Psychologiczne aspekty bólu

Ból to zjawisko złożone i w każdym okresie historycznym bardzo różnie interpretowane. Dawniej uważany był za fenomen czysto psychiczny: uczucie nie mające niemal związku z ciałem, później wraz z rozwojem neuroanatomii i neurofizjologii zaczęło przeważać stanowisko inne – równie skrajne. Ból postrzegano wówczas wyłącznie w kategoriach doznania zmysłowego, związanego jedynie z ciałem. W miarę pogłębiania wielodyscyplinarnych badań zmienił się sposób rozumienia bólu. Obecnie, zgodnie z definicją Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu określa się ból jako przykre zmysłowe i emocjonalne odczucie, towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanki, lub odnoszone do takiego uszkodzenia [1].






Jest to zatem zjawisko psychosomatyczne, w którym oprócz wrażenia zmysłowego (element somatyczny) istnieje spostrzeżenie bólu (element poznawczy) oraz towarzyszące mu uczucie przykrości (element emocjonalny) [2].

Z praktycznego punktu widzenia ważna jest analiza reakcji człowieka cierpiącego na ból. Można w niej wyodrębnić składowe: somatyczną (mięśniową, wegetatywną, hormonalną), behawioralną (zachowania nastawione na usuwanie lub łagodzenie bólu) oraz psychiczną [3].

Reakcję psychiczną na ból dzieli się z kolei na:

- reakcję poziomu progu czucia bólu,

- na poziomie progu tolerancji bólu.

Przez próg czucia bólu rozumie się najmniejsze natężenie bodźca, które powoduje świadome odczuwanie bólu. Próg ten jest dość stabilny i stosunkowo mało indywidualnie zróżnicowany.

Z kolei próg tolerancji bólu oznacza największe natężenie bólu, które człowiek cierpiący określa jako jeszcze do zniesienia. Wartość tego progu jest bardzo zmienna i zależy od wielu czynników, w tym zwłaszcza od aktualnego stanu emocjonalnego [4, 5].
Reakcja emocjonalna na ból zależy zatem przede wszystkim od obróbki poznawczej. Składa się na nią z jednej strony wyobrażenie przyczyny bólu (znany mechanizm, np. kolka brzuszna wywołuje mniej negatywnych emocji niż ból serca grożący zawałem) – z drugiej strony reakcja na ból zależy także od ogólnej oceny wartościującej (ból gojącej się rany jest lepiej znoszony niż ból skojarzony z niszczeniem ciała przez nowotwór).

Reakcja emocjonalna na ból zależy także od stopnia skupiania na nim uwagi. Im bardziej człowiek jest skoncentrowany na bólu, tym wydaje się on...


View full text...