Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1

Beata Mrozikiewicz-Rakowska; Arkadiusz Jawień; Maria T. Szewczyk; Maciej Sopata; Anna Korzon-Burakowska; Piotr Dziemidok; Daria Gorczyca-Siudak; Anna Tochman-Gawda; Zbigniew Krasiński; Olgierd Rowiński; Zbigniew Gałązka; Sławomir Nazarewski; Piotr Szopiński; Tomasz Ostrowski; Radosław Bilski; Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz; Maciej Małecki; Leszek Czupryniak; Krzysztof J. Filipiak; Filip M. Szymański; Sebastian Borys; Piotr Liszkowski; Przemysław Lipiński; Jolanta Małyszko; Tomasz Stompór; Aleksandra Araszkiewicz; Jarosław Woroń; Adam Węgrzynowski; Michał Staniszic; Marcin Tusiński; Stanisław Kłęk; Piotr Wierzbiński; Marcin Malka; Krzysztof Czajkowski; Anna Sobieszek-Kundro; Paulina Mościcka; Tomasz Banasiewicz; Łukasz Kołodziej; Marta Bakowska; Izabela Kuberka; Justyna Kapuściok; Irena Samson

doi:10.5114/lr.2021.110995

eISSN: 1733-7607
ISSN: 1733-4101

Leczenie Ran

Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures

3/2021
vol. 18

Send email

Copy url:

abstract:

Guidelines/recommendations

Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1

Beata Mrozikiewicz-Rakowska

¹

,

Arkadiusz Jawień

²

,

Maria T. Szewczyk

^{3, 4}

,

Maciej Sopata

⁵

,

Anna Korzon-Burakowska

⁶

,

Piotr Dziemidok

^{7, 8}

,

Daria Gorczyca-Siudak

⁸

,

Anna Tochman-Gawda

⁸

,

Zbigniew Krasiński

⁹

,

Olgierd Rowiński

¹⁰

,

Zbigniew Gałązka

¹¹

,

Sławomir Nazarewski

¹²

,

Piotr Szopiński

¹³

,

Tomasz Ostrowski

¹¹

,

Radosław Bilski

¹³

,

Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz

¹⁴

,

Maciej Małecki

¹⁵

,

Leszek Czupryniak

¹

,

Krzysztof J. Filipiak

^{16, 17}

,

Filip M. Szymański

¹⁸

,

Sebastian Borys

¹⁵

,

Piotr Liszkowski

¹⁹

,

Przemysław Lipiński

²⁰

,

Jolanta Małyszko

²¹

,

Tomasz Stompór

^{22, 23}

,

Aleksandra Araszkiewicz

¹⁴

,

Jarosław Woroń

^{24, 25}

,

Adam Węgrzynowski

⁹

,

Michał Staniszic

^{14, 26}

,

Marcin Tusiński

²⁷

,

Stanisław Kłęk

²⁸

,

Piotr Wierzbiński

²⁹

,

Marcin Malka

³⁰

,

Krzysztof Czajkowski

³¹

,

Anna Sobieszek-Kundro

³²

,

Paulina Mościcka

^{3, 4}

,

Tomasz Banasiewicz

³³

,

Łukasz Kołodziej

³⁴

,

Marta Bakowska

³⁵

,

Izabela Kuberka

³⁶

,

Justyna Kapuściok

³⁷

,

Irena Samson

³⁸

Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii, Szpital Uniwersytecki nr 1, Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu
Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Poradnia Leczenia Ran Przewlekłych, Szpital Uniwersytecki nr 1, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Hospicjum Stacjonarne Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Zakład Dydaktyki i Prewencji, Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie
Klinika Diabetologii, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
Klinika Chirurgii Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii, Instytut Chirurgii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
II Zakład Radiologii Klinicznej, Centralny Szpital Kliniczny Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Chorób Naczyń, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Klinika Chirurgii Naczyniowej, Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Uczelnia Medyczna im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Prezes Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – Medycyna XXI
Wydział Medyczny, Collegium Medicum, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Poradnia Stopy Cukrzycowej przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Szpital im. Franciszka Raszei w Poznaniu
Pracownia Leczenia Ran, Centrum Medyczne ARGO, Łódź
Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Klinika Nefrologii, Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych, Katedra Chorób Wewnętrznych, Wydział Lekarski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie
Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Wydział Lekarski, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Angiodiabetica, Poznań
Oddział Kliniczny Kliniki Chirurgii Endoskopowej – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Klinika Chirurgii Onkologicznej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Krakowie
Centrum Medyczne SPORTO, Łódź
PODOS Klinika Leczenia Ran, Warszawa
II Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Oddział Dermatologiczny, Wojewódzki Szpital Zespolony w Elblągu
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Katedra i Klinika Ortopedii Traumatologii i Onkologii Narządu Ruchu, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Specjalistyczny Ośrodek Leczenia Ran i Zespołu Stopy Cukrzycowej MAGMA-MED, Rzeszów
Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Zakład Chorób Układu Nerwowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Zespół ds. Diabetologii w Okręgowej Izbie Pielęgniarek i Położnych w Katowicach
Komisja ds. Leczenia Ran, Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych, Gdańsk

LECZENIE RAN 2021; 18 (3): 71-114

DOI: https://doi.org/10.5114/lr.2021.110995

Online publish date: 2021/11/25

View full text Get citation

EndNote

Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero

AMA

Mrozikiewicz-Rakowska B, Jawień A, T. Szewczyk M, et al. Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1. Leczenie Ran. 2021:71-114. doi:10.5114/lr.2021.110995.

APA

Mrozikiewicz-Rakowska, B., Jawień, A., T. Szewczyk, M., Sopata, M., Korzon-Burakowska, A.,  & Dziemidok, P. et al. (2021). Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1. Leczenie Ran, 71-114. https://doi.org/10.5114/lr.2021.110995

Chicago

Mrozikiewicz-Rakowska, Beata, Arkadiusz Jawień, Maria T. Szewczyk, Maciej Sopata, Anna Korzon-Burakowska, Piotr Dziemidok,  and Daria Gorczyca-Siudak et al. 2021. "Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1". Leczenie Ran: 71-114. doi:10.5114/lr.2021.110995.

Harvard

Mrozikiewicz-Rakowska, B., Jawień, A., T. Szewczyk, M., Sopata, M., Korzon-Burakowska, A., Dziemidok, P., Gorczyca-Siudak, D., Tochman-Gawda, A., Krasiński, Z., Rowiński, O., Gałązka, Z., Nazarewski, S., Szopiński, P., Ostrowski, T., Bilski, R., Zozulińska-Ziółkiewicz, D., Małecki, M., Czupryniak, L., Filipiak, K., Szymański, F., Borys, S., Liszkowski, P., Lipiński, P., Małyszko, J., Stompór, T., Araszkiewicz, A., Woroń, J., Węgrzynowski, A., Staniszic, M., Tusiński, M., Kłęk, S., Wierzbiński, P., Malka, M., Czajkowski, K., Sobieszek-Kundro, A., Mościcka, P., Banasiewicz, T., Kołodziej, Ł., Bakowska, M., Kuberka, I., Kapuściok, J.,  and Samson, I. (2021). Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1. Leczenie Ran, pp.71-114. https://doi.org/10.5114/lr.2021.110995

MLA

Mrozikiewicz-Rakowska, Beata et al. "Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1." Leczenie Ran, 2021, pp. 71-114. doi:10.5114/lr.2021.110995.

Vancouver

Mrozikiewicz-Rakowska B, Jawień A, T. Szewczyk M, Sopata M, Korzon-Burakowska A, Dziemidok P et al. Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1. Leczenie Ran. 2021:71-114. doi:10.5114/lr.2021.110995.

PlumX metrics:

Polskie Towarzystwo Leczenia Ran cyklicznie dokonuje rewizji zaleceń poświęconych zagadnieniom związanym z leczeniem ran. Po raz kolejny zaprosiliśmy wybitnych ekspertów do stworzenia nowelizacji zaleceń poświęconych diagnostyce i leczeniu zespołu stopy cukrzycowej. Poprzednie zalecenia zatytułowane „Organizacja opieki nad chorym z zespołem stopy cukrzycowej. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran” zostały opublikowane w 2015 roku („Leczenie Ran”, zeszyt 3, tom 12). W maju 2019 roku podczas konferencji organizowanej w Hadze ukazały się wytyczne Międzynarodowej Grupy Roboczej ds. Zespołu Stopy Cukrzycowej (IWGDF). Podstawą do ich przygotowania była analiza badań poświęconych różnym zagadnieniom odnoszącym się do postępowania w tym powikłaniu cukrzycy. Wniosły one kilka istotnych zmian do algorytmów diagnostyczno-terapeutycznych. Chcielibyśmy, aby w polskich zaleceniach znalazły się zmiany ujęte w wytycznych IWGDF, nie jest to jednak ujęcie typu EBM. Ich zadaniem ma być przybliżenie przedstawicielom różnych grup specjalistów pracujących w Polsce praktycznych zasad postępowania u chorych z zespołem stopy cukrzycowej, przydatnych w codziennej praktyce lekarskiej i pielęgniarskiej. W znacznej części charakter naszych zaleceń pozostaje rodzajem kieszonkowego poradnika dla profesjonalisty, który stanie wobec trudnego wyzwania, jakim jest leczenie pacjenta z zespołem stopy cukrzycowej. Oddając w Państwa ręce poniższy dokument, dziękujemy za zaangażowanie wszystkim ekspertom, którzy przyczynili się do jego powstania. Mamy nadzieję, że jego rozpowszechnienie spowoduje w Polsce zmniejszenie liczby amputacji z powodu zespołu stopy cukrzycowej.

W imieniu Zarządu Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran
dr hab. med. Beata Mrozikiewicz-Rakowska

Ustalenie rozpoznania zespołu stopy cukrzycowej Kliniczne podstawy rozpoznania zespołu stopy cukrzycowej Zgodnie z definicją Międzynarodowej Grupy Roboczej ds. Zespołu Stopy Cukrzycowej z 2007 roku zespół stopy cukrzycowej (ZSC) może manifestować się jako jedna z trzech postaci klinicznych, tj. jako owrzodzenie, zakażenie i/lub destrukcja tkanek stopy zlokalizowane poniżej kostki. Zmiany te muszą dotyczyć chorego na cukrzycę i być wynikiem neuropatii i/lub zmian miażdżycowych tętnic kończyn dolnych. W codziennej praktyce klinicznej ZSC obserwujemy najczęściej w postaci owrzodzenia, które pierwotnie nie musi cechować się obecnością klinicznych cech zakażenia (ryc. 1). Owrzodzenie to...

View full text...