Psychofizjologiczne podstawy świadomego śnienia

Świadome śnienie (lucid dreaming – LD) to taki rodzaj snu, w którym śniący ma świadomość tego, że śni (doświadcza marzenia sennego). Świadomość uzyskaną podczas LD określa się jako dwumodalną, ponieważ zawiera cechy świadomości pierwszorzędowej, takie jak percepcja, emocje, oraz świadomości drugorzędowej, takie jak samorefleksja, zdolność do myślenia abstrakcyjnego czy metapoznanie.

Celem pracy jest scharakteryzowanie świadomego śnienia oraz wskazanie jego neurokorelatów na podstawie danych polisomnograficznych i uzyskanych metodami neuroobrazowania. Dotąd w tym obszarze przeprowadzono niewiele badań, a ich wyniki nie dają spójnego obrazu aktywności mózgu związanego z tym fenomenem. Wyniki badań elektrofizjologicznych wskazują, że świadome śnienie w porównaniu z nieświadomym śnieniem (non-lucid dreaming – nLD) jest związane z większą mocą w wyższych pasmach: gamma w obszarach kory czołowej oraz beta w obszarach kory ciemieniowej, a także spadkiem mocy w niskich częstościach delta oraz theta. Również dane neuroobrazowe pokazują silniejszą aktywację obszarów mózgowych związanych z siecią czołowo-ciemieniową, w szczególności grzbietowo-bocznej kory przedczołowej (dorsolateral-prefrontal cortex – DLPFC) czy przedklinka podczas LD w porównaniu z nLD. Aktywność tych obszarów ściśle wiąże się z procesami świadomościowymi, metapoznaniem, wglądem oraz regulacją emocji, co mogłoby wskazywać, dlaczego w trakcie LD nie tylko dochodzi do uświadomienia sobie tego, że śnimy, lecz także kontrolowania poznawczego czy emocjonalnego treści marzeń sennych. Niemniej świadome śnienie to zjawisko, które jest badane od niedawna i ze względu na dużo niewiadomych wynikających z trudności metodologicznych potrzeba nowych badań w celu potwierdzenia dotychczasowych wyników.

Lucid dreaming (LD) is a type of a dream in which dreamers are aware that they are dreaming. The consciousness obtained during LD is referred to as bimodal because it contains features of primary consciousness such as perception, emotions, and secondary consciousness such as self-reflection, ability of abstract thinking and metacognition.

The aim of this study is to characterize lucid dreaming and indicate its neural correlates based on polysomnographic and neuroimaging methods. So far, few studies have been conducted in this field, of which the results do not provide a coherent picture of the brain activity associated with this phenomenon. The results of electrophysiological studies indicate that lucid dreaming compared to non-lucid dreaming (nLD) is associated with increased power in higher bands: the gamma band in the frontal cortex and beta in the parietal cortex, and a power decrease in low frequencies of delta and theta bands. Neuroimaging studies also show stronger activation of the brain areas associated with the fronto-parietal network, in particular the dorso-lateral prefrontal cortex or the precuneus during LD in comparison to nLD. The activity of these areas is closely related to self-consciousness processes, metacognition, insight as well as emotion regulation, which could indicate why during LD there is not only realization that we are dreaming but also cognitive or emotional control of the dream content. However, lucid dreaming is a phenomenon that has been studied recently and because of many uncertainties resulting from methodological difficulties, new research is needed to confirm the current results.