Psychologiczne uwarunkowania oczekiwań ludzi starszych i przewlekle chorych wobec rodziny

W artykule podjęto próbę zasygnalizowania niektórych symptomów procesu starzenia się człowieka, ze szczególnym podkreśleniem tych zaburzeń i patologii, które ów proces niedołężnienia psychofizycznego czynią podobnym do przewlekłej choroby. Pociąga on za sobą nie tylko narastanie wielu dolegliwości, lecz także tworzenie się zespołu różnych oczekiwań człowieka starego wobec bliskich i środowiska. Równolegle problemem bliskich i środowiska staje się narastanie niewydolności opiekuńczo-pielęgnacyjnej i poczucie bezradności – często natury psychologicznej – jak sobie radzić ze spełnianiem oczekiwań czyjegoś niedołężniejącego ciała i umysłu. Zazwyczaj starość – wcześniej lub później – wiedzie (wieloprzyczynowo i wieloobjawowo) do dyskomfortu życia człowieka i jego bliskich, zwłaszcza gdy łączy się z częstymi chorobami lub chorobą przewlekłą, wydatnie pogarszając jakość życia. Ten stan rzeczy bezpośrednio wiąże się z sytuacją socjalno-bytową ludzi starych i ich rodzin, niosąc konsekwencje organizacyjno-medyczne i opiekuńcze, psychologiczne i ekonomiczne. Sytuację pogarszają ponadto stosunkowo częste u ludzi starych zaburzenia percepcji świata (a zatem również postrzegania sytuacji własnej i osób bliskich), jak również zaburzenia charakterologiczne, co wpływa na sferę motywacyjną oraz kierunek, treść i intensywność oczekiwań człowieka starego wobec jego bliskich i dalszego otoczenia. Na tym tle pojawia się problem zasadniczy, a z wielu powodów trudny (jeśli nie niemożliwy) do rozstrzygnięcia, a mianowicie – jak praktycznie polepszać jakość życia ludzi starych przy obiektywnym stanie możliwości materialnych, danym systemie wartości oraz tradycji kulturowej w domu rodzinnym, w domu pomocy (opieki) społecznej czy w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. W Polsce – należy to powiedzieć wprost – i zgodnie ze statystyką, możliwości instytucjonalnego wspierania (czy przejmowania) opieki nad ludźmi starymi są nadzwyczaj ograniczone. Zdecydowana większość ludzi starych oczekuje jednak pomocy i opieki we własnym domu rodzinnym. Na ile to oczekiwanie jest zbieżne z deklarowaną i rzeczywistą gotowością (podobnie jak możliwością) świadczenia człowiekowi staremu takiej pomocy przez rodzinę, przyjaciół i znajomych? Wiedza ta wymaga pogłębionych badań. Wydaje się, że jedyną sensowną drogą rozwiązywania tego problemu jest łączenie różnych metod pomocy instytucjonalnej – jednakże ze zdecydowaną przewagą pomocy w domu rodzinnym i najbliższym otoczeniu człowieka starego.