i w tym czasie pacjenci nie zażywali innych leków przeciwko osteoartrozie oprócz paracetamolu.

Leczenie

W leczeniu wykorzystano: • preparat Lyprinol® (150 mg/kapsułkę) zawierający 50 mg opatentowanego, ekstrahowanego CO2, niepolarnego oleju lipidowego z małży zielonych (PCSO-524™), 99,85 mg farmaceutycznej klasy oleju z oliwek i 0,15 mg naturalnej witaminy E (substancja stabilizująca); całkowita ilość składników w kapsułce wynosiła 150 mg;

• olej z ryb (150 mg/kapsułkę) zawierający 150 mg oleju z ryb, produkowany przez Ocean Nutrition, zawierający kwasy omega-3 (18% EPA i 12% DHA). Każdy z pacjentów został oznaczony numerem odzwierciedlającym rodzaj stosowanego suplementu.

• Grupa A – Lyprinol® – osiem kapsułek dziennie (cztery kapsułki dwa razy dziennie przez 12 tygodni).

• Grupa B – olej z ryb – osiem kapsułek dziennie (cztery kapsułki dwa razy dziennie przez 12 tygodni).

Dodatkowo ochotnicy z obu grup otrzymywali paracetamol jako lek przeciwbólowy. Każde zażycie leku przeciwbólowego było odnotowywane przez pacjentów.

Zakończenie badania

Badanie w planowanym terminie zakończyli wszyscy uczestnicy z grupy A (PCSO-524™) oraz jedynie 22 uczestników z grupy B (olej z ryb). Trzech pacjentów z grupy B zostało wykluczonych z badania z powodu pojawienia się działań niepożądanych wynikających ze stosowania oleju z ryb (biegunka, nudności, bóle brzucha, wzrost ciśnienia tętniczego). W ciągu trzech miesięcy trwania badania każdy z uczestników miał wykonane wstępne badania lekarskie oraz czterokrotnie odbył konsultacje z lekarzem. Całe badanie trwało 5 miesięcy.

Protokół badania

1. Wizualna skala analogowa (visual analogue scale – VAS) dla samodzielnej oceny stopnia nasilenia bólu przez pacjentów

Uczestnicy badania oceniali stopień nasilenia bólu, wykorzystując 100-milimetrową wizualną skalę analogową w trakcie wizyty zerowej oraz w 4., 8. i 12. tygodniu trwania badania.



2. Kwestionariusz oceny zdrowia do samodzielnej oceny aktywności pacjentów

Kwestionariusz ten został początkowo zaprojektowany dla pacjentów cierpiących na dolegliwości ze strony stawów o podłożu zapalnym. Zawiera pytania dotyczące codziennych aktywności i ogólnej mobilności, m.in. ubierania się, wstawania, higieny osobistej, sięgania, chodzenia, jedzenia, chwytania. Oceny dokonywano w takim samym cyklu wizyt jak wyżej. Każda poprawa w wykonywaniu czynności fizycznych została uznana za ogólną poprawę jakości życia.



3. Poprawa stanu zdrowia W podobnym schemacie wizyt chorzy uzupełniali przygotowane wcześniej wykresy.



4. Bezpieczeństwo

Na początku badania i po jego zakończeniu przeprowadzono analizę morfologii krwi (liczba leukocytów, erytrocytów, płytek krwi, stężenie hemoglobiny, wartość hematokrytu), aktywności aminotransferaz, wartości OB.



5. Tolerancja stosowanych suplementów

W trakcie każdego spotkania co 4 tygodnie lekarz pytał o występowanie działań niepożądanych wynikających z zażywania badanych preparatów.



6. Analiza statystyczna

Randomizowane kody zostały odczytane przez statystyka, a wyniki przeanalizowane niezależnie przez statystyka medycznego pod kątem istotności statystycznej. Analizę różnic występujących między dwiema grupami dla wyników charakteryzujących się rozkładem nieparametrycznym przeprowadzono z wykorzystaniem testu U Manna-Whitneya. Różnice w zmiennych w odniesieniu do czasu trwania leczenia zostały obliczone z wykorzystaniem testu ANOVA Kruskala-Wallisa dla danych o rozkładzie nieparametrycznym i testu ANOVA dla danych o rozkładzie parametrycznym. Różnice w zmiennych jakościowych zostały oszacowane za pomocą testu 2 oraz na podstawie różnic pomiędzy dwoma strukturalnymi testami indykatorowymi. Wszystkie wyniki przedstawiono jako wartość średnią ± SD.

Wyniki

1. Wizualna skala analogowa

Po czterech tygodniach od rozpoczęcia badania pacjenci z grupy leczonej PCSO-524™ zaobserwowali istotne zmniejszenie intensywności odczuwanych dolegliwości bólowych. Im dłużej był stosowany PCSO-524™, tym pacjenci odczuwali większą ulgę i mniejszą sztywność stawów związaną z objawami choroby zwyrodnieniowej. W przypadku pacjentów otrzymujących olej z ryb nie zaobserwowano znaczącej poprawy w początkowej fazie badania. W trakcie kolejnych spotkań z lekarzem nie odnotowano statystycznie istotnej poprawy u pacjentów przyjmujących olej (tab. III, ryc. 1).



2. Kwestionariusz oceny stanu zdrowia

W przypadku pacjentów, którym podawano PCSO-524™, wykazano poprawę we wszystkich kategoriach kwestionariusza. Wyniki te zostały przedstawione w tabeli IV i na rycinie 2, z uwzględnieniem poziomu istotności dla każdej wizyty.



3. Poprawa stanu zdrowia i stan choroby

U 96% pacjentów z grupy A stwierdzono korzystny wpływ PCSO-524™ na stan zdrowia. Dla porównania, w grupie B (olej z ryb) poprawę stanu zdrowia zaobserwowano jedynie u 62% pacjentów (tab. V).



4. Bezpieczeństwo

W przypadku obu grup nie zaobserwowano istotnych zmian w wartościach parametrów krwi, funkcjonowaniu wątroby czy szybkości opadania krwinek czerwonych. U chorych leczonych PCSO-524™ stwierdzono pewną poprawę parametrów morfologii krwi (zwiększyła się liczba erytrocytów, stężenie hemoglobiny i wartość hematokrytu).



5. Tolerancja

Wszyscy pacjenci z grupy A odnotowali 100-procentową tolerancję zażywanego suplementu przy jednoczesnym braku działań niepożądanych. W przypadku 8 ochotników z grupy B po czterech tygodniach od rozpoczęcia badania odnotowano wystąpienie działań niepożądanych. Trzech pacjentów zrezygnowało z dalszego udziału w badaniu, w tym 2 z powodu zaburzeń gastrycznych, 1 z uwagi na wzrost wartości ciśnienia tętniczego, a u 6 wystąpiły działania niepożądane, często o mieszanym charakterze (tab. VI).

Dyskusja

Celem niniejszego badania klinicznego była ocena porównawcza wpływu stosowania oleju z Perna canaliculus oraz oleju z ryb na intensywność odczuwanego bólu, jakość życia i bezpieczeństwo u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów. Uzyskane wyniki dotyczące skuteczności ekstraktu z Perna canaliculus okazały się podobne do otrzymanych we wcześniejszych badaniach [2–6].

U pacjentów z grupy A przyjmujących Lyprinol® zaobserwowano statystycznie istotne obniżenie poziomu odczuwanego bólu, zwiększenie mobilności i aktywności oraz 100-procentową tolerancję suplementu, przy jednoczesnym braku występowania działań niepożądanych. Dla porównania, u pacjentów z grupy B przyjmujących olej z ryb nie zaobserwowano istotnego obniżenia poziomu odczuwanego bólu, poprawy ruchliwości czy aktywności, a tolerancja wynosiła 64%. Uzyskane wyniki wymagają dalszych obserwacji i analiz.

Kompleks lipidowy PCSO-524™ jest produkowany z nowozelandzkich małży zielonych, gatunku występującego w czystych wodach wokół Nowej Zelandii. Niepolarne lipidy ekstrahowane są z małży za pomocą opatentowanej metody ekstrakcji w fazie nadkrytycznej.

W latach 2006–2008 Macrides poprowadził zespół badaczy ze School of Medical Sciences, Uniwersytetu RMIT w Australii, którego zadaniem było przeprowadzenie analizy i wyjaśnienie przeciwzapalnych właściwości ekstraktu z Perna canaliculus [7]. Od tego czasu opublikowano wyniki trzech badań dotyczących PCSO-524™, które wyjaśniły skuteczność tego naturalnego produktu w leczeniu zaburzeń na tle zapalnym.

W pierwszej publikacji [8] autorzy wykazali, że PCSO-524™ jest złożoną mieszaniną lipidów, niezwykle bogatą w wolne kwasy tłuszczowe. Następnie porównano Lyprinol® z olejem z ryb i wykazano, że olej z ryb jest mniej aktywny względem COX. Udowodniono, że olej z ryb zawiera głównie cząsteczki triglicerydów bogatych w EPA i DHA, natomiast Lyprinol® jest produktem bardziej złożonym, ponieważ zawiera ponad 60 związków lipidowych. Stosowanie oleju z ryb skutkuje uwalnianiem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (polyunsaturated fatty acids – PUFA), będących inhibitorami, które działają w podobny sposób, lecz w mniejszym stopniu niż Lyprinol®. Ci sami autorzy wykazali we wstępnej ocenie toksykologicznej, że ekstrakt lipidowy oraz zawarte w nim wolne kwasy tłuszczowe (WKT) mają znaczącą aktywność przeciwzapalną in vivo, przy jednoczesnym braku działań niepożądanych. W trzecim badaniu [9] wyizolowano frakcję WKT z ekstraktu lipidowego i zidentyfikowano poszczególne jej elementy. Znaleziono m.in. całkowicie nową frakcję wykazującą działanie obniżające poziom markerów stanu zapalnego. W najbardziej bioaktywnej frakcji zidentyfikowano również nową, strukturalnie spokrewnioną rodzinę kwasów omega-3 PUFA, zawierającą następujące PUFA: C18:4, C19:4, C20:4 oraz C21:5.

W oleju z Perna canaliculus najliczniej występuje związek C20:4, który został zidentyfikowany jako izomer strukturalny naśladujący kwas arachidonowy (arachidonic acid – AA). Nowo zidentyfikowane związki o działaniu przeciwzapalnym wydają się skuteczniej konkurować z innymi prozapalnymi kwasami tłuszczowymi w szlakach LOX i COX.

Wcześniejsza praca autorstwa Sinclaira [10] wykazała, że przeciwzapalny mechanizm działania PCSO-524™ wynika z zahamowania szlaku lipooksygenazy, odpowiedzialnego za transformację AA do leukotrienów w błonach komórkowych. W związku z tym może on zapobiegać migracji neutrofilów i przyczyniać się do zmniejszenia objawów choroby zwyrodnieniowej stawów, takich jak ból, obrzęk czy sztywność. Jest to proces powolny, gdyż pierwsze wyniki obserwuje się zazwyczaj po 4–8 tygodniach.

W badaniu autorów zaobserwowano zaskakująco szybkie zmniejszenie objawów klinicznych związanych z chorobą zwyrodnieniową stawów. Znacząca poprawa wystąpiła po 4 tygodniach od rozpoczęcia badania i utrzymywała się przez 12 tygodni jego trwania. Uzyskane wyniki są zgodne z wynikami wcześniejszych badań, w których udowodniono, że frakcje lipidowe z Perna canaliculus mogą przynieść poprawę objawów klinicznych u pacjentów z RZS w czasie krótszym niż miesiąc [4].

Wiele opublikowanych danych [5] potwierdza tezę, iż nienasycone kwasy tłuszczowe n-3 (PUFA), zwłaszcza EPA (20:5n-3), są istotnymi modulatorami odpowiedzi immunologicznej/zapalnej w organizmie gospodarza. Dane z literatury wskazują również na potrzebę stosowania większych dawek n-3 PUFA przez dłuższy czas, aby uzyskać pożądaną skuteczność w terapii chorób charakteryzujących się zaburzeniami układu immunologicznego. W badaniach Olveira przedstawiono wyniki działania oleju z ryb stosowanego przez 12 miesięcy. W przypadku oleju z Perna canaliculus można stwierdzić, że jego stosowanie przyczynia się do uzyskania szybszych i bardziej znaczących wyników przy zastosowaniu mniejszej dawki. U pacjentów przyjmujących olej z ryb przez 12 miesięcy nie odnotowano żadnych istotnych statystycznie działań. Mogło to wynikać z zastosowania zbyt małej dawki oleju z ryb lub krótkiego czasu trwania badania. Autorzy niniejszej pracy nie zalecają stosowania dużych dawek oleju z ryb u osób starszych.

W przypadku pacjentów z analizowanej w pracy grupy A zaobserwowano również mniejsze zapotrzebowanie na paracetamol w trakcie trwania badania. Dla porównania, w grupie A jedynie 6 pacjentów zdecydowało się na zażywanie paracetamolu (36%), natomiast w grupie B, aby zredukować intensywność bólu, po paracetamol sięgnęło 64,64% pacjentów.

Podsumowanie

Stabilizowany olej z Perna canaliculus jest pierwszym znanym naturalnym inhibitorem LOX. Jego aktywność została oceniona w wielu badaniach klinicznych, w trakcie których nie odnotowywano występowania żadnych działań niepożądanych wynikających ze stosowania tego produktu.

Pacjenci z grupy A w ciągu pierwszych 4 tygodni trwania badania pozytywnie ocenili skuteczność PCSO-524™ w odniesieniu do intensywności odczuwanego bólu oraz uznali, że stosowanie tego preparatu wpłynęło korzystnie na jakość ich życia. W dalszej części trwającego 12 tygodni badania pacjenci z grupy A odnotowywali ciągłe zmniejszanie się intensywności dolegliwości bólowych. W przypadku stosowanego przez 12 tygodni oleju z ryb nie zaobserwowano tak znaczących wyników pozytywnych. Biorąc pod uwagę potencjalne działania niepożądane, duże dawki i długotrwały proces leczenia związany ze stosowaniem oleju z ryb, można uznać stabilizowany olej z Perna canaliculus za bezpieczniejszy i szybciej działający lek z wyboru, bardzo korzystny dla pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów.

Uczestnicy z grupy B, zażywający olej z ryb, będą kontynuować udział w badaniu w tych samych warunkach co pacjenci z grupy A stosujący PCSO-524™. Uzyskane wyniki zostaną przedyskutowane i następnie opublikowane.

Podziękowania

Niniejsze badanie zostało częściowo sfinansowane przez Pharmalink International Ltd. Firma ta dodatkowo dostarczyła kapsułki wykorzystane w badaniu. Firma Biovico sp. z o.o. zorganizowała badanie i współkoordynowała jego przebieg oraz istotnie pomogła w tłumaczeniach.

Autorzy chcieliby szczególnie podziękować dr Sheili Gibson, która tworzyła badanie i brała udział w pierwszym chronologicznie badaniu dotyczącym Perna canaliculus opublikowanym w 1980 r., a także w późniejszych badaniach.

Dziękujemy również dr Justynie Pawłowskiej z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego za pomoc w wykonaniu analizy statystycznej.

Piśmiennictwo

 1. Mickleborough TD, Lindley MR, Ionescu AA, Fly AD. Protective effect of fish oil supplementation on exercise-induced bronchoconstriction in asthma. Chest 2006; 129: 39-49.  

2. Gibson RG, Gibson SL, Conway V, Chappell D. Perna canaliculus in the treatment of arthritis. Practitioner 1980; 224: 955-960.

 3. Gibson SL, Gibson RG. The treatment of arthritis with a lipid extract of Perna canaliculus, a randomised trial. Complementary Ther Med 1998; 6: 122-126.

 4. Gibson SL. The effect of a lipid extract of the New Zealand green-lipped mussle on three cases of arthritis. J Altern Complement Med 2000; 6: 351-354.

 5. Lau CS, Chiu PKY, Chu EMY, et al. Treatment of knee osteoarthritis with Lyprinol®, lipid extract of the green-lipped mussel – a double-blind placebo-controlled study. Progress Nutr 2004; 6: 17-31.

 6. Cho SH, Jung YB, Seong SC, et al. Clinical efficacy and safety of Lyprinol, a patented extract from New Zealand green-lipped mussel (Perna canaliculus) in patients with osteoarthritis of the hip and knee: a multi-centre two-month clinical trial. Eur Ann Allergy Clin Immunol 2003; 35: 212-216.

 7. McPhee S, Hodges LD, Wright PF, et al. Anti-cyclooxygenase effects of lipid extracts from the New Zealand green-lipped mussel, Perna canaliculus. Comp Biochem Physiol B Biochem Mol Biol 2007; 146: 346-356.

 8. Singh M, Hodges LD, Wright PF, et al. The CO2-SFE crude lipid extract and the free fatty acid extract from Perna canaliculus have anti-inflammatory effects on adjuvant-induced arthritis in rats. Comp Biochem Physiol B Biochem Mol Biol 2008; 149: 251-258.

 9. Treschow AP, Hodges LD, Wright PF, et al. Novel anti-inflammatory w-3 PUFAs from the New Zealand green-lipped mussel, Perna canaliculus. Comp Biochem Physiol B Biochem Mol Biol 2007; 147: 645-656.

10. Sinclair AJ, Murphy KJ, Li D. Marine lipids: overview new insights and lipid composition of Lyprinol®”. Allerg Immunol (Paris) 2000; 32: 261-271.