Poziom kompetencji zdrowotnych i ich socjodemograficzne, rodzinne i zdrowotne predyktory u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej z miasta i obszarów wiejskich: badanie przekrojowe

Wprowadzenie:
Kompetencje zdrowotne (HL) odgrywają kluczową rolę w procesie uzyskiwania dostępu, rozumienia, oceniania i stosowania informacji związanych ze zdrowiem w obszarze opieki zdrowotnej, profilaktyki chorób i promocji zdrowia. Cel pracy: Określenie poziomu kompetencji zdrowotnych wśród pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w zależności od miejsca zamieszkania oraz ocena wpływu wybranych predyktorów socjodemograficznych, rodzinnych i zdrowotnych na poziom kompetencji zdrowotnych w badanej grupie.

Materiał i metody:
Badania przekrojowe przeprowadzono między styczniem a grudniem 2020 roku wśród 566 pacjentów POZ. Dane zostały zebrane metodą paper and pencil interview (PAPI). Narzędziami badawczymi były Europejski kwestionariusz kompetencji zdrowotnych (HLS-EU-Q16), Kwestionariusz oceny sytuacji rodzinnej Family Apgar, Kwestionariusz ogólnego stanu zdrowia (GHQ-28) oraz autorski kwestionariusz ankiety.

Wyniki:
Średnia wieku uczestników badania wynosiła 49,28 ±18,39 roku. Wśród respondentów przeważały kobiety (63,3%; n = 358) oraz mieszkańcy obszarów wiejskich (52,5%; n = 297). Średni wynik kompetencji zdrowotnych mieszkańców miasta (12,19 ±3,5) był nieco wyższy niż mieszkańców rejonów wiejskich (11,91 ±4,1). Wiek, możliwości finansowe, funkcjonowanie rodziny (Family Apgar) i ocena stanu zdrowia psychicznego (GHQ-28) były istotnie powiązane z poziomem HL zarówno wśród mieszkańców miasta, jak i rejonów wiejskich (p < 0,05).

Wnioski:
W analizie wieloczynnikowej poziom HL wśród mieszkańców miast pozytywnie powiązany był z oceną funkcjonowania rodziny, natomiast możliwości finansowe oraz ocena stanu zdrowia psychicznego były powiązane negatywnie. Wśród mieszkańców obszarów wiejskich zmiennymi pozytywnie powiązanymi z poziomem HL były sytuacja materialna, źródło utrzymania oraz ocena funkcjonowania rodziny, natomiast płeć i ocena stanu zdrowia psychicznego były powiązane negatywnie.



Introduction:
Health literacy (HL) plays a key role in accessing, understanding, appraising, and using health-related information within the healthcare, disease prevention, and health promotion areas. Aim of the research: To determine the level of health literacy among primary health care (PHC) patients depending on their place of residence, and to evaluate the impact of individual sociodemographic, family, and health predictors on the level of health literacy within the study group.

Material and methods:
The cross-sectional study included 566 primary health care (PHC) patients, and it was conducted between January and December 2020. The data was collected using the paper and pencil interview (PAPI) method. The research tools applied were the European Health Competence Questionnaire (HLS-EU-Q16), the Family APGAR Questionnaire, the General Health Questionnaire (GHQ-28), and the authors’ own questionnaire.

Results:
The mean age in the study group was 49.28 ±18.39 years. The respondents were mostly women (63.3%; n = 358) and came from rural areas (52.5%; n = 297). The mean HL score (HLS-EU-Q16) of urban residents was slightly higher (12.19 ±3.5) than that of the rural residents (11.91 ±4.1). Age, financial capabilities, family function (Family Apgar), and mental health condition (GHQ-28) were found to be significantly associated with HL levels in both urban and rural residents (p < 0.05).

Conclusions:
In a multivariate analysis, HL levels in urban residents were positively related to family function but negatively associated with financial capability and mental condition. Financial situation, source of income, and family function were positively associated with HL among rural residents, while gender and mental health condition were negatively associated with HL.